Historia

Kotwica. Znak Polski Walczącej z niemieckim okupantem

Ostatnia aktualizacja: 20.03.2024 05:50
Charakterystyczny symbol zaprojektowała Anna Smoleńska - to ona wygrała konspiracyjny konkurs na znak Polski Walczącej. Na ulicach Warszawy po raz pierwszy znak Polski Walczącej pojawił się 82 lata temu, 20 marca 1942 roku.
Znak Polski Walczącej na dawnej fabryce Norblina
Znak Polski Walczącej na dawnej fabryce NorblinaFoto: Krzysztof Chojnacki / East News

Mały sabotaż członków Szarych Szeregów

Konkurs na symbol, który pojawił się na ulicach Warszawy 20 marca 1942 roku, ogłosiła Komenda Główna Armii Krajowej. Przy wyborze brano pod uwagę wymowę patriotyczną i łatwość wykonania. Pojawiająca się kotwica miała dawać warszawiakom nadzieję na zwycięstwo. Znak Polski Walczącej miał pojawiać się w miejscach dobrze widocznych zarówno dla Polaków, jak i dla Niemców. Akcja prowadzona była w ramach tzw. małego sabotażu przez członków Szarych Szeregów.

Kotwica malowana była trudno zmywalną farbą na murach, tablicach ogłoszeniowych, przystankach tramwajowych. Jednym z najbardziej spektakularnych miejsc, na którym umieszczono znak Polski Walczącej, był pomnik Lotnika, usytuowany przy placu Unii Lubelskiej, niedaleko głównej siedziby Gestapo w Warszawie. Dokonał tego Jan Bytnar ps. Rudy, jeden z uczestników pamiętnej akcji pod Arsenałem.

- Mam odwagę powiedzieć, że moją osobistą ambicją jest nie tylko bicie rekordów w małym sabotażu, chcę także kiedyś bić rekordy jako technik i człowiek, żeby ruszyć z miejsca tę przeklętą bryłę świata - mówił Jan Bytnar.


Posłuchaj
35:09 Alek, Zośka, Rudy - aud. Andrzeja Matula.mp3 "Alek, Zośka, Rudy" - legenda bohaterów Szarych Szeregów: Macieja Aleksa Dawidowskiego, Tadeusza Zawadzkiego i Jana Bytnara. Wspomnienia Aleksandra Kamińskiego, Stanisława Broniewskiego - aud. Andrzeja Matula cz. 1. (PR, 15.04.1981)

 

Pierwsza kotwica w Warszawie

Pierwszą kotwicę miał namalować inny, znany z kart książki Aleksandra Kamińskiego "Kamienie na szaniec", bohater - Maciej Aleksy Dawidowski, pseud. Alek. Znak Polski Walczącej został wykonany na werandzie znanej cukierni warszawskiej Lardellego przy ul. Polnej. Lokal był popularny wśród warszawiaków, ale zaglądali również do niego okupanci. Chodziło o to, by i oni dostrzegli znak protestu i nadziei, wyrażony w taki właśnie sposób.

Cokoły z cukierni z namalowanymi kotwicami znajdują się dzisiaj na patio warszawskiego liceum im. Stefana Batorego, którego absolwentami byli harcerze legendarnej Pomarańczarni, w tym Alek, Zośka i Rudy.

Alek, Zośka, Rudy

Postaci młodych bohaterów Szarych Szeregów przedstawił w audycji zatytułowanej "Alek, Zośka, Rudy" Andrzej Matul. W programie nadanym na antenie Polskiego Radia 15 kwietnia 1981 roku przypomniał sylwetki tragicznie zmarłych uczestników walk o wolność Polski. Goście, których zaprosił do programu, mówili o tym, co znaczyło dla nich braterstwo i służba. To o nich prof. Aleksander Kamiński napisał: "Potrafili pięknie umierać i pięknie żyć". A w archiwalnych wspomnieniach, jakie zachowały się w Polskim Radiu, stwierdził: - Dane nam było żyć wśród dziewcząt i chłopców, mężczyzn i kobiet, którzy ujawniali polskość w bardzo pięknej postaci.

- To byli normalni ludzie, niezależnie od tego, co robili – mówił w audycji Władysław Słodkowski, towarzysz broni Rudego, Alka, Zośki. - Ich młodzieńcze marzenia nagle się musiały pochować gdzieś głęboko.


Posłuchaj
38:54 Alek, Zoska, Rudy - aud. Andrzeja Matula cz. 2.mp3 "Alek, Zośka, Rudy" - legenda bohaterów Szarych Szeregów: Macieja Aleksa Dawidowskiego, Tadeusza Zawadzkiego i Jana Bytnara. Wspomnienia Aleksandra Kamińskiego, Stanisława Broniewskiego - aud. Andrzeja Matula cz. 2. (PR, 15.04.1981) 

Rozmowy z żoną i córką Aleksandra Kamińskiego, wspomnienia siostry i matki Jana Bytnara, relacja Stanisława Broniewskiego ps. Orsza na temat akcji pod Arsenałem - posłuchaj audycji Andrzeja Matula o bohaterach Szarych Szeregów.

bs/im

Czytaj także

Jan Bytnar "Rudy". Bohater Szarych Szeregów. Wspomnienia matki [POSŁUCHAJ]

Ostatnia aktualizacja: 06.05.2023 05:55
- Chowałam go z wielką troskliwością, dbałam o jego bogactwo umysłowe, dbałam o to, żeby był godnym obywatelem tej Polski – mówiła o swoim synu na antenie Polskiego Radia Zdzisława Bytnar.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Batalion "Zośka" - elitarni harcerze z Batorego. Z Archiwum IPN

Ostatnia aktualizacja: 19.08.2019 08:00
Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Zawadzki "Zośka", Jan Rodowicz "Anoda", Jan Bytnar "Rudy" - łączyła ich nie tylko walka w czasie okupacji ale przede wszystkim szkoła - Gimnazjum i Liceum imienia Stefana Batorego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Anna Smoleńska. Współautorka znaku Polski Walczącej

Ostatnia aktualizacja: 28.02.2024 05:54
Pojawiająca się na ulicach "Kotwica" miała dawać Polakom nadzieję na zwycięstwo. Dołączenie do niej litery "P" miało symbolizować stabilność Polski nawet pod okupacją. Zaprojektowała go najprawdopodobniej młoda harcerka Szarych Szeregów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"We dwu przyjacielu, przez las". Stulecie urodzin Krzysztofa Kamila Baczyńskiego

Ostatnia aktualizacja: 22.01.2021 05:50
22 stycznia 1921 roku urodził się w Warszawie jeden z najwybitniejszych poetów pokolenia Kolumbów Krzysztof Kamil Baczyński. Jego twórczość spleciona z tragicznym życiorysem dała początek jednej z najbardziej poruszających legend polskiej kultury. 
rozwiń zwiń