Historia

"Proces Rzepeckiego". Pierwszy proces przywódców WiN

Ostatnia aktualizacja: 04.01.2024 05:55
4 stycznia 1947 roku w Warszawie rozpoczął się proces przywódców antykomunistycznej organizacji Wolność i Niezawisłość.
Proces dowództwa organizacji WIN - oskarżony płk. dypl. Jan Rzepecki, ps. Ożóg.
Proces dowództwa organizacji WIN - oskarżony płk. dypl. Jan Rzepecki, ps. Ożóg.Foto: PAP/Jerzy Baranowski

Nazwany "procesem Rzepeckiego" od nazwiska głównego oskarżonego. Przed sądem stanęło 10 osób z Zarządu Krajowego WiN między innymi: pułkownik Jan Rzepecki, założyciel i pierwszy prezes, podpułkownik Jan Szczurek-Cergowski i szefowa łączności zagranicznej Emilia Malessa.


Posłuchaj
00:18 Proces WiN5514772_1.mp3 Fragment procesu WiN. Archiwalny dźwięk propagandowy, 1950

 

Zarzucono im organizowanie dywersji, akty terroru, morderstwa i rabunki, szpiegostwo, a także uchylanie się od powinności wojskowej. Był to pierwszy z głośnych procesów pokazowych stalinowskiej Polski, zorganizowany na krótko przed sfałszowanymi wyborami do Sejmu Ustawodawczego. Propagandowe relacje z procesu pojawiły się w prasie, radiu i Kronice Filmowej

Sąd wydał wyroki 3 lutego. Pułkownik Rzepecki został skazany na 8 lat więzienia i był więziony, z przerwami, do 1955 roku. Pozostałe osoby otrzymały kary od 2 do 12 lat więzienia, a jedna - karę śmierci. Zostali oni następnie ułaskawieni przez prezydenta Bolesława Bieruta. Potem jednak niektórzy byli ponownie aresztowani. Emilia Malessa wyczerpana psychicznie i fizycznie, w 1949 roku popełniła samobóstwo.


Posłuchaj
31:06 Nagranie z procesu Komendy Głównej Wolność i Niezawisłość, 1950 rok Archiwalne, unikatowe nagranie ze stalinowskiego procesu Komendy Głównej Wolność i Niezawisłość. (PR, 1950)

Działalność

Organizacja WiN domagała się opuszczenia Polski przez wojska radzieckie i NKWD oraz zaprzestania prześladowań politycznych i utworzenia apolitycznej armii. Żądała też przeprowadzenia wolnych wyborów, niezależnej polskiej polityki zagranicznej, a także rewizji granicy wschodniej. WiN między innymi poinformowała Radę Bezpieczeństwa ONZ o fałszerstwach wyborczych popełnionych podczas referendum ludowego w 1946 roku.


Posłuchaj
13:59 rzepecki.mp3 Łukasz Rzepecki o PSL ("Gość PR24")

 

Aresztowania i procesy

Z powodu aresztowań przez UB, skład osobowy i struktura organizacyjna Zarządu Głównego WiN ulegała częstym zmianom. Kolejne cztery zarządy zostały rozbite przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W 1947 roku przeprowadzono trzy pokazowe procesy kolejnych zarządów WiN. Pierwszy tzw. proces Rzepeckiego już w styczniu tego roku.

Żołnierze Wyklęci - zobacz serwis historyczny

Prowokacje UB

Po rozbiciu IV komendy WiN, UB przeprowadziło prowokacje. Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło infiltrowany "V Zarząd WiN", który składał się z funkcjonariuszy UB, aresztowanych i zmuszonych do współpracy oficerów WiN oraz tych, którzy nie zdawali sobie sprawy z prowokacji.

Przez cztery lata UB za pośrednictwem "V Zarządu" prowadziło grę wywiadowczą, której ofiarą padły grupy konspiracyjne w kraju oraz niepodległościowe środowiska emigracyjne. Przechwytywano amerykańskie pieniądze, zrzuty broni, a nawet agentów, którzy byli szkoleni w Niemczech i przerzucani do Polski. W skutek tej mistyfikacji w więzieniach znalazły się setki ludzi, którzy w dobrej wierze podjęli działalność w rzekomej podziemnej organizacji.

W marcu 2001 roku Sejm Rzeczypospolitej przyjął specjalną uchwałę, w której złożył hołd poległym, pomordowanym, więzionym i prześladowanym członkom organizacji "Wolność i Niezawisłość". Posłowie napisali, że "WiN, następczyni Armii Krajowej, dobrze zasłużyła się Polsce".

Czytaj także

"Proces komandorów" - temida z sierpem i młotem

Ostatnia aktualizacja: 16.06.2017 10:00
Zostali oskarżeni o "usiłowanie obalenia przemocą władzy ludowej", trzech rozstrzelano, pozostałych czterech otrzymało wyroki długoletniego więzienia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Łukasz Ciepliński "Pług". Niezłomny dowódca AK i WiN

Ostatnia aktualizacja: 26.11.2023 05:55
26 listopada 1913 roku urodził się Łukasz Ciepliński. Był ostatnim dowódcą Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Po uwięzieniu przez komunistów zachował niezłomną postawę, której świadectwo zawarł w grypsach napisanych do żony i syna. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kolejny dzień prac IPN na terenie dawnego więzienia UB i NKWD. Odnaleziono szczątki ludzkie

Ostatnia aktualizacja: 07.09.2020 15:11
Szczątki co najmniej dwóch osób odnalazł zespół Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN podczas prac przy ulicy Namysłowskiej w Warszawie, gdzie znajdowało się więzienie Urzędu Bezpieczeństwa i NKWD. 
rozwiń zwiń