Odkrycia dokonali archeolodzy z Uniwersytetu w Göteborgu. Od 2010 roku w ramach The Söderberg Expedition przeprowadzili kilka rund wykopalisk na Cyprze. W 2018 roku archeolodzy odkryli dwa grobowce w formie podziemnych komór, z dużą liczbą ludzkich szkieletów. Z kośćmi trzeba było obchodzić się bardzo ostrożnie, ze względu na kruchość spowodowaną tym, że spędziły one 3000 lat w słonej glebie, dlatego badania trwały blisko cztery lata.

Odkryto grobowiec skarbnika Ramzesa II, jednego z najpotężniejszych faraonów

Grobowiec elit 

Oprócz szkieletów 155 osób, zespół znalazł również 500 artefaktów. Szkielety i rytualne przedmioty pogrzebowe leżały w warstwach jedna na drugiej, co pokazuje, że grobowce były używane przez kilka pokoleń.

- Znaleziska wskazują, że są to grobowce rodzinne dla elity rządzącej w mieście. Znaleźliśmy m.in. szkielet pięciolatki ze złotym naszyjnikiem, złotymi kolczykami i złotą tiarą. Prawdopodobnie było to dziecko potężnej i bogatej rodziny - mówi kierujący wykopaliskami prof. Peter Fischer.

Wśród znalezisk jest biżuteria i inne przedmioty wykonane ze złota, srebra, brązu, kości słoniowej i kamieni szlachetnych oraz bogato zdobione naczynia z wielu kultur.

- Znaleźliśmy również ceramicznego byka. Ciało tego wydrążonego byka ma dwa otwory: jeden na grzbiecie, aby napełnić go płynem, prawdopodobnie winem, i jeden przy nosie, aby się z niego napić. Najwyraźniej w komnacie urządzali uczty, by uczcić swoich zmarłych - wskazywał badacz. 

Złota tiara znaleziona w grobowcu. Fot.: Peter Fischer, Teresa Bürge/Uniwersytet w Göteborgu/EurekaAlert!/dp

Wiadomość sprzed tysiącleci

Jednym ze szczególnie ważnych znalezisk jest pieczęć w kształcie cylindra wykonana z hematytu, zapisaną pismem klinowym z Mezopotamii. Dzięki temu naukowcy byli w stanie ją odczytać. 

- Tekst składa się z trzech wierszy i wymienia trzy imiona. Jednym z nich jest Amurru, bóg czczony w Mezopotamii. Dwaj pozostali to historyczni królowie, ojciec i syn, których ostatnio udało nam się odnaleźć w innych tekstach na glinianych tabliczkach z tego samego okresu, czyli z XVIII w. p.n.e. Obecnie próbujemy ustalić, dlaczego pieczęć trafiła na Cypr ponad 1000 kilometrów od miejsca, w którym została wykonana - wskazuje prof. Peter Fisher. 

Ważny ośrodek handlowy

Wśród znalezisk znajduje się karneol, czerwony kamień szlachetny z Indii, niebieski kamień szlachetny, lapis lazuli, z Afganistanu oraz bursztyn z okolic Morza Bałtyckiego, co pokazuje, że miasto pełniło centralną rolę w handlu w epoce brązu. Złota biżuteria, wraz ze skarabeuszami (amulety w kształcie chrząszczy z hieroglifami) i szczątkami ryb przywiezionymi z doliny Nilu, wskazują na intensywny handel z Egiptem.

Porównując artefakty z podobnymi znaleziskami z Egiptu, archeolodzy byli również w stanie datować biżuterię.

Egipska biżuteria z motywem kwiatu lotosu. Fot.: Peter Fischer, Teresa Bürge/Uniwersytet w Göteborgu/EurekaAlert!/dp

- Badania porównawcze pokazują, że większość przedmiotów pochodzi z czasów Nefertiti i jej męża Echnatona około 1350 roku p.n.e.. Dowodzi tego m.in. znaleziony przez nas złoty wisiorek: kwiat lotosu z inkrustowanymi kamieniami szlachetnymi. Nefertiti nosiła podobną biżuterię - mówi kierownik badań. 

Ważne są również znaleziska ceramiczne.

- Sposób, w jaki ceramika zmieniała z czasem swój wygląd i jak zmieniał się materiał, z którego ją wykonywano, pozwala nam datować ją i badać związki, jakie ówcześni ludzie mieli z otaczającym ich światem. To co mnie najbardziej fascynuje to szeroko zakrojona sieć kontaktów, jaką mieli 3400 lat temu - dodaje badacz.

Odnalezione w grobowcu naczynie ceramiczne z motywem rydwanów. Fot.: Peter Fischer, Teresa Bürge/Uniwersytet w Göteborgu/EurekaAlert!/dp

Następnym krokiem będzie analiza DNA szkieletów.

- To ujawni, jak poszczególne osoby są ze sobą spokrewnione i czy byli wśród nich imigranci z innych kultur, co nie jest wykluczone, biorąc pod uwagę rozległe sieci handlowe - mówi Peter Fischer.

EurekaAlert!/bm

Jak poinformował PAP Łukasz Szczepański z Muzeum w Ostródzie, kolejne etapy badań stanowiska ze skarbem rzymskich denarów z Półwsi w gminie Zalewo odbywają się co roku na jesieni. Skarb miał charakter rozproszony, monety znajdowano na obszarze 20 arów. Ponieważ jest to pole rolne, badania powierzchniowe z wykorzystaniem wykrywaczy metalu, są prowadzone dopiero po zebraniu plonów.

- Co roku odkrywamy tam po kilka kolejnych monet, co pokazuje, że warto na takie stanowiska wracać. Wśród nowo odkrytych sztuk jest denar Wespazjana, który jest najstarszą monetą w całym zespole, datowaną na lata 72-73 n.e. - powiedział archeolog.

Odnaleziony przez pasjonata 

Główną część tego skarbu odkrył przypadkowo w 2016 roku pasjonat lokalnej historii Przemysław Kulpa, który na prośbę znajomego rolnika szukał na polu tropów dzików.

- Monety leżały rozsypane na powierzchni ziemi. Prawdopodobnie zostały wydobyte podczas orki i wypłukane przez deszcz - relacjonował.

Od prawie 60 lat nie było takiego znaleziska w Polsce!

Kulpa, który jest nie tylko leśnikiem i myśliwym, lecz także członkiem Stowarzyszenia Historyczno-Badawczego "Galea" z Susza, powiadomił o swoim odkryciu służby ochrony zabytków. Odnalezione wówczas 86 rzymskich denarów trafiło do zbiorów Muzeum w Ostródzie.

Unikatowe odkrycie

Obecnie skarb liczy już 112 denarów datowanych na I i II wiek n.e. Najmłodszy z nich pochodzi z 193 roku , czyli czasów Septymiusza Sewera. Jest to największe znalezisko rzymskich monet z tego okresu, na jakie natrafiono po 1945 roku w woj. warmińsko-mazurskim.

Jedna z monet z tego skarbu to najprawdopodobniej suberatus, czyli produkt fałszerstwa menniczego, powstały przez pokrycie miedzianego rdzenia warstwą srebra. Takie niepełnowartościowe odmiany denarów o zaniżonej zawartości srebra wprowadzano do obiegu w przypadku nadmiernego obciążenia skarbu cesarstwa np. wydatkami wojennymi. Stosowano je również do handlu z ludami barbarzyńskimi poza granicami imperium.

Kultura wielbarska

Zdaniem Szczepańskiego, skarb denarów z Półwsi należy łączyć z ludnością kultury wielbarskiej, czyli zamieszkującymi wówczas te tereny plemionami Gotów i Gepidów. Nie wiadomo, czy monety został zakopane przez właściciela z powodu jakiegoś zagrożenia czy był to depozyt o charakterze wotywnym.

W ocenie archeologa, analogiczne znaleziska z obszaru tzw. środkowoeuropejskiego Barbaricum świadczą, że napływ rzymskiego pieniądza miał w tym okresie charakter masowy. Było to związane nie tylko z kontaktami handlowymi czy wyprawami łupieżczymi plemion z Północy. Administracja rzymska wypłacała też barbarzyńcom żołd za służbę w oddziałach pomocniczych i roczne trybuty w zamian za zachowanie spokoju na granicy dunajskiej. 

PAP/mbo/ aszw/bm

W 2013 roku, w pobliży miasta Turfan w północno-zachodnich Chinach, w należącym do około trzydziestoletniego mężczyzny grobowcu znajdującym się w nekropolii Yanghai, odnaleziona została prawie kompletna skórzana zbroja łuskowa. To bezprecedensowe znalezisko, które przetrwało tysiąclecia dzięki wyjątkowo suchemu klimatowi tego obszaru, dostarczyło międzynarodowemu zespołowi pod kierownictwem Patricka Wertmanna z Instytutu Studiów Azjatyckich i Orientalnych Uniwersytetu w Zurychu nowych informacji na temat rozprzestrzeniania się technologii wojskowej w pierwszym tysiącleciu przed naszą erą.

Cypr: Szczątki setek ludzi i skarby odkryte w starożytnym grobowcu

Czym jest pancerz łuskowy? To nieograniczająca ruchów wojownika zbroja wykonana z małych płytek, zwykle metalowych lub skórzanych, w kształcie tarczy, ułożonych w poziomych rzędach i przyszytych do skórzanego kaftana. Początkowo, ze względu na kosztowne materiały i pracochłonny proces produkcji, zbroje były bardzo cenne, a noszenie ich było uważane za przywilej elity. Rzadko zdarzało się, by były one chowane razem z właścicielem. Z czasem, wraz z powstawaniem pierwszych wielkich organizmów państwowych zdolnych do utrzymania dużych armii, zbroje łuskowe zaczęły się upowszechniać.  

Nowoasyryjska zbroja

Naukowcy użyli datowania radiowęglowego, aby określić wiek zbroi na lata 786-543 p.n.e. Pierwotnie była ona wykonana z około 5 444 mniejszych łusek i 140 większych łusek, które wraz ze skórzanymi sznurowadłami i podszewką ważyły od 4 do 5 kg. Zbroja przypomina kamizelkę, która chroni przednią część tułowia, biodra, boki i dolną część pleców. Można ją szybko założyć bez pomocy drugiej osoby i pasuje na osoby o różnym wzroście.

- Takie zbroje były profesjonalnie produkowane w dużych ilościach - mówi Patrick Wertmann.

Wraz z rosnącym wykorzystaniem rydwanów w działaniach wojennych na Bliskim Wschodzie, od IX wieku p.n.e. opracowano specjalną zbroję dla jeźdźców. Zbroje te stały się później częścią standardowego wyposażenia sił zbrojnych imperium nowoasyryjskiego, które rozciągało się od części dzisiejszego Iraku po Iran, Syrię, Turcję i Egipt.

Dowód transferu technologii 

Nie ma bezpośredniego odpowiednika przebadanej zbroi sprzed 2700 lat w całych północno-zachodnich Chinach. Istnieją za to pewne stylistyczne i funkcjonalne podobieństwa do innej zbroi nieznanego pochodzenia, która znajduje się w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku. Niewykluczone, że te dwie zbroje były przeznaczone jako stroje dla odrębnych jednostek tej samej armii, tj. zbroja Yanghai dla kawalerii i zbroja w Met dla piechoty.

Nie wiadomo, jak pancerz znalazł się na terenie obecnego Państwa Środka. Zbroja z Yanghai mogła należeć do żołnierza pochodzącego z północno-zachodnich Chin. Człowiek ten mógł służyć jako najemnik w siłach asyryjskich, a następnie przywieźć pancerz ze sobą do domu. Niewykluczone też, że zbroja została zdobyta od kogoś (lub na kimś) innego, kto był w tym regionie.

- Nawet jeśli nie możemy prześledzić dokładnej drogi zbroi łuskowej z Asyrii do północno-zachodnich Chin, znalezisko jest jednym z rzadkich rzeczywistych dowodów transferu technologii z Zachodu na Wschód przez kontynent euroazjatycki na początku pierwszego tysiąclecia przed naszą erą - ocenia Wertmann.

EurekaAlert!/bm

Szczątki zostały umieszczone w wapiennych sarkofagach w sąsiadujących ze sobą grobowcach. Grób kobiety został splądrowany jeszcze w starożytności, mężczyzny natomiast - co nie jest często spotykane - pozostał nietknięty aż do naszych czasów. W ustach obu mumii umieszczono wykonane ze złota amulety w kształcie języków. Według mitologii egipskiej miały one zapewnić zmarłym możliwość nawiązania rozmowy z Ozyrysem, egipskim bogiem śmierci. Badaczom nie udało się jeszcze ustalić, kim byli kobieta i mężczyzna. Podejrzewają jednak, że za życia mogli być małżeństwem. 

Prócz ludzkich szczątków archeolodzy odnaleźli w grobowcach również wiele cennych artefaktów. W pobliżu sarkofagu mężczyzny odkryto cztery urny kanopijskie - przeznaczone do przechowywania organów zmarłego - oraz liczne amulety: skarabeusze, zielone koraliki oraz kilkaset figurek pogrzebowych, znanych jako uschabti, wykonanych z fajansu i glazurowanej ceramiki. 

Nie jest to pierwszy raz, gdy naukowcom udało się znaleźć mumię ze złotym językiem. W styczniu 2021 roku na położonym przy egipskim wybrzeżu Morza Śródziemnego stanowisku Taposiris Magna archeolodzy natrafili na podobny, choć pięćset lat młodszy, przypadek.

Mummy with gold-foil 'tongue' found in sealed Egyptian tomb #news #archaeology #goldtongues https://t.co/sr0Vv8mfQL

— clouð⁹ (@AppFeal) December 17, 2021

Wykopaliska archeologiczne są prowadzone w Al-Bahnasa (w starożytności noszącym nazwę Oksyrynchos) od ponad stu lat. Pod koniec XIX wieku badacze natrafili tam na ogromny zbiór zwojów papirusowych pochodzący z czasów królestwa Ptolemeuszy (323 roku p.n.e. - 30 p.n.e.). W jego skład wchodziły m.in. prace greckiego poety Menandra oraz Ewangelia Tomasza - pismo zaliczane do apokryfów Nowego Testamentu. 

Archeology News Network/jb

O znalezisku, dokonanym w czasie badań zakończonych w grudniu ubiegłego roku, poinformowało PAP Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej (CAŚ) UW. Jak podano, głównym przedmiotem badań było osadnictwo z epoki brązu i żelaza w rejonie wsi Ayn Bani Saidah w Omanie.

- W jednym z pomieszczeń dużego budynku z okresu Umm an-Nar (2500-2000 lat p.n.e. - PAP) znaleźliśmy planszę do gry!- powiedział cytowany w komunikacie CAŚ UW kierownik badań prof. Piotr Bieliński.

Projektem współkieruje dyrektor generalny ds. starożytności w Ministerstwie Dziedzictwa i Turystyki Sułtanatu Omanu, dr Sultan al-Bakri. Prof. Bieliński dodał, że takie znaleziska są rzadkie. Kilka przykładów podobnych plansz znanych jest z Doliny Indusu, a także z Mezopotamii, między innymi ze sławnych grobów królewskich z Ur.

Plansza wykonana jest z kamienia i ma zaznaczone pola i zagłębienia. Naukowcy określają znalezisko jako "najbardziej pasjonujące i zupełnie niespodziewane" w ostatnim sezonie badań.

Oman. Grobowce sprzed 5 tys. lat

Niezwykłe stanowisko

Według badaczy rejon wsi Ayn Bani Saidah był w pradziejach miejscem strategicznie położonym na skrzyżowaniu szlaków łączących ważne ośrodki starożytności: Bat na południu i Al-Ayn na północy, dziś stanowiska z Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO, oraz wybrzeże morskie w pobliżu portu Sohar na wschodzie.

- Wzdłuż tej trasy znajduje się kilka ważnych osad tzw. kultury Umm an-Nar z epoki brązu. Mieliśmy więc nadzieję, że i nasze stanowisko znajdzie się w tej samej lidze – przekazał prof. Piotr Bieliński.

Jak podano w komunikacie, najnowsze odkrycia dowodzą, że archeolodzy mieli rację.

- Osada z okresu Umm an-Nar jest wyjątkowa między innymi dlatego, że znajdują się w niej aż cztery wieże: trzy okrągłe i jedna ryzalitowa. Mimo swych rozmiarów, blisko 20 m średnicy, jedna z okrągłych wież nie była widoczna na powierzchni i została odkryta dopiero podczas wykopalisk. Funkcja tych wież czeka ciągle na wyjaśnienie – dodała dr Agnieszka Pieńkowska z CAŚ UW, która w ramach projektu analizuje pozostałości z epoki brązu.

Potęga metalurgiczna

Badacze znaleźli też dowody na obróbkę miedzi w tym miejscu. Według prof. Bielińskiego pokazuje to, że osada uczestniczyła w tym lukratywnym handlu, o którym wspominają źródła pisane z Mezopotamii.

- Oman był bowiem potęgą metalurgiczną tamtej epoki - zaznaczył prof. Bieliński.

Według polskich badaczy ich najnowsze odkrycia pokazują, że obszar badań - czyli mikroregion Qumayrah - miał w starożytności większe znaczenie, niż dotąd sądzono, i kryje jeszcze wiele niespodzianek.Wstępne prace ekspertów z CAŚ UW rozpoczęły się w 2015 roku. Dolina okazała się bardzo bogata w pozostałości archeologiczne z różnych okresów.

- Ta obfitość śladów osadnictwa z różnych okresów świadczy o tym, że dolina ta była ważnym miejscem w prehistorii, a być może także i historii Omanu - podkreślił prof. Bieliński.

Badania finansowane są przez Narodowe Centrum Nauki.

PAP/szz/ zan/bm

Niezwykłe znalezisko 

Stanowisko archeologiczne Chinge-Tey położone jest w dolinie Turano-Ujukskiej w północnej Tuwie - autonomicznej republice Federacji Rosyjskiej. Nazywa się je "syberyjską Doliną Królów" ze względu na znajdujące się tam liczne, olbrzymie, bogato wyposażone groby kurhanowe, często określane jako książęce. 

To właśnie tam polscy archeolodzy z krakowskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego natknęli się na dwa interesujące groby. Pierwszy z nich znajdował się w centralnej części niemal zupełnie zniwelowanego kurhanu o średnicy około 25 metrów. Wykrycie kurhanu było możliwe dopiero dzięki lotniczemu skanowaniu laserowemu, ponieważ kopiec był prawie niewidoczny gołym okiem. W drewnianej komorze grobowej (zbudowanej na zrąb z solidnych desek i przykrytej trzema warstwami belek) spoczywały dwie osoby - kobieta w wieku około 50 lat i kilkuletnie dziecko. Przy zmarłej badacze odnaleźli m.in. liczne złote ozdoby, żelazny nóż, lustro wykonane z brązu oraz bardzo dobrze zachowany grzebień drewniany, zdobiony rytym ornamentem (dwa ostatnie przedmioty znajdowały się w skórzanej sakiewce).

- Szczególnie interesującym zabytkiem był złoty pektorał, czyli ozdoba zawieszana pod szyją w kształcie sierpowatym lub księżycowatym - zwrócił uwagę w rozmowie z Polską Agencją Prasową szef polskiej ekspedycji dr Łukasz Oleszczak z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Podkreślił również, że tego typu przedmioty, znane z kurhanów położonych w południowej Syberii, dotychczas znajdowano niemal wyłącznie w grobach męskich. 

- Uważano je za symbol przynależności do jakiejś grupy społecznej, kasty, być może wojowników. W każdym razie mężczyzn. Umieszczenie go w grobie kobiety jest bardzo ciekawym odstępstwem od tego zwyczaju. Z pewnością poświadcza to wyjątkową rolę zmarłej w społeczności mieszkańców "Doliny Królów" - stwierdził archeolog.

Dr Łukasz Oleszczak zwrócił również uwagę na to, że zmarła została pochowana w grobowcu zlokalizowanym w bezpośrednim sąsiedztwie wielkiego kurhanu, który - jak uważają badacze - należał do księcia nomadów. - Wygląda na to, że podobnie jak inni zmarli pochowani w tym kurhanie należała zatem do książęcej świty - powiedział w rozmowie z PAP. 

Zaginiony skarb 

Drugi miejsce pochówku archeolodzy odnaleźli poza rowem otaczającym kurhan. Znajdował się w nim szkielet kilkunastoletniego dziecka, umieszczony w niewielkiej jamie z obstawą kamienną. Grób pozbawiony był jakiegokolwiek wyposażenia. - Pochówki dzieci na obwodzie kurhanów lub tuż poza otaczającym grobowiec rowem są stałym elementem obrządku pogrzebowego tej wczesnoscytyjskiej kultury - wyjaśnił dr Łukasz Oleszczak.

Podczas prac archeologicznych badacze natknęli się również na dowody świadczące o tym, że kiedyś na w tym miejscu zdeponowany był skarb pełen wykonanych z brązu przedmiotów - naukowcy odnaleźli bowiem kilkadziesiąt części rzędu końskiego, czekan z brązu, a także ozdoby w kształcie kozła. Według dr Łukasza Oleszczaka skarb prawdopodobnie został odnaleziony i rozproszony w XX wieku, gdy w pobliżu cmentarzyska funkcjonował sowiecki kołchoz. 

Zdaniem badaczy pochówki pochodzą z VI wieku przed naszą erą, kiedy na tych terenach mieszkały ludy pochodzenia scytyjskiego - według specjalistów była to kultura ałdy-bielska. W okresie wczesnoscytyjskim dolina Turano-Ujukska była jednym z najważniejszych centrów rytualnych całego świata scytyjsko-syberyjskiego. To właśnie stąd, z gór południowej Syberii, wywodzi się lud, który wówczas zdominował stepy Wschodniej Europy. Scytowie byli znani ze swojego zamiłowania do wojaczki. Ich dokonania opisał m.in. słynny grecki historyk Herodot. 

Szkielet kobiety wyposażonej na "ostatnią drogę" w złoty pektorał i lusterko z brązu odkrył polsko-rosyjski zespół archeologów wewnątrz dużego kurhanu sprzed ok. 2,5 tys. lat. Badania prowadzono na Syberii #archeologia @JagiellonskiUni https://t.co/74quLOZjB6

— Nauka w Polsce (@naukawpolsce) January 14, 2022

PAP/szz/jb

rzez ostatnie dwanaście miesięcy zespół około 80 archeologów z MOLA Headland Infrastructure prowadził wykopaliska w miejscowości Chipping Warden (dystrykt South Northamptonshire w centralnej Anglii). Badania mają związek z planami budowy w tym miejscu linii kolejowej. Odkryto tutaj pozostałości wioski z epoki żelaza, która przekształciła się w bogate rzymskie miasto handlowe. O obecności tak znaczącego stanowiska archeologicznego na tym obszarze wiedziano już od XVIII wieku, ale dopiero budowa tutaj infrastruktury kolejowej stała się przyczyną kompleksowych badań archeologicznych.

Romanizacja

Pierwotne użytkowanie terenu, znanego jako Blackgrounds (od występujących tu czarnoziemów), rozpoczęło się w epoce żelaza. Wówczas znajdowała się tu wioska złożona z wzniesionych wzdłuż drogi 30 domów. Dowody z wykopalisk pokazują, że osada rozrastała się z czasem, stając się bardziej zamożna w okresie rzymskim, kiedy to pojawiły się nowe kamienne budynki i nowe drogi.

Biorąc pod uwagę bliskość pozostałości z epoki żelaza, zespół archeologów uważa za prawdopodobne, że lokalni mieszkańcy kontynuowali życie w tym miejscu w okresie rzymskim i dostosowali się do nowego sposobu życia. Ta "romanizacja" obejmowała przejęcie rzymskich zwyczajów, produktów i technik budowlanych.

Obszar wykopalisk. Fot.: HS2

Ważny ośrodek handlowy

Przez obszar osady biegła rzymska droga o szerokości 10m. Jej obecność sugeruje, że miejscowość była bardzo ruchliwa, a wozy jednocześnie przyjeżdżały i odjeżdżały, aby załadować i rozładować towary. Najprawdopodobniej zatem osada stanowiła ważny ośrodek handlu, łączący transport odbywający się za pośrednictwem rzeki Cherwell z rzymskim systemem dróg. Na terenie wykopalisk odnaleziono ponad 300 monet rzymskich. Nie stanowiły one jednego skarbu, a były rozrzucone po całym terenie, co wskazuje, że w miejscowości prowadzona była ożywiona wymiana dóbr i waluty.

Odkryto najlepiej zachowany dowód stosowania kary ukrzyżowania w świecie rzymskim

W szczytowym okresie ery rzymskiej (II w.n.e.) Blackgrounds było tętniącym życiem i ruchliwym miastem, o czym świadczą pozostałości warsztatów, pieców i kilku dobrze zachowanych studni. W jednym z obszarów stanowiska archeologicznego ziemia zachowała się w kolorze ognistej czerwieni, co wskazuje, że obszar ten mógł być wykorzystywany do działalności wymagającej pieców z wysoką  temperaturą, takiej jak wypiek chleba, odlewnie metali lub wypalanie ceramiki.

Cenne artefakty

Inne artefakty wskazujące na wysoki poziom życia w Blackgrounds to znalezione tu szklane naczynia, bardzo dekoracyjna ceramika, biżuteria, a nawet dowody na stosowanie makijażu. Na miejscu znaleziono ślady minerału galeny, siarczku ołowiu - substancji, która była kruszona i mieszana z olejem i wykorzystywana jako kosmetyk.

Ozdoby z czasów rzymskich. Fot.: HS2

Szczególnie interesującym odkryciem podczas wykopalisk była połowa zestawu kajdan, podobnych do tych, które niedawno znaleziono podczas wykopalisk w Rutland. W przeciwieństwie do tych odkrytych w Rutland, kajdany znalezione w Blackgrounds nie są związane z pochówkiem, ale mogą sugerować obecność działalności przestępczej lub pracy niewolniczej.

Artefakty są obecnie czyszczone i analizowane przez specjalistów z MOLA Headland Infrastructure, a szczegóły dotyczące budynków i układu osady są dokładnie mapowane. Blackgrounds jest jednym z ponad 100 stanowisk archeologicznych, które zostały zbadane od 2018 roku w związku z budową kolei między Londynem a Birmingham.

 HS2/bm

Koniowate odegrały kluczową rolę w ewolucji działań wojennych na przestrzeni dziejów. Choć udomowione konie pojawiły się na terytorium Żyznego Półksiężyca (pas ziem ciągnący się od Egiptu, przez Palestynę i Syrię, aż po Mezopotamię) dopiero około 4000 lat temu, Sumerowie już od wieków używali na polu bitwy czterokołowych wozów bojowych ciągniętych przez wierzchowce, czego dowodem jest słynny "Sztandar z Ur", licząca 4500 lat sumeryjska mozaika.

Średniowieczny rycerz miał małego konia

Tajemnicze kungi 

Gliniane tabliczki z pismem klinowym z tego okresu wspominają również o prestiżowych rumakach o wysokiej wartości rynkowej zwanych "kunga". Do dziś jednak nie wiadomo było na pewno, jakie koniowate nazywano w ten sposób.

Odpowiedź na to pytanie przyniosły badania przeprowadzone przez zespół z Instytutu Jacques'a Monoda w Paryżu. Ich wyniki opublikowano w czasopiśmie "Science Advances". Paleogenetycy przebadali szczątki koniowatych z kompleksu grobowego z Umm el-Marra (północna Syria). Na podstawie kryteriów morfologicznych i archeologicznych zwierzęta te, pochowane w oddzielnych boksach, zostały uznane zostały za przedstawicieli kunga.

Genom tych zwierząt, choć zdegradowany, mógł być porównany z genomem innych koniowatych: koni, osłów domowych i dzikich osłów – kułanów azjatyckich. Do tych ostatnich należą szczątki koniowatego sprzed 11 tys. lat, odnalezione w najstarszej znanej świątyni Göbekli Tepe (południowo-wschodnia część dzisiejszej Turcji). Materiał genetyczny został specjalnie zsekwencjonowany na potrzeby badania.

Najstarsze hybrydy znane nauce

Według przeprowadzonych analiz koniowate z Umm el-Marra są mieszańcami pierwszego pokolenia, powstałymi w wyniku skrzyżowania osła domowego z samcem kułana. Ponieważ kungi były bezpłodne, a kułany dzikie, konieczne było każdorazowe krzyżowanie samicy domowej z wcześniej schwytanym kułanem (schwytanie przedstawione na asyryjskiej płaskorzeźbie z Niniwy). Tym samym kungi uznać należy za najstarsze znane nauce hybrydy stworzone przez człowieka - nastąpiło to 500 lat przed udomowieniem w tym regionie koni. 

Kiedy i gdzie oswojono konie domowe? Naukowcy twierdzą, że znają odpowiedź

Zamiast udomawiać dzikie konie, które zamieszkiwały ten region, Sumerowie wykorzystywali hybrydy, łącząc cechy dwojga rodziców, by uzyskać potomstwo silniejsze i szybsze niż osły (i znacznie szybsze niż konie), ale bardziej kontrolowane niż kułany. Kungi zostały ostatecznie wyparte przez przybycie konia domowego sprowadzonego do tego regionu ze stepu pontyjskiego najprawdopodobniej właśnie z powodu możliwości jego rozmnażania.

EurekaAlert!/Science Advances/bm