Historia

Słowo "Żegota" oznaczało życie dla skazanych na zagładę

Ostatnia aktualizacja: 04.12.2023 06:00
4 grudnia 1942 roku w Warszawie przy Delegaturze Rządu na Kraj powstała Rada Pomocy Żydom "Żegota", jedyna w okupowanej przez Niemców Europie instytucja państwowa ratująca Żydów od zagłady.
Warszawa, 1946. Pochód w ruinach getta idzie do kamiennej tablicy ku czci bojowników getta przy ul. Zamenhofa. foto: PAPStanisław Dąbrowiecki
Warszawa, 1946. Pochód w ruinach getta idzie do kamiennej tablicy ku czci bojowników getta przy ul. Zamenhofa. foto: PAP/Stanisław Dąbrowiecki

Kiedy w 1942 roku zaczęły się masowe wysiedlenia Żydów i stało się jasne, że wszyscy mieszkańcy getta są skazani na zagładę, wyłoniły się nowe zadania – wyprowadzić jak najwięcej Żydów, a przede wszystkim dzieci żydowskich poza mury getta – mówiła Irena Sendlerowa. 27 września 1942 roku powstał Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom. Założono go z inicjatywy Zofii Kossak-Szczuckiej, znanej pisarki, współzałożycielki konspiracyjnego Frontu Odrodzenia Polski.


Posłuchaj
30:32 żegota_reportaż.mp3 "Żegota" - reportaż Joanny Szwedowskiej

 

Już 4 grudnia 1942 roku został przekształcony w Radę Pomocy Żydom o kryptonimie "Żegota", która działała przy Delegaturze Rządu RP na Kraj. Była to podziemna organizacja, której zadaniem było niesienie pomocy Żydom w gettach.

"W getcie warszawskim, za murem odcinającym od świata, kilkaset tysięcy skazańców czeka na śmierć. Kto milczy w obliczu mordu – staje się wspólnikiem mordercy. Kto nie potępia – ten przyzwala. Zabieramy przeto głos my, katolicy-Polacy" – pisała Zofia Kossak-Szczucka w "Proteście". Dokument wydano w nakładzie 5 tys. egzemplarzy. Miał formę ulotki-plakatu. Rozlepiany na ulicach Warszawy, był reakcją na rozpoczęcie wielkiej akcji likwidacji Żydów w warszawskim getcie. 

Pamięci Polaków Ratujących Żydów - zobacz serwis historyczny

"Żegota" działała od 1942 do 1945 roku i była jedyną państwową instytucją pomagającą Żydom w okupowanej Europie. W jej prace angażowali się ludzie reprezentujący różne poglądy polityczne i społeczne.


Posłuchaj
14:51 Radio University_Wykład Stefana Korbońskiego (cz3).mp3 Wykład Stefana Korbońskiego na temat sytuacji Żydów w okupowanej Polsce oraz o działalności "Żegoty". Archiwalna audycja Rozgłośni Polskie RWE

 

Członkowie "Żegoty" nieśli pomoc materialną, zapewniali schronienie, środki do życia, opiekę lekarską, dostarczali fałszywe dokumenty Żydom, ukrywającym się poza gettem. Rada otrzymywała środki finansowe od Delegatury Rządu RP na uchodźstwie, organizacji żydowskich, zwłaszcza Bundu, datki przekazywali też obywatele. W "Żegocie" aktywnie działali między innymi Irena Sendlerowa i Władysław Bartoszewski. 


Posłuchaj
23:55 Żegota_Bartoszewski.mp3 Władysław Bartoszewski opowiada o Zofii Kossak-Szczuckiej, założycielce Rady Pomocy Żydom "Żegota" oraz o funkcjonowaniu samej organizacji, aud. Andrzeja Sowy. (PR, 5.12.2002)

 

"Żegota" we współpracy ze wspólnotami zakonnymi, między innymi księży marianów i sióstr urszulanek, zaopatrywała Żydów w katolickie metryki chrztu, które pomagały im ocaleć. Wystawiono około 60 tys. takich fałszywych dokumentów. Organizacja dostarczała konspiracyjnej prasie informacje dotyczące zagłady Żydów. Wydawała także własne ulotki i kolportowała plakaty.

Członkowie "Żegoty" zostali upamiętnieni w Izraelu zasadzeniem drzewka w Alei Sprawiedliwych wśród Narodów Świata w Instytucie Pamięci Yad Vashem w Jerozolimie.

mk/im

Czytaj także

Warszawskie getto. Piekło w środku miasta

Ostatnia aktualizacja: 02.10.2023 05:45
2 października 1940 roku szef dystryktu warszawskiego Ludwig Fischer podpisał zarządzenie o utworzeniu w Warszawie getta. Dzielnica żydowska, w której żyło nawet 460 tysięcy osób, została unicestwiona w połowie maja 1943 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wannsee - tu "rozwiązano kwestię żydowską"

Ostatnia aktualizacja: 20.01.2019 06:00
Według protokołu konferencji, zagładzie miało ulec 11 milionów europejskich Żydów, w tym 5 milionów na terenach ZSRR i ponad 3 miliony w Generalnym Gubernatorstwie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zakończenie akcji likwidacyjnej warszawskiego getta

Ostatnia aktualizacja: 21.09.2023 05:45
– Prezes Rady Żydowskiej inż. Adam Czerniakow popełnił samobójstwo. Wiedział on dokładnie, że rzekome przesiedlanie na wschód to śmierć setek tysięcy ludzi w komorach gazowych. Nie mając możności przeciwstawienia się temu, co się stało, wolał odejść – pisał w swoich wspomnieniach Marek Edelman.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Żabiński. Jego zoo było azylem dla ludzi i zwierząt

Ostatnia aktualizacja: 26.07.2023 05:50
- Na świecie jego nazwisko w kołach dyrektorów ogrodów zoologicznych jest do dzisiaj swoistą świętością. Ja jego imię powinienem wymawiać na stojąco - mówił o Janie Żabińskim Antoni Gucwiński, wieloletni dyrektor Wrocławskiego Ogrodu Zoologicznego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Archiwum Ringelbluma - niezwykłe świadectwo Zagłady

Ostatnia aktualizacja: 03.08.2023 05:43
Żydowski historyk Emmanuel Ringelblum skrupulatnie notował sytuację w warszawskim getcie podczas II wojny światowej. Dzięki jego staraniom w 1940 roku powstało jedno z najważniejszych źródeł dokumentujących Zagładę. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Gęsiówka". Obóz koncentracyjny w środku Warszawy

Ostatnia aktualizacja: 11.06.2023 05:46
80 lat temu, 11 czerwca 1943 roku, Reichsführer SS Heinrich Himmler wydał rozkaz o utworzeniu na terenie ruin getta warszawskiego obozu koncentracyjnego - Konzentrationslager Warschau, zwanego potocznie "Gęsiówką".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Powstanie w getcie warszawskim. Walka o godną śmierć

Ostatnia aktualizacja: 19.04.2023 06:00
19 kwietnia 1943 roku wydarzyło się w getcie to, czego Niemcy się spodziewali. Dwa dni wcześniej do władz niemieckich dotarły informacje o tym, że w getcie coś się szykuje.
rozwiń zwiń