Historia

Wanda Chotomska. "Była Tuwimem, Brzechwą i Makuszyńskim w spódnicy"

Ostatnia aktualizacja: 26.10.2023 05:40
Urodzona 26 października 1929 roku Wanda Chotomska należała do grona najpopularniejszych poetek piszących dla najmłodszych. Była autorką kilkuset wierszy, scenariuszy bajek, spektakli teatralnych i telewizyjnych, w tym kultowej dobranocki "Jacek i Agatka". Dzięki jej inicjatywie powstał również słynny Order Uśmiechu. 
Wanda Chotomska w 2011 roku
Wanda Chotomska w 2011 rokuFoto: Sławomir Olzacki/Forum

"Szirlejka"

Wanda Chotomska przyszła na świat w Warszawie jako córka Stefana Chotomskiego i Romualdy z Nyckowskich.

- Mój tata wraz ze swoimi dwoma braćmi, Wincentym i Stanisławem, prowadził przedsiębiorstwo przewozowe. Mama zajmowała się domem. Obydwoje ukończyli jakieś szkoły handlowe, ale mama tylko średnią, a tata miał wykształcenie wyższe - wspominała Wanda Chotomska w audycji Katarzyny Hagmajer-Kwiatek z cyklu "Głosy z przeszłości".

Posłuchaj
14:53 Dwójka Głosy z przeszłości 7.08.2017.mp3 Wanda Chotomska mówi o swojej rodzinie, a także o czasach swojego dzieciństwa. Audycja Katarzyny Hagmajer-Kwiatek z cyklu "Głosy z przeszłości". (PR, 2017)

Od dziecka bardzo dużo czytała, umiejętność tę posiadła zresztą w wieku zaledwie czterech lat. Szczególnie chętnie poznawała utwory Kornela Makuszyńskiego, Jana Brzechwy i Juliana Tuwima.

- Zaczęłam się zastanawiać, jak oni piszą, że im to tak ładnie i gładko wychodzi. I postanowiłam, że sama coś stworzę, ale długo nie wiedziałam co. Dopiero jak byłam w drugiej klasie szkoły podstawowej, przeczytałam "Powrót taty" Mickiewicza i pomyślałam, że napiszę coś podobnego – mówiła poetka na antenie Polskiego Radia. - Tak powstał mój pierwszy wierszyk, który brzmiał tak: "Tata nie wraca wieczory i ranki, łowi nad Wisłą żaby i kijanki. Żonę swoją z domu wywleka, żona na niego nad Wisłą czeka. A biedne dziadki, ofiary tatki, są pozbawione opieki matki" – dodała ze śmiechem.

Jeszcze przed wojną Chotomska rozpoczęła naukę na pensji Leonii Rudzkiej. Pisarka przyznała jednak, że nie wspomina tamtego okresu pozytywnie. Powód był frapujący.

- W dzieciństwie miałam dużo loków na głowie, więc starsze koleżanki nazywały mnie "Szirlejką" od tej aktorki Shirley Temple. Zawsze chciały mnie przytulać, czesać. No strasznie mnie męczyły – opowiadała.

"Wtedy po raz pierwszy usłyszałam bombę"

Wybuch II wojny światowej zastał rodzinę Chotomskich w podwarszawskim Świdrze, gdzie co roku spędzali wakacje. Stamtąd udało im się przedostać do Warszawy.

- Tata przyjechał po nas samochodem i pamiętam, że jeden z pierwszych ataków zastał nas, gdy byliśmy na Moście Poniatowskiego. Wtedy po raz pierwszy usłyszałam bombę - opowiadała poetka w audycji Katarzyny Hagmajer-Kwiatek.

Posłuchaj
13:40 chotomska2 ok.mp3 Pisarka wspomina pierwsze miesiące II wojny światowej. Audycja Katarzyny Hagmajer-Kwiatek z cyklu "Głosy z przeszłości". (PR, 2017) 

Podczas niemieckiej okupacji Chotomska uczęszczała na tajne komplety, a także brała udział w konspiracji, gdzie zajmowała się kolportowaniem tajnych gazetek.

– Chowało się je pod bluzkę, a zimową porą do butów – opowiadała na antenie Polskiego Radia. – Nosiłam je do naszej sąsiadki doktor Morawieckiej, a od niej brałam kolejne dla mojego ojca. Przekazywałam gazetki także koleżankom, które dawały je swoim rodzicom – dodała.

Po upadku Powstania Warszawskiego Chotomska dostała się do obozu przejściowego w Pruszkowie. Stamtąd udało jej się uciec w stroju pielęgniarki do pobliskiej wsi Moszna, gdzie znajdował się majątek jej wuja. Tam ukrywała się do końca wojny.

Posłuchaj
13:55 Dwójka Głosy z przeszłości 9.08.2017.mp3 Wanda Chotomska mówi o Powstaniu Warszawskim i jego upadku. Audycja Katarzyny Hagmajer-Kwiatek z cyklu "Głosy z przeszłości". (PR, 2017)

W drugiej połowie lat 40. poetka podjęła studia na Akademii Nauk Politycznych w Warszawie. Jako pisarka zadebiutowała w 1949 roku na łamach "Świat Młodych". Wraz z Mironem Białoszewskim współpracowała również z czasopismem dziecięcym "Świerszczyk". 

Posłuchaj
13:52 Dwójka Głosy z przeszłości 10.08.2017.mp3 Poetka opowiada o czasach powojennych oraz o swojej współpracy z Mironem Białoszewskim. Audycja Katarzyny Hagmajer-Kwiatek z cyklu "Głosy z przeszłości". (PR, 2017)

Doceniona przez Brzechwę

W 1958 roku Chotomska wydała pierwszy tomik wierszy dla dzieci zatytułowany "Tere fere".  Zawierał on trzydzieści krótkich, humorystycznych utworów, w tym "Zgaduj-zgadulę" i "Pięć supełków". 

- Tak się szczęśliwie złożyło, że jego recenzentem był pan Jan Brzechwa. W prywatnym liście napisał mi wówczas, że dzięki mojej książce udało mu się połączyć przyjemność czytelnika z obowiązkami recenzenta. Nie każdemu się przytrafia taki piękny debiut - wspominała poetka na antenie Polskiego Radia. 

brzechwa kaczka 1200.jpg
Jan Brzechwa. "Zrozumiały dla dorosłych, dla dzieci, a nawet dla zwierząt"
Posłuchaj
13:35 Dwójka Głosy z przeszłości 11.08.2017.mp3 Wanda Chotomska mówi o swojej twórczości i przybliża kulisy powstania "Jacka i Agatki". Audycja Katarzyny Hagmajer-Kwiatek z cyklu "Głosy z przeszłości". (PR, 2017) 

W ciągu swojej niespełna siedemdziesięcioletniej karierze literackiej Wanda Chotomska stworzyła kilkaset utworów, wśród których znajdują się nie tylko wiersze i opowiadania, lecz także scenariusze do filmów, sztuk teatralnych i bajek muzycznych, a także audycje radiowe i telewizyjne. Do grona jej najbardziej znanych dzieł należą "Tadek-Niejadek", "Kaczka-tłumaczka", "Czarna krowa w kropki bordo" i "Gdyby tygrysy jadły irysy".

- Uczyła, że trzeba pisać prosto i dowcipnie, pamiętając, że dziecko nie jest głupie i wszystko zrozumie - stwierdziła pisarka i dziennikarka prasowa Małgorzata Karolina Piekarska w audycji Krzysztofa Grzybowskiego z cyklu "Temat dnia/Gość PR24". - Była wzorem tego, jak pisać i nie nudzić. Takim Tuwimem, Brzechwą i Makuszyńskim w spódnicy - dodała. 

Posłuchaj
27:28 00E47F2F.mp3 Pisarka i dziennikarka prasowa Małgorzata Karolina Piekarska omawia dzieła Wandy Chotomskiej. Audycja Krzysztofa Grzybowskiego z cyklu "Temat dnia/Gość PR24". (PR, 06.08.2017)

"Jacek i Agatka"

Największą sławę Chotomska zdobyła jednak jako autorka "Jacka i Agatki", kultowej dobranocki emitowanej przez Telewizję Polską od 1962 do 1973 roku. 

- Miał to być program z pacynkami, którym głosu użyczyła pani Zofia Raciborska - wspominała Wanda Chotomska na antenie Polskiego Radia. - Początkowo dzieci nie miały imion, to był po prostu brat i siostra. Upomniał się o nie dopiero Jan Brzechwa w jakimś swoim felietonie. No i Jacka pożyczyłam od jednej z dwóch pań animatorek, która miała syna o tym imieniu. Agatka nie miała takiego rodowodu - dodała. 

Popularność bajki była tak wielka, że produkowano różne przedmioty (często kolekcjonerskie) związane z jej bohaterami: naczynia, zabawki, bombki, znaczki, lampki nocne, a nawet mydła! 

***

Czytaj także:

***

W 1968 roku dzięki jej inicjatywie powstał Order Uśmiechu - międzynarodowa nagroda przyznawana za działania przynoszące dzieciom radość. Pomysł ten podsunął pisarce w 1967 roku jeden z małych pacjentów, którego Chotomska poznała podczas wizyty w szpitalu rehabilitacyjnym w podwarszawskim Konstancinie. Chłopiec wspomniał wówczas, że chętnie przyznałby bohaterowi "Jacka i Agatki" jakiś medal. Kiedy kilka miesięcy później poetka wspomniała tę sytuację podczas wywiadu z "Kurierem Polskim", ideę pochwyciła Telewizja Polska, która wkrótce potem ogłosiła konkurs na projekt Orderu. Pisarka była jedną z pierwszych laureatek nagrody - otrzymała ją w 1969 roku. 

Wanda Chotomska zmarła 2 sierpnia 2017 roku. Została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. 

jb 

Czytaj także

Adam Bahdaj. Jego książki zostały przetłumaczone na 23 języki

Ostatnia aktualizacja: 07.05.2023 05:38
Był dziennikarzem, kurierem w czasach okupacji, aktywnym działaczem polonijnym, poetą i tłumaczem literatury węgierskiej. W szerokiej świadomości zapisał się jako autor bestsellerowych powieści dla dzieci i młodzieży. Dzisiaj mija 38 lat od jego śmierci.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kornel Makuszyński tworzył świat, w którym chciało się mieszkać

Ostatnia aktualizacja: 08.01.2024 10:50
– Makuszyński bywał ciekawym autorem jako wróż. Przewidywał rozmaite rzeczy, na przykład rozwój telefonii komórkowej – mówił Jan Gondowicz w Polskim Radiu. 8 stycznia mija 140. rocznica urodzin Kornela Makuszyńskiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

A. A. Milne. Z Kubusiem Puchatkiem przez świat

Ostatnia aktualizacja: 18.01.2024 05:50
18 stycznia mija 142. rocznica urodzin brytyjskiego pisarza, który do historii literatury przeszedł jako autor książek dla dzieci "Kubuś Puchatek" i "Chatka Puchatka". Lecz Alan Aleksander Milne to twórca nie tylko dla najmłodszych.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Christopher Robin Milne. Chłopiec, który nie chciał być Krzysiem

Ostatnia aktualizacja: 21.08.2023 05:40
Pokochało go wiele pokoleń dzieci na całym świecie. Dzięki książkom o Kubusiu Puchatku zyskał sławę. Dla kilkulatka była ona jednak zbyt dużym ciężarem. Gdy dorósł, niewiele się zmieniło. Niełatwo być kimś, o kim wszyscy wokół myślą jak o postaci literackiej. Ale Christopher Milne nie był Krzysiem. Przynajmniej nie całkiem.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Hobbit", czyli początek wielkiej czytelniczej przygody

Ostatnia aktualizacja: 21.09.2023 05:48
86 lat temu w brytyjskich księgarniach ukazało się pierwsze wydanie książki "Hobbit, czyli tam i z powrotem" Johna Ronalda Reuela Tolkiena. Obok trylogii "Władca Pierścieni" tego samego autora to jedna z najsłynniejszych powieści fantasy, dzieło kultowe, które spopularyzowało gatunek i utrwaliło jego czołowe miejsce w kulturze masowej XX i XXI wieku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Papcio Chmiel. Jak z plamy tuszu zrodziła się legenda

Ostatnia aktualizacja: 31.10.2021 04:00
Henryk Jerzy Chmielewski - jak naprawdę nazywa się Papcio Chmiel - zmarł 22 stycznia 2021 roku w wieku 97 lat. Rysownik, powstaniec warszawski, stworzył niezapomnianą serię komiksów "Tytus, Romek i A'Tomek", która bawi i uczy kolejne pokolenia. Na antenie Polskiego Radia Papcio Chmiel wspominał m.in. moment narodzin swoich legendarnych bohaterów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Brzechwa. "Zrozumiały dla dorosłych, dla dzieci, a nawet dla zwierząt"

Ostatnia aktualizacja: 02.07.2023 05:45
– Nie uznaję podziału na literaturę dla dzieci i literaturę dla dorosłych. Uważam, że utwory dla dzieci tylko wtedy są dobre, jeśli dorośli też mają chęć je czytać – mówił Jan Brzechwa w Polskim Radiu w 1962 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Joanna Papuzińska: uczyłam się chodzić, trzymając się półek z książkami

Ostatnia aktualizacja: 03.01.2024 05:40
- Jak się zagłębiam w dzieje mojej rodziny, nawet kilka pokoleń wstecz, to zawsze dużo w niej było zamiłowania do książek – wspominała Joanna Papuzińska w 2000 roku na antenie Polskiego Radia. – Moja mama była bibliotekarką. Ojciec natomiast był pedagogiem, ale też bardzo dużo czasu i miejsca poświęcał książkom. Szczególnie uwielbiał poezję – dodała.
rozwiń zwiń