30 maja 1640 roku w wieku 63 lat zmarł w swoim pałacu w Antwerpii genialny malarz flamandzki Peter Paul Rubens.

Dzisiaj prawie wszystkie obrazy Rubensa znajdują się w kolekcjach wielkich muzeów świata. Cieszą się one niezwykłym poważaniem wśród kolekcjonerów, znawców i miłośników malarstwa.

Artysta szczęśliwy i bogaty

W ciągu swego twórczego życia Rubens zdobył prawdziwą fortunę, obdarzając kulturę europejską dziełami, których blask olśniewał jemu współczesnych, olśniewa i będzie olśniewał potomnych.

W czasach mu współczesnych nie łatwo było zwykłemu rzemieślnikowi, za jakiego uważano wtedy malarza, zdobyć dobra materialne. Przykładowo nieco młodszy od niego Rembrandt, choć równy mu talentem i sławą, zmarł w biedzie. Niestety nie miał zdolności dyplomatycznych Rubensa, zręczności w postępowaniu z ludźmi, jego urody, wdzięku i niebywałego zmysłu organizacji.

Nazywano go Homerem malarstwa. Życie miał szczęśliwe, pełne powodzenia, sukcesy towarzyszyły mu od początku, aż do śmierci. Świat, który stworzył w swej sztuce jest barwny i radosny. Bogactwo i obfitość kształtów stały się przysłowiowe.
Był to człowiek nieprawdopodobnie pracowity, pochłonięty życiem towarzyskim, dyplomatycznym i politycznym, ale jednocześnie bardzo wiele godzin poświęcający sztuce malowania.

"Sąd Parysa" (ok. 1636), Peter Paul Rubens. Wikiepdia/domena publiczna

Znakomity biznesmen swej epoki

Rubens przez całe swoje życie miał dwie pasje: malarstwo i dyplomację. Odegrał ważną rolę w ówczesnych wydarzeniach politycznych. Infantka Izabela Klara Eugenia Habsburg sprawująca władzę we Flandrii w imieniu króla Hiszpańskiego powierzyła mu trudne misje mediacyjne.

Flamandczyk był częstym gościem na wszystkich europejskich dworach. Każda dyplomatyczna podróż dawała mu nowe zamówienia na obrazy, stworzył portrety Ludwika XIII , Anny Austriaczki, księcia Buckingham, Filipa IV Habsburga.

Pracownia Rubensa – wzór nowoczesności

Jednocześnie ten wielki twórca epoki baroku okazał się jednym z najpracowitszych malarzy. Stworzył w Antwerpii ogromną pracownię na wzór włoskich warsztatów renesansu. Przewinęło się przez nią wielu znanych malarzy, wśród nich: Antoon van Dyck, Jan Breughel (młodszy), Frans Snyders, Jan Wildens, Lucas van Uden.

Warsztat Flamandczyka był pierwszym nowoczesnym warsztatem malarskim, w którym powstawały obrazy. Tempo ich tworzenia było olbrzymie.

Rubens malował ponad 40 lat, w ciągu tego okresu spod jego ręki z jego pracowni wyszło ponad 2 tys. obrazów i około 4 tys. rysunków.

Pomocnicy Rubensa

Jednym z najbardziej dyskutowanych problemów jest do dziś sprawa autorstwa jego prac. Ze względu na skalę i formaty obrazów wydaje się mało prawdopodobne, żeby jeden człowiek mógł wykonać tyle dzieł, gdyby nie to, że pomagali mu w tym uczniowie i współpracownicy.

W pracowni Flamandczyka nad obrazami pracowało równocześnie 24 malarzy. Każdy z nich miał jak gdyby swoją cześć obrazu, tzn. według barwnego szkicu samego Rubensa wykonywał jakiś fragment np. figury ludzkie, pejzaż, zwierzęta, martwą naturę. Na koniec Rubens te wszystkie obrazy ujednolicał, czasem przemalowywał i retuszował, tworzył na tych obrazach już namalowanych nową strukturę malarską.

Władysław IV na portrecie Petera Paula Rubensa (1624)

Wikipedia/domena publiczna

Rubens w zbiorach polskich

W 1924 roku w Antwerpii w pracowni artysty zjawił się młody królewicz Władysław, późniejszy król Polski Władysław IV Waza. W ciągu kilku tygodni jakie tam spędził powstały prawdopodobnie szkice, z których pracownia wykonała obrazy. Jeden z takich obrazów przedstawiających królewicza znajduje się w Państwowych Zbiorach Sztuki w Zamku Królewskim na Wawelu.

Wiadomo, że po śmierci Rubensa Władysław IV uczestniczył w aukcjach jego pracowni i zakupił obrazy dla zbiorów polskich. - Niestety nie wiemy jakie to były obrazy, ale było ich na pewno kilkanaście – mówił nieżyjący już historyk sztuki prof. Jerzy Szablowski, były dyrektor Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Wiele z obrazów, które w ciągu XVIII i XIX wieku przeszły przez kolekcje polskie znajduje się dzisiaj w małych muzeach zachodnioniemieckich.

mk

To przełomowy obraz w twórczości Auguste'a Renoira. Malarz zaczął go malować ok. 1881 roku, po czym przemalował po kilkuletniej przerwie w 1886. Podczas tych pięciu lat podróżował m.in. do Włoch i wzorem Cézanne'a (a może nawet Ingresa i włoskich mistrzów) zmienił sposób malowania, rezygnując z impresjonistycznego "wrażeniowego" stylu na rzecz wyraźniej wyodrębnionych konturów, surowszych i chłodniejszych kolorów oraz gładszej faktury.

Rentgenogram obrazu, wykonany w National Gallery w Londynie ukazuje, że w 1886 roku znacznym modyfikacjom uległa postać dziewczyny po lewej stronie, wówczas domalowane zostały również parasolki. Strój dziewczyny z koszem zmienił się nie tylko stylistycznie, został również dopasowany do nowszej mody, jest ona bowiem ubrana w typ sukienki, jakiego jeszcze nie noszono w 1881 roku.

Dzięki przemalowaniu wesoła, popołudniowa promenada w zatłoczonym mieście nabrała nieco innego charakteru. Dziewczyna po lewej nie jest już bourgeoise lecz grisette, nie przynależy do promenadowego tłumu zamożnych mieszczanek lecz jest pracującą dziewczyną, może asystentką modystki. Zaraz zaczepi ją mężczyzna, kto wie, czy nie proponując jej osłony pod wspólnym parasolem. Powinien się pospieszyć, bo chyba już przestaje padać deszcz (spod parasola wychyliła już głowę jedna z kobiet, sprawdzając, czy nadal pada).

Intrygujący jest również kadr obrazu. Uwagi widza nie przyciąga środek kompozycji lecz to, co dzieje się na obrzeżach, m.in. za sprawą dwóch postaci patrzących poza obraz. Bohaterowie i parasolki są poucinani, co pokazuje inspiracje kadrami fotograficznymi, a nie klasycznymi kompozycjami malarskimi.

***

Tytuł audycji: Jest taki obraz 

Prowadził: Michał Montowski

Gość: dr Grażyna Bastek

Data emisji: 8.03.2020

Godzina emisji: 12.45

am/pg