Historia

Niepodległa Polska. Wolność po 123 latach

Ostatnia aktualizacja: 11.11.2021 06:00
– 10 i 11 listopada powiały nad Warszawą sztandary polskie. Kto owych dni nie przeżył w stolicy, ten nie wie, co oznacza radosny szał zwycięstwa i wolności upojonego narodu – wspominał Kajetan Morawski, uczestnik wydarzeń z 1918 roku.
Józef Piłsudski dokonujący przeglądu oddziałów.
Józef Piłsudski dokonujący przeglądu oddziałów.Foto: Adam Dulęba/Wikipedia

Wielka godzina, na którą tyle lat czekał naród Polski wybiła. W tamtych dniach ziścił się sen o odzyskaniu niepodległości. W końcu października i początku listopada 1918 roku załamała się władza austriacka w Galicji, trzeszczały w posadach rządy niemieckie w Warszawie, powoli przejmowano władzę w różnych ośrodkach kraju.


Posłuchaj
38:04 Audycja dok. Witolda Zadrowskiego.mp3 "11 listopada 1918" - audycja dokumentalna Witolda Zadrowskiego. (RWE, 1983)

 

Wspomnienia świadków

– Po wszystkich ulicach rozbiegli się chłopcy z Polskiej Organizacji Wojskowej i odbierali umundurowanym Niemcom broń. Żołnierzy, którzy ją składali, bez oporu puszczano wolno. Należałem wówczas do trzyosobowej komisji, która odbierała od okupantów gmachy rządowe – mówił późniejszy polityk i dyplomata, Kajetan Morawski.


Posłuchaj
02:25 Wspomnienia Kajetana Morawskiego.mp3 Wspomnienia dyplomaty, polityka, publicysty - Kajetana Morawskiego. (RWE, brak daty)

 

– Niemcy zdurnieli w Warszawie zupełnie, broń oddawali i tylko patrzyli jakby wyjechać do siebie – wspominał płk Tadeusz Walich w dokumentalnej audycji Witolda Zadrowskiego nadanej na antenie Rozgłośni Polskiej RWE w 1983 roku. Pułkownik w 1918 roku pełnił służbę wojskową w Warszawie. – Myśmy zresztą im to ułatwiali, ponieważ chcieliśmy ich się jak najszybciej pozbyć. Warszawa szalała, niektórzy ze wzruszenia płakali, część modliła się w kościołach.


niepodległa.jpg
Polska Niepodległa. Serwis specjalny

Cel - zjednoczona Polska

Witold Zadrowski zaprosił do udziału w programie wielu świadków wydarzeń z listopada 1918 roku. Przedstawił, jak odradzała się wolna Polska, podzielona i okupowana przez trzech zaborców. O przejęciu władzy z rąk Austriaków w Krakowie opowiadał prof. Adam Pragier, działacz PPS. Redaktor Antoni Maluty wspominał wydarzenia na Śląsku Cieszyńskim.

W audycji Witolda Zadrowskiego znalazły się opowieści generałów: Kazimierza Sosnkowskiego i Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego. Jest również opowieść ówczesnego komendanta POW w Warszawie, ppor. Adama Koca, który tak zapamiętał przyjazd Józefa Piłsudskiego na Dworzec Wschodni:

– Wczesny ranek jesienny był pochmurny i mglisty. Pociąg wjechał na dworzec. Komendant Józef Piłsudski szykował się do zejścia na peron. Stanąłem przy stopniach wagonu. Zdjąłem kapelusz i wypowiedziałem słowa powitania: "Obywatelu komendancie! W imieniu Polskiej Organizacji Wojskowej witam Komendanta w stolicy!"

Stulecie praw wyborczych kobiet - zobacz serwis specjalny

Pierwszy dzień wolności

11 listopada 1918 roku został rozbrojony okupacyjny garnizon niemiecki w stolicy. Wolny był Kraków, Lublin, Cieszyn. Z mroków okresu zaborczego, z wojennego i rewolucyjnego chaosu wyłaniała się nowa Polska. Niemal na wszystkich polach, we wszystkich dziedzinach trzeba było zaczynać od zera – mówił Kajetan Morawski. - Głodni, obdarci, zziębnięci przeżywaliśmy tę zimną jesień, radośniejszą od najpiękniejszej wiosny, bo za strawę i odzież, za źródło energii i siłę napędową starczyła nam powszechna świadomość, że wszelkie przeszkody i trudności są nieważkie, tak jak nieważkie są różnice polityczne i klasowe, gdy z letargu powstaje znów ta, która w sercach naszych nigdy nie zginęła.

Odezwa komendanta

12 listopada Józef Piłsudski wydał rozkaz do polskich sił zbrojnych: – Żołnierze! Obejmuję nad wami komendę w chwili, gdy serce w każdym Polaku bije silniej i żywiej, gdy dzieci naszej ziemi ujrzały słońce swobody w całym jej blasku! Z Wami razem przeżywam wzruszenie tej godziny dziejowej, z Wami razem ślubuję życie i krew swoją poświęcić na rzecz dobra Ojczyzny i szczęścia jej obywateli!

Więcej znajdziesz w serwisie Piłsudski.polskieradio.pl>>>

bs/im

Czytaj także

Traktat wersalski. Powrót Polski na mapę Europy

Ostatnia aktualizacja: 18.01.2024 05:55
105 lat temu, 18 stycznia 1919 roku, rozpoczęła się konferencja pokojowa w paryskim Wersalu, kończąca I wojnę światową. Układ na niej zawarty ustalił nowy porządek terytorialny w Europie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Komendant powrócił!" 11 listopada 1918 roku na łamach gazet z epoki

Ostatnia aktualizacja: 11.11.2022 05:39
11 listopada 1918 roku z pierwszej strony "Kuriera Porannego" wołały do czytelnika… afisze teatralne. Pod licznymi ogłoszeniami ukazał się artykuł pt. "Komendant" donoszący: "Komendant powrócił! Wieść radosna gruchnęła od wczoraj rana po całej Warszawie".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Święto Niepodległości. 10 sukcesów II RP, o których mogłeś/-aś nie wiedzieć

Ostatnia aktualizacja: 11.11.2023 05:55
Odzyskanie 105 lat temu niepodległości oznaczało dla Polaków nie tylko wielką radość, ale też wielką pracę. Polska nie miała lekkiego startu. Sąsiedzi nie byli zadowoleni z jej odrodzenia, lata zaborów i prowadzona na jej terenie I wojna światowa odcisnęły się mocno na społeczeństwie i gospodarce. Mimo to obywatele II RP zdobyli się na kilka spektakularnych sukcesów. Przedstawiamy wybór dziesięciu z nich.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jak kształtowało się społeczeństwo obywatelskie po odzyskaniu niepodległości?

Ostatnia aktualizacja: 10.11.2019 08:17
Święto Niepodległości, które obchodzimy 11 listopada, to okazja do wspólnego świętowania powrotu Polski na mapy Europy i Świata. Było to jednak wydarzenie o ogromnym znaczeniu nie tylko polityczny, lecz również społecznym.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Święto Niepodległości. 10 wyzwań stojących przed niepodległą Polską

Ostatnia aktualizacja: 11.11.2023 05:50
Odzyskanie niepodległości było jedynie początkiem długiej i żmudnej pracy. II Rzeczpospolita musiała się zmierzyć z licznymi problemami, które należało przezwyciężyć, aby stworzyć wymarzoną ojczyznę. Dlatego tym bardziej należy docenić naszych rodaków sprzed stu lat.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wszyscy ludzie Komendanta. Piłsudski zarządzał państwem poprzez nieformalny krąg władzy

Ostatnia aktualizacja: 11.11.2023 05:54
Wraz z zakończeniem I wojny światowej domknął się proces powstawania fenomenu, który zaważył na losach II Rzeczpospolitej. W czasie, gdy Piłsudski obejmował władzę w niepodległej Polsce, niemal ukształtowane było już środowisko ludzi, dla których stanowił on niepodważalny autorytet. Dla nich był Komendantem.
rozwiń zwiń