Historia

Oblężenie Leningradu. "Tragedia miasta skazanego przez śmierć przez Stalina"

Ostatnia aktualizacja: 27.01.2024 05:45
27 stycznia 1944 roku pod naporem Armii Czerwonej Niemcy wycofali się z oblężenia Leningradu, które trwało prawie 900 dni. Rosjanie okupili obronę miasta milionem ofiar, z których większość zmarła z głodu lub mrozu.
Mieszkańcy Leningradu opuszczają budynek mieszkalny po niemieckim bombardowaniu
Mieszkańcy Leningradu opuszczają budynek mieszkalny po niemieckim bombardowaniuFoto: Boris Kudoyarov/Wikipedia

Była to jedna z najokrutniejszych bitew II wojny światowej. - Wojna na wschodzie przybrała takie rozmiary barbarzyństwa i nieludzkiego traktowania, jakich nie znajdziemy na żadnym innym teatrze działań wojennych – mówił na antenie PR prof. Tadeusz Panecki.

Operacja Barbarossa

22 czerwca 1941 Hitler uderzył na Związek Sowiecki, łamiąc kruchy sojusz między dwoma mocarstwami. Celem kampanii niemieckiej w Rosji było zdobycie Leningradu, Moskwy i opanowanie roponośnych pól na Kaukazie. Siły Wehrmachtu skierowane do ataku podzielono na trzy grupy: Północ, Środek i Południe. Grupa Armii Północ dowodzona przez gen. Wilhelma von Leeba ruszyła na dzisiejszy Petersburg.

Zniszczyć kolebkę rewolucji

Niemcom zależało na zajęciu tego strategicznego celu z trzech powodów. W aspekcie militarnym chodziło o połączenie się z sojusznikiem fińskim, wyeliminowanie sowieckiej floty bałtyckiej oraz zajęcie wschodniego Bałtyku i uczynienie z tego akwenu wewnętrznego morza III Rzeszy. Równie ważny był motyw polityczny, czy też ideologiczny. Hitler pragnął zdobyć i zniszczyć kolebkę rewolucji, nazwaną imieniem twórcy. Dodatkowo istotny był cel gospodarczy. Ówczesny Leningrad dostarczał około 10% produkcji przemysłowej ZSRR.

Wyrok śmierci

- Tragedia Leningradu jest czymś niezwykłym w dziejach II wojny światowej. Jest to tragedia miasta skazanego przez śmierć, nie tyle przez Niemców, ile przez Józefa Stalina – mówił historyk prof. Paweł Wieczorkiewicz.

Mieszkańcy miasta nie spodziewali co ich czeka. Propaganda sowiecka oszukiwała swoich obywateli, bagatelizowała zagrożenie. Dowództwo miało możliwość ewakuacji znacznej części jego mieszkańców. Nie skorzystano z niej, prawdopodobnie na polecenie Stalina. Gdy zamknięto pierścień okrążenia, miasto było odcięte.

- Mówimy o lądowej blokadzie. Od wschodniej strony Leningrad graniczył z największym europejskim jeziorem Ładoga - mówił w audycji z cyklu "Człowiek i nauka" prof. Tadeusz Panecki. - Ograniczone połączenie z resztą kraju było możliwe tylko drogą powietrzną.


Posłuchaj
27:46 obrona leningradu___v2011002084_tr_0-0_102788355cfae308[00].mp3 Blokada Leningradu - o przebiegu jednego z najtragiczniejszych epizodów II wojny światowej rozmawiają historyk prof. Tadeusz Panecki i Agnieszka Knyt z Ośrodka Karta. Audycja Katarzyny Jankowskiej z cyklu "Człowiek i nauka". (PR, 27.10.2011)

 

Samolotami przerzucano jednak głównie zaopatrzenie dla wojska. Ludność cywilna nie była żadnym priorytetem. Próbowano przewozić zapasy drogą morską. Problem polegał na tym, że po stronie zachodniej nie było żadnego portu. Była to kropla w morzu potrzeb.

Apogeum głodu

Najtrudniejszy czas dla mieszkańców i obrońców Leningradu to zima przełomu 1941-1942 roku. Czas naznaczony śmiercią najgorszą z możliwych – śmiercią głodową. Apogeum nastąpiło w styczniu-lutym 1942 roku.

Warunki były straszne. Po zjedzeniu wszystkich zwierząt zaczęto jeść rzeczy zrobione ze składników naturalnych, jak na przykład klej do tapet. A jak już nie było nic, to zdarzały się przypadki kanibalizmu. Przetrwanie utrudniał siarczysty mróz i brak elektryczności oraz ogrzewania.

- Relacje, które o tym mówią są wstrząsające. Jeżeli ktoś nie ma odporności na taki ładunek emocjonalny to nie polecałabym lektury - mówiła Agnieszka Knyt z Ośrodka Karta, redaktor książki ”Oblężone” - to jest trudne do zniesienia dziś, nawet po tylu latach, kiedy się tylko czyta, a nie doświadcza tego samemu.

Droga życia

Możliwość częściowej ewakuacji powstała, gdy jezioro Ładoga zamarzło. Powstała droga przez lud, którą zaczęły jeździć ciężarówki.  

- Jakość tego sprzętu była dość kiepska. Transport przez lód takiej kolumny trwał około 18-20 godzin. Czyniono to w nocy bez świateł, leje po bombach powodowały, że transporty ginęły w topieli – mówił prof. Panecki - proszę sobie wyobrazić z jaką skutecznością takie transporty docierały.

W drogę powrotną zabierano ludzi, przede wszystkim dzieci. Dzięki temu do kwietnia 1942 roku ewakuowano w sumie 0,5 miliona ludzi. Poprawa sytuacja nastąpiła dopiero latem 1942 roku, gdy na dnie jeziora Ładoga Sowieci przeprowadzili ropociągi, którym dostarczano energię dla mieszkańców miasta.

Niemiecki punkt widzenia

Niemcy po dojściu pod Leningrad zrezygnowali z próby szturmu. Wyszli z założenia, że prędzej czy później wezmą miasto głodem. Oblężenie trwało do 1944 roku, gdy sowiecka ofensywa przerwała blokadę 27 stycznia, po 900 dniach, ostatecznie odrzucając Niemców od miasta.

Do tej tragedii doszło z powodu uporu dwóch dyktatorów. Hitlera, który postanowił zniszczyć miasto za wszelką cenę i Stalina, który postanowił bronić miasta-symbolu, ale nie ludzi. Tymi, którzy najbardziej na tym ucierpieli, byli niewinni mieszkańcy.

mjm

Czytaj także

Kursk - największa bitwa pancerna w historii

Ostatnia aktualizacja: 05.07.2023 05:50
- W dniu dzisiejszym stajecie się uczestnikami bojów ofensywnych, które mogą zadecydować o wyniku wojny - napisał Adolf Hitler w specjalnym rozkazie adresowanym do żołnierzy Wehrmachtu, szykujących się do bitwy na Łuku Kurskim.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stalin był przekonany, że Hitler nie powtórzy błędu Napoleona

Ostatnia aktualizacja: 22.06.2014 07:00
- I nie uderzy na ZSRR. Za wszelką cenę chciał uniknąć przypadkowej wojny - stwierdził historyk, prof. Paweł Wieczorkiewicz, komentując atak Niemiec na Związek Radziecki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zamach w Wilczym Szańcu. Czwarta próba pozbawienia życia Hitlera

Ostatnia aktualizacja: 20.07.2023 05:40
Dzień 20 lipca 1944 miał odmienić losy Niemiec. Śmierć Adolfa Hitlera ułatwiłaby przeprowadzenie puczu wojskowego i utworzenie nowego rządu pod zwierzchnictwem Carla Friedricha Goerdelera.
rozwiń zwiń
Czytaj także

D-Day. Lądowanie aliantów w Normandii

Ostatnia aktualizacja: 06.06.2023 05:56
6 czerwca 1944 roku na plażach Normandii rozpoczęła się operacja "Overlord". Największa operacja desantowa w historii wojen otworzyła drugi front w Europie Zachodniej. Winston Churchill twierdził, że był to dzień, którym denerwował się najbardziej w swoim życiu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stalin był przekonany, że Hitler nie powtórzy błędu Napoleona

Ostatnia aktualizacja: 01.08.2014 07:00
- I nie uderzy na ZSRR. Za wszelką cenę chciał uniknąć przypadkowej wojny - stwierdził historyk, prof. Paweł Wieczorkiewicz, komentując atak Niemiec na Związek Radziecki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Akcja T4. "Likwidacja życia niewartego życia"

Ostatnia aktualizacja: 12.01.2024 05:55
Na szczycie hierarchii czystości rasowej znajdowali się Aryjczycy – zmyślona rasa wysokich, smukłych i jasnowłosych ludzi z północnej Europy. Na przeciwnym biegunie usytuowano Żydów, Romów, homoseksualistów i osoby niepełnosprawne. Wyeliminowanie tych grup stało się zasadniczym elementem ideologii nazistów.
rozwiń zwiń