Historia

Rozejm w Jamie Zapolskim. Batory odzyskuje Inflanty

Ostatnia aktualizacja: 15.01.2024 05:45
Zawarty 15 stycznia 1582 roku układ przywracał Rzeczpospolitej panowanie nad obszarem obejmującym tereny dzisiejszej wschodniej Łotwy i południowej Estonii. Z punktu widzenia polsko-litewskiej racji stanu najistotniejsze było odepchnięcie Moskwy od wybrzeża Morza Bałtyckiego. 
Obraz Stefan Batory pod Pskowem pędzla  Jana Matejko
Obraz "Stefan Batory pod Pskowem" pędzla Jana MatejkoFoto: domena publiczna/Wikipedia

- Rozejm wieńczył ponad trzyletnie zmagania polsko-rosyjskie, których bezpośrednim powodem była aneksja w 1577 roku dużej części Inflant Polskich przez wojska moskiewskie – wyjaśniała prof. Jolanta Choińska-Mika w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika polska".


Posłuchaj
04:03 rozejm w jamie zapolskim.mp3 Rozejm w Jamie Zapolskim - audycja Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika polska". (PR, 6.04.2001)

 

O dominium Maris Baltici

Inflanty znalazły się w posiadaniu Rzeczpospolitej ponad dekadę wcześniej, w 1561 roku. Wcześniej istniało tu państwo zakonu kawalerów mieczowych, targane od lat wewnętrznymi niepokojami związanymi z postępującą reformacją i rosnącymi wpływami państw ościennych. Ostatni wielki mistrz zakonu Gotard Ketler podjął decyzję o sekularyzacji zakonu i stał się lennikiem polskiego króla z dziedzicznego księstwa Kurlandii i Semigalii. Unia Lubelska określała Inflanty jako wspólną domenę Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego.  

Unia lubelska.png
Unia Lubelska - zobacz serwis specjalny

Inflanty stanowiły ważny element mocarstwowej polityki prowadzonej z Kremla przez cara Iwana IV Groźnego. Władca nie miał zamiaru rezygnować z rywalizacji o dominium Maris Baltici, panowanie na Morzu Bałtyckim, które otwierałoby jego państwu rynki zbytu w Europie Zachodniej. W tym celu zajął Inflanty.

Batory kontratakuje

W odpowiedzi na moskiewską agresję król Stefan Batory przeprowadził trzy kampanie. W 1579 roku zdobył Połock, rok później – Wielkie Łuki. W 1581 roku rozpoczął długotrwałe o oblężenie Pskowa. Los obrócił się przeciwko Iwanowi. Car musiał zmagać się nie tylko z królem polskim, ale też ze Szwedami, którzy zajęli Narwę,  jedno ze strategicznych miast.

Batory 1200 CMN Free.png
Batory pod Pskowem – gra o Inflanty

- Z inicjatywą rokowań wystąpił car moskiewski, natomiast głównym negocjatorem ze strony polskiej był jeden ze współautorów militarnych sukcesów w tej wojnie Jan Zamoyski, który wykazał wielką determinację w trakcie rozmów z dyplomatami moskiewskimi – wyjaśniała historyk.

Istotną rolę podczas negocjacji odegrał Janusz Zbaraski. Obu dyplomatów uwiecznił Jan Matejko na obrazie "Batory pod Pskowem". Zamoyski, w czerwonej delii, stoi po lewej stronie za królem. Zbaraski ukazany jest w zielonym stroju, z hełmem na głowie, siedzący pod namiotem.

- Układy były szalenie trudne i wbrew początkowym oczekiwaniom, że zostaną rychło zakończone, toczyły się blisko trzy tygodnie. Były takie momenty, kiedy wisiały na włosku – oceniała prof. Jolanta Choińska-Mika. – Sytuacja była trudna. Wojsko polskie utknęło pod Pskowem. Przysłowiowa rosyjska zima dawała się we znaki. 

Korzystny rozejm

- Rozejm zawarto na dziesięć lat. Na mocy układu Rosjanie ewakuowali wszystkie zdobyte zamki w Inflantach, zrzekali się ziemi połockiej wraz z Połockiem. Był to niewątpliwie wielki sukces Rzeczpospolitej – wyjaśniała historyk. 

Pod polsko-litewskim panowaniem znalazł się długi pas wybrzeża Bałtyku od Pucka aż po Parnawę (obecnie w południowej Estonii).

- Część Inflant, Estonia, znalazła się w rękach szwedzkich, co stało się później, w latach panowania Zygmunta III Wazy zarzewiem polsko-szwedzkiego konfliktu – wskazywała prof. Jolanta Choińska-Mika.

bm

Czytaj także

Stefan Batory. "Dobra marka u potomnych za sprawą błysku miecza przeciwko Rosji"

Ostatnia aktualizacja: 12.12.2023 05:40
- Legenda Batorego zaczęła się już w XVII stuleciu wraz z klęskami militarnymi, które spadają wtedy na Polskę. Przypominano, że to on potęgą swojego miecza potrafił ochronić Polskę przed Rosją. Batory to dobra marka u potomnych właśnie za sprawą błysku miecza przeciwko Rosji - mówił w Polskim Radiu prof. Janusz Tazbir. 12 grudnia przypada 437. rocznica śmierci Stefana Batorego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Dymitriady. Polskie awantury na moskiewskiej ziemi

Ostatnia aktualizacja: 21.12.2023 05:40
Kryzys w Rosji po śmierci ostatnich Rurykowiczów wykorzystała Rzeczpospolita. Sterując kolejno dwoma rzekomymi synami Iwana Groźnego, polski król i magnaci chcieli podporządkować sobie państwo moskiewskie. Okres ten zapisał się w historii Rosji jako Wielka Smuta.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa pod Cudnowem, czyli zwycięstwo nad Moskalami

Ostatnia aktualizacja: 04.11.2023 05:35
Wyczerpana buntem Chmielnickiego i potopem szwedzkim Rzeczpospolita musiała przeciwstawiać się także Rosji. Wojna nie była pasmem porażek. Dzięki zdolnym dowódcom udawało się odnosić spektakularne zwycięstwa nad Moskalami.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Batory pod Pskowem, czyli gra o Inflanty

Ostatnia aktualizacja: 06.02.2024 05:40
- Od władania nad Inflantami zależał układ sił politycznych w basenie Morza Bałtyckiego – mówił prof. Antoni Podraza na antenie Polskiego Radia. Wiedział o tym król Stefan Batory, którego politykę wschodnią zdominowała kwestia odzyskania tych utraconych na rzecz Moskwy ziem.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rozejm w Dywilinie. Rzeczpospolita największa w swoich dziejach

Ostatnia aktualizacja: 11.12.2023 05:40
Na mocy podpisanego 11 grudnia 1618 roku rozejmu państwo polsko-litewskie osiągnęło największe w swoich dziejach terytorium. Zygmunt III Waza stał się królem kraju, którego powierzchnia wynosiła blisko milion kilometrów kwadratowych.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa pod Połtawą – tam, gdzie Rosja mówi dobranoc

Ostatnia aktualizacja: 08.07.2023 05:45
W wojnie ze Szwecją Rosjanie po raz pierwszy zastosowali taktykę, dzięki której pokonali później Napoleona i Hitlera. Zwycięstwo przekształciło państwo carów w agresywne mocarstwo światowe i pośrednio przyczyniło się do rozbiorów Polski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Hołd Szujskich. Car Rosji kłania się polskiemu królowi

Ostatnia aktualizacja: 29.10.2023 05:46
29 października 1611 roku car Rosji Wasyl Szujski złożył wraz z braćmi hołd królowi Zygmuntowi III Wazie. Wydarzenie, obok obsadzenia polską załogą Kremla, było punktem kulminacyjnym interwencji Rzeczpospolitej w Rosji u progu XVII wieku. 
rozwiń zwiń