Arseniusz Romanowicz zmarł 9 lutego 2008 roku.

– Dworzec Centralny w XXI wieku powinien być równie sprawny, jak i w tym kończącym się XX wieku. Założenia funkcjonalne są takie, że on będzie mógł być coraz bardziej sprawny przy zachowaniu tych rozmiarów i kształtu, jakie ma dotychczas – mówił w audycji Polskiego Radia z 1974 roku.

Wykolejony

Arseniusz Romanowicz pochodził z Hrubieszowa, z którego przybył do Warszawy na studia. W 1936 roku ukończył architekturę na Politechnice Warszawskiej i rozpoczął praktykę w biurze małżeństwa Stanisława i Barbary Brukalskich. Przed wojną zdołał zadebiutować projektem restauracji na Gubałówce, wykonanym wspólnie z Jackiem Szweminem i Władysławem Stokowskim.

W tym czasie rozpoczęła się także jego przygoda z tworzeniem budynków infrastruktury kolejowej, z których był najbardziej znany, oraz praca nad budową centralnej stacji w Warszawie. W 1938 roku zatrudnił się w Biurze Budowlanym Dworca Głównego, który miał zastąpić postawiony w połowie XIX wieku Dworzec Wiedeński.

Dworzec Główny w Warszawie w budowie, 1938 rok. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Budynek nie został ukończony przed wybuchem II wojny światowej. Najpierw poważnie uszkodził go pożar w czerwcu 1939 roku, a następnie we wrześniu ucierpiał w wyniku bombardowania niemieckiego lotnictwa. Został prowizorycznie odremontowany podczas okupacji, ale dzieła zniszczenia dopełniło wysadzenie go w powietrze po zakończeniu Powstania Warszawskiego.

Kilkadziesiąt lat zmagań z Dworcem Centralnym

Arseniusz Romanowicz po zakończeniu II wojny światowej wykorzystał zachowane podziemne perony po Dworcu Głównym do stworzenia nowej stacji kolejowej. To zaprojektowana wspólnie z Piotrem Szymaniakiem stacja Warszawa Śródmieście.

Wraz z nim stworzył duet, który odpowiada za wiele interesujących budynków infrastruktury kolejowej w Warszawie, takich jak Dworzec Wschodni (w 1969 roku nagrodzony tytułem Mistera Warszawy za najpiękniejszy budynek w stolicy) czy stacje Ochota, Powiśle i Stadion. Ich najważniejszym dziełem jest jednak projektowany przez niemal trzydzieści lat budynek Dworca Centralnego.

Dworzec Centralny – perełka warszawskiego modernizmu

– Romanowicz i Szymaniak sporo podróżowali po Europie, podglądając dobre i złe rozwiązania. Ich projektowanie Dworca Centralnego przez dwadzieścia parę lat było procesem samokształcenia. Kolejne wersje trafiały do szuflady, ale wyciągano z nich wnioski na przyszłość – powiedział Grzegorz Piątek, historyk i krytyk architektury, w audycji Polskiego Radia z 2013 roku.

Pierwszy projekt dworca przygotowali już w 1946 roku, ale na realizację musieli poczekać jednak 25 lat, kiedy to rozpoczęcie jego budowy zostało wprzęgnięte w gierkowską propagandę sukcesu.

– Kariera Romanowicza i Szymaniaka to przykład tego jak przeplata się polityka i architektura. Gierek faktycznie uruchomił realizację Dworca Centralnego i mistrzowsko wykorzystał go propagandowo – oceniał Grzegorz Piątek. – Natomiast również pociągnął go w dół, ponieważ wraz z upadkiem jego ekipy Dworzec, który był efektem apolitycznej pracy dziesiątków fachowców, zaczął być kojarzony jako symbol rozpasania i przeinwestowania tej epoki.

Wysokie założenia architektoniczne Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka okazały się zbyt wymagające dla niewydolnej gospodarki PRL. Na placu budowy nie obyło się bez typowych dla tego okresu opóźnień i fuszerek. Dworzec Centralny został jednak ukończony i otwarty w grudniu 1975 roku, a Arseniusz Romanowicz wkrótce po ukończeniu swojego życiowego dzieła przeszedł na emeryturę.

sa

Urodzony w Piotrkowie w 1819 roku w swoich projektach hołdował zasadzie historyzmu. Nie szukał własnego stylu na rzecz powielania najpiękniejszych rozwiązań epok minionych, traktując je bardziej jako sprawdzone konstrukcje o nieprzemijającym wyglądzie. Najwięcej projektów zostało osadzonych w Warszawie, były jednak i te z okolic Piotrkowa, gdzie mieszkał sześć lat od 1850 roku.

Bohdan Pniewski – architekt warszawskich gmachów

Po tym pobycie w rodzinnych stronach wrócił do Warszawy, gdzie stworzył największe swoje dzieła. Były to Szpital św. Ducha przy ulicy Elektoralnej 12, niestety już nieistniejący, zburzony podczas nalotu na Warszawę 25 września 1939 roku. Kolejnym obiektem jego jest Kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika, mieszczący się przy ulicy Bema 73/75 w dzielnicy Wola. Jednak najbardziej znanym dziełem jest Pałacyk Biernackich znajdujący się przy ul. Wolskiej 27/29. Jest to dwukondygnacyjna budowla w stylu klasycystycznym i warta podziwu szczególnie z uwagi na piękno założenia.

W kolejnych swoich pracach zajmował się np. restauracją Zamku Królewskiego w Warszawie, przebudową Nowej Pomarańczarni w Łazienkach Królewskich czy budową zespołu budynków Warszawskiej Straży Ogniowej na Pradze przy ulicy Marcinkowskiego 2. Odbudowywał też pałac Jabłonowskich po pożarze. Natomiast fontannę stojącą wcześniej przy Krakowskim Przedmieściu możemy obecnie podziwiać przeniesioną przed fronton Kina Muranów.

Józef Orłowski zmarł nagle na serce w Warszawie i jest pochowany w rodzinnym grobowcu na Starych Powązkach. Wspomnijmy jednego z bardziej znanych architektów XIX wiecznej Warszawy.

PP