Poranny kanonier 

Stanisław Lem był postacią nietuzinkową, co uwidaczniało się już w samym rozkładzie dnia pisarza.

– Lem idzie spać o dziewiątej wieczorem. O wpół do dziesiątej, jeżeli nie pójdzie spać, jest już kompletnie nieprzytomny i właściwie kontakt z nim jest zerwany. Nie wiem, gdzie Lem pracuje. Bo żeby maszynę do pisania postawić na biurku, trzeba najpierw kilka ton książek z niego uprzątnąć. Natomiast budzi się przed czwartą rano i do śniadania stuka na maszynie i to olbrzymie ilości – wyjaśniał literat i przyjaciel fantasty Aleksander Ścibor-Rylski w audycji Walentyny Toczyskiej z cyklu "Pisarz miesiąca".

Był przy tym niezwykle hałaśliwy.

– Ja przez szereg lat, zwłaszcza w okresie gdyśmy jeszcze jeździli na narty, miałem względną przyjemność mieszkać pod Lemem. On zazwyczaj brał pokój nade mną. O świcie najpierw się zaczynało straszliwe dudnienie, ponieważ Lem, przynajmniej zanim się nie ożenił, nie miał w zwyczaju nosić rannych pantofli, tylko od razu wkładał buty narciarskie i w tych butach tłukł się po pokoju. Potem zaczynała się straszliwa kanonada maszynowa (w ogromnym tempie on pisze na maszynie, mimo że pisze tylko dwoma palcami), a maszynę ma dość głośną – dodawał Ścibor-Rylski na antenie Polskiego Radia.

Problem polegał na tym, że Lem sporządzał bardzo szczątkowe notatki, zwykle od razu siadał do maszyny i pisał pod natchnieniem. Niestety równie często był później niezadowolony z efektu, co skutkowało kolejnymi godzinami nad klawiaturą i kolejnymi wyrzucanymi do kosza kartkami. Kanonada trwała w najlepsze.

Gabinet pisarza był jego ulubionym miejscem, miał tu dostęp do bogatego księgozbioru i… zapasów słodyczy.

Kliknij w obrazek i zobacz nowy serwis specjalny poświęcony Stanisławowi Lemowi - galaktykalema.pl:

Człowiek, który mógł zjeść wszystko, pod warunkiem, że było słodkie

Łakocie były pierwszą miłością Stanisława Lema. Autor "Solaris" był uzależniony od słodyczy w stopniu, który zadziwić może niejednego łasucha. Cukierki, suszone morele, skórka pomarańczowa w czekoladzie, a przede wszystkim chałwa, przewijają się w jego opowieściach o sobie z szokującą częstotliwością.

Ulubionym miejscem Lema w latach dzieciństwa we Lwowie był sklepik pana Kawursa. Jako chłopiec zachodził do niego po szkole lub wracając z wagarów na Wysokim Zamku. W sklepiku można było nabyć (lub chociaż popatrzeć na) tak upragnioną chałwę. Tam też Lem wydał zaoszczędzone pieniądze na wieść o wybuchu wojny. Kupił cukierki, bo wiedział, że ze słodyczami może być krucho i trzeba zrobić zapasy, po czym… nie zdołał oprzeć się pokusie i je zjadł.

W warunkach okupacyjnych, kiedy brakowało podstawowych produktów żywnościowych, zjadanie wszystkiego, co nadawało się do zjedzenia, nie może dziwić. Zwłaszcza jeśli to coś było słodkie. "A ponieważ zawsze byłem łakomy, wyszukałem tam wśród porzuconych przez Niemców rzeczy ładne, okrągłe placuszki, przyjemnie słodkie. Myślałem, że to chałwa, a to była perwityna, środek pobudzający, który dawano na przykład lotnikom. Jadłem ją tak długo, aż zacząłem się cały trząść – jakoś na szczęście przeżyłem" mówił Lem w rozmowie z Tomaszem Fijałkowskim w wywiadzie-rzece "Świat na krawędzi".

– Jest to człowiek, który potrafi słodyczy zjeść niesłychaną ilość, nieustannie się przy tym odchudzając. Znany jest taki okres w jego życiu, kiedy został wzięty przez żonę na bardzo ostrą dietę. Prawie nic nie jadł: grzankę na śniadanie, czarną kawę, jakiś kawałek gotowanego mięsa. A ciągle tył. Wszyscy zachodzili w głowę, jak to jest możliwe. Okazało się, że Lem zgromadził w garażu zapas chałwy. Wykradał się chyłkiem, kiedy nikt nie widział, i po kilo, półtora tej chałwy dziennie zjadał - mówił Aleksander Ścibor-Rylski. 

Nie była to zresztą jedyna kryjówka pisarza. Gdy Lem przeprowadzał się w latach 80. do nowego mieszkania i w starym lokum odsunięte od ścian zostały regały z książkami, na podłogę wysypały się tysiące papierków po cukierkach – skrzętnie ukrywanych przez pisarza dowodów "zbrodni".

Nic dziwnego, że przy takim trybie życia Stanisław Lem zapadł na cukrzycę. Z tego powodu musiał ograniczyć spożywanie słodyczy, w związku z czym wizyty w sklepach spożywczych, gdzie na półkach stały uwielbiane przez niego chałwy, stanowiły prawdziwą próbę charakteru.

"Kiedy [Lem] w podeszłym wieku rozchorował się na cukrzycę, mawiał, że akt samobójstwa, polegający na zamknięciu się w gabinecie z pięciokilową puszką tureckiej chałwy, nie byłby wcale takim złym pomysłem" – pisał syn Lema, Tomasz, w "Awanturach na tle powszechnego ciążenia".

Jak Lem nie został pionierem elektromobilności

Inną miłością Lema było majsterkowanie. Stanisław Lem kochał wszystko, co mechaniczne, a przede wszystkim samochody. O własnym pojeździe, jak twierdzi jego przyjaciółka Ewa Lipska, zaczął marzyć tuż po wojnie, kiedy samochód był dobrem ekstremalnie trudno dostępnym. Ale i na tę przeciwność losu pisarz starał się znaleźć sposób.

Stanisław Lem debiutował jako poeta i naukowiec

– Gdzieś w latach 1946-1947 postanowił sam skonstruować samochód – mówiła Ewa Lipska, przyjaciółka pisarza w audycji Joanny Szwedowskiej z cyklu "Opowieści po zmroku". – Poznał wówczas Romana i Halinę Husarskich, którzy byli rzeźbiarzami i mieli pracownię w Przegorzałach pod Krakowem. Poszli razem do jakiegoś dowództwa okręgu wojskowego i poprosili o dokument pozwalający na zbieranie szmelcu. Próbowali z tego złomu zmontować samochód, w którym ludzie siedzieliby jak w samolocie – za sobą. Wyobrazili sobie, że rama karoserii będzie ze szczątków Messerschmitta, motor miał być elektryczny, a prąd miał pochodzić z akumulatora. Oczywiście nic z tego nie wyszło, ale Stanisław Lem uważał to za niezwykle ekscytujące, że mógł chodzić i szukać różnych elementów.

Być może, jakimś niezwykłym zbiegiem okoliczności (może w którymś z chętnie przez Lema czytanych czasopism technicznych) Lem zainspirował się projektem produkowanych od wczesnych lat 50. trójkołowców z serii Messerschmitt Kabinenroller, określanych jako "skutery kabinowe". W ten sposób anegdota znalazłaby ciekawą pointę we współczesności – niemiecki producent rozważa wznowienie linii pojazdów z… silnikiem elektrycznym.

Ostatecznie z autorskiego projektu nie wyszło nic, skończyło się na niemieckim wozie P-70, po którym był wartburg, potem mały fiat, i w końcu mercedes.

"Ojciec okazał się kierowcą obdarzonym temperamentem. Objawiało się to tym, że wjeżdżając na jakąś górę, np. na Obidową, musiał wyprzedzić wszystkie napotkane po drodze samochody. Nie było to zadaniem łatwym, kiedy konkurencja dysponowała wartburgami i skodami, toteż P-70 należało zmuszać do największego wysiłku; owocowało to różnymi awariami. Do żelaznego repertuaru podróży z ojcem należało wygotowanie się wody z chłodnicy. Matka była w takich wypadkach wysyłana na poszukiwania wody, którą od dobrych ludzi przynosiło się w bańce na mleko. Podczas tych zabiegów stojący przy drodze w kłębach pary pojazd, z ojcem za kierownicą lub majstrującym przy silniku, mijały wszystkie uprzednio wyprzedzone samochody" – pisał Tomasz Lem w "Awanturach na tle powszechnego ciążenia".

Geniusz w krainie zabawek

Pasja do majsterkowania kiełkowała w nim zresztą od najmłodszych lat.

"Miałem też słabość do chodzenia na tandetę i nabywania starych, częściowo już rozpadających się przedmiotów, takich jak magneto samochodowe, stare iskrowniki, szpulki z nawiniętym drutem, cewki. Diabli wiedzą, po co – ale lubiłem to bardzo. Przywleczone do domu części służyły mi do budowy rozmaitych urządzeń. Ojciec kupił mi zresztą, z drugiej ręki, zestaw do budownictwa metalowego. Strasznie kochałem wyładowania elektryczne: zrobiłem cewkę Ruhmkorffa, zrobiłem transformator Tesli" – wspominał w "Świecie na krawędzi".

W czasie sowieckiej okupacji sporządził modele czołgów i armatek, które fotografował. Niewinna igraszka przybrała niebezpieczny obrót, bo Lemowskimi zabawkami zainteresowało się… NKWD. 

Przy okazji wspominania w "Świecie na krawędzi" o rozpoczęciu studiów medycznych jeszcze we Lwowie, Lem wyjawił, na co przeznaczył pierwszą ratę swojego comiesięcznego stypendium. "Za całe te pieniądze kupiłem rurki Geisslera – takie rurki próżniowe wypełnione gazami, które pięknie świecą pod wysokim napięciem. Do dziś mam szczątki maszyny Wimshursta, która wytwarza iskry wysokiego napięcia; rozkoszowałem się kolorowymi wyładowaniami, zawsze bowiem miałem takie dziwne zainteresowania" - mówił.

Największą zabawkową miłością Lema były jednak kolejki elektryczne.

– Zjada śniadanie, odkłada maszynę do kąta, czy tam gdziekolwiek jest miejsce w pokoju, od tej pory jeździ samochodem, odwozi żonę do pracy, bawi się z synem. Puszcza słynne kolejki, których synowi nie wolno dotykać, żeby nie zepsuł. Psuje tatuś – mówił w Polskim Radiu Aleksander Ścibor-Rylski. – Formalnie zabawki są syna, tylko że one stoją tak wysoko, żeby – broń Boże – dziecko nie mogło ich dosięgnąć.

Żeby oddać sprawiedliwość Lemowi, trzeba dodać, że chętnie wykonywał "z niczego" zabawki dla syna, takie jak na przykład napędzany na korbę model kolejki linowej na Kasprowy.

Dopiero pod koniec życia Lem stracił zainteresowanie gadżetami. Do ostatnich dni pisał na maszynie, odmawiając korzystania z komputera. Był też niezwykle sceptyczny wobec internetu. W czasach, gdy powszechnie mówiono jeszcze przede wszystkim o dobrodziejstwach sieci – globalizacji, powszechnej komunikacji i łatwym dostępie do wiedzy – Lem dostrzegał jej ciemną stronę. Przestrzegał przed pornografią, hazardem, dezinformacją, a nawet hejtem. Lem podsumowywał: internet "jest to przede wszystkim nowe pole dla szerzenia rozmaitych plugawych czynności".

bm

Starcie tytanów

Philip K. Dick (1928-1982), przez krytyków określany "Dostojewskim science fiction" lub "Szekspirem science fiction" uznawany jest za jednego z najważniejszych twórców tego gatunku. Jego utwory to dzisiaj klasyka fantastyki naukowej, a wiele z nich to dzieła prekursorskie, które wpłynęły na rozwój tej gałęzi literatury.

(Nie) wszystkie dziwactwa Stanisława Lema

Tym, co łączyło twórczość Dicka i Lema, były filozoficzne ambicje ich prozy - obaj stawiali pytania o naturę widzialnej rzeczywistości, granice ludzkiego poznania i stosunek człowieka do wszechświata. Czy mogliby się zaprzyjaźnić? Gdy zaczęli ze sobą korespondować w 1972 roku, z początku wszystko wskazywało, że się polubią.

Tymczasem dwa lata później w zupełnie innej korespondencji Dick napisał, że "Lem to prawdopodobnie nie jeden człowiek, tylko wieloosobowy komitet", a zadaniem tej "pozbawionej twarzy grupy" jest penetracja amerykańskiego środowiska literackiego i sączenie komunistycznego jadu w szeregach twórców. Miało się to odbywać za pomocą działającego w USA wydawnictwa kontrolowanego przez partię socjalistyczną. List zaadresowany był do Federalnego Biura Śledczego, czyli FBI.

Biografowie Dicka nie ukrywają, że przez lata zmagał się on z uzależnieniem od narkotyków, któremu być może towarzyszyła również schizofrenia. Nie jest pewne, czy zaburzenia psychiczne były pochodną narkomanii czy były od niej niezależne, faktem jest, że ciągi halucynacji, w które wpadał Dick, znajdowały często odbicie w jego dziełach, a także w paranoicznych donosach do amerykańskich służb. O nieczyste zamiary pisarz oskarżał zresztą nie tylko Lema, a wszystkie jego denuncjacje były tak niedorzeczne, że FBI od razu je odrzucała.

Ale halucynacje to nie jedyne wytłumaczenie donosu na demoniczną grupę o kryptonimie "Stanisław Lem".

Zobacz nowy serwis specjalny Portalu Polskiego Radia - galaktykalema.pl:

Nie taki zły ten Dick...

Na początku lat 70. Stanisław Lem był jednym z najsłynniejszych polskich autorów książek, nie tylko w kręgach wielbicieli science fiction. Wydał już większość swoich najsłynniejszych powieści, jego prozę tłumaczono na wiele języków, także na Zachodzie, powstawały ekranizacje jego dzieł (z "Solaris" Tarkowskiego na czele).

Międzynarodowe uznanie było potwierdzeniem wysokiej pozycji pisarza w kraju, co przełożyło się na większe możliwości wydawnicze. Lem, który od tworzenia fabuł wolał wykładać swoje przemyślenia w formie rozpraw czy krytycznych analiz, mógł w końcu rozwinąć skrzydła eseisty. W 1970 roku opublikował zbiór tekstów "Fantastyka i futurologia", który w dużej części składał się z komentarzy na temat zachodniej literatury science fiction.

Lem nie miał o niej najlepszego zdania. Zwracał uwagę na zaniedbywanie przez autorów kwestii naukowych, na schematyczność fabuł oraz ich niewielką wartość intelektualną. Dostało się właściwie wszystkim amerykańskim sławom gatunku, m.in. Philipowi K. Dickowi.

W 1972 roku, we wznowieniu "Fantastyki i futurologii", Lem złagodził ocenę dzieł Dicka, przyznając szczerze, że po prostu nie miał dostępu do wszystkich jego utworów. Z tych, które przeczytał w ciągu dwóch lat, najbardziej spodobał mu się "Ubik". W tym samym czasie do Lema zgłosiło się Wydawnictwo Literackie z propozycją objęcia patronatem serii przekładów obcojęzycznej literatury science fiction. Lem się zgodził i na początek zaproponował właśnie "Ubika".

Do Polski? Nigdy w życiu!

Za pośrednictwem swojego zachodniego agenta Franza Rottensteinera autor "Solaris" skontaktował się z Dickiem i maszyna wydawnicza ruszyła. Tłumaczeniem zajął się Michał Ronikier, Lem napisał posłowie. W 1975 roku ukazał się w Krakowie "Ubik" Philipa K. Dicka - pierwszy tom serii "Stanisław Lem poleca".

Nakład wyniósł 50 tysięcy egzemplarzy. Dick był oszołomiony. W Stanach Zjednoczonych mógłby liczyć najwyżej na kilka tysięcy sztuk powieści. Ponieważ zaś doskwierały mu problemy finansowe, na długo przed publikacją zaczął liczyć, ile długów uda mu się spłacić dzięki honorarium za polskie wydanie swojej powieści. Gdy jednak spytał, kiedy może się spodziewać przelewu w dolarach, dowiedział się, że sprawa jego wynagrodzenia nie będzie taka prosta.

Wszystkiemu winien był absurdalny system wypłat tantiem dla zagranicznych autorów. Wydawnictwo Literackie nie miało prawa płacić autorom w dewizach. Taką możliwość miały tylko PIW, PWN i Czytelnik. Jak pisze Wojciech Orliński w książce "Lem. Życie nie z tej ziemi" (2017), "nie zostało to zapisane w żadnej ustawie ani rozporządzeniu, po prostu wynikało z czegoś, co w PRL było ważniejsze od konstytucji i kodeksów: biurokratycznej inercji". Honorarium mogło więc zostać wypłacone wyłącznie w złotówkach. Na domiar złego złotówek tych nie wolno było wywieźć poza granice PRL.

Wielu innych autorów znalazło się w podobnej sytuacji, co Philip K. Dick. Chcąc nie chcąc, przyjeżdżali do Polski, dostawali złotówki, a następnie na miejscu wydawali je na rozmaite rzeczy, które zabierali w drogę powrotną. Autor "Ubika" nie chciał jednak tego zrobić. Pisał listy do Lema i do Rottensteinera, w których na przemian wybuchał gniewem lub przesyłał wylewne deklaracje przyjaźni, wciąż próbując uniknąć przyjazdu do Krakowa i żądając przekazania pieniędzy w inny sposób. W tej sprawie Lem nie mógł jednak nic zdziałać, państwo było silniejsze. W końcu Dick się wściekł. Korespondencja urwała się, a niedługo potem Amerykanin sporządził swój donos.

"Czy pan istnieje, Mr Lem?"

Dick w swoim liście do śledczych sugerował istnienie działającej na Zachodzie siatki komunistycznych agentów (jednym z nich miał być Franz Rottensteiner) sterowanych przez tajny komitet zza żelaznej kurtyny, który wymyślił postać polskiego pisarza Stanisława Lema i działał w jego imieniu. Amerykański twórca tłumaczył swoje rewelacje w ten sposób, że zauważył dziwną niekonsekwencję owego "fikcyjnego" Lema: "posługuje się wieloma różnymi stylami, ponadto czasem czyta w obcych dla niego językach, a czasem tego nie potrafi".

Załóżmy, że FBI mogłaby potraktować doniesienia Dicka na tyle poważnie, by wysłać swoich agentów aż do komunistycznej Polski, schwytać domniemanego Lema i wywieźć go do USA, aby przed amerykańskim sądem przedstawić mu zarzuty. Podczas takiej hipotetycznej rozprawy naczelnym kwestią byłoby zapewne coś w rodzaju pytania, które w 1955 roku Lem zawarł w tytule swojego opowiadania "Czy pan istnieje, Mr Jones?".

Mr Lem oczywiście broniłby swojego istnienia, argumenty zaś, których mógłby użyć, pokrywałyby się być może z wypowiedziami, których udzielił kiedyś Polskiemu Radiu. Jeśli chodzi o styl, w 1974 roku w rozmowie z krytykiem literackim Włodzimierzem Maciągiem powiedział, że początek tworzenia nowego utworu wiąże się z "wypróbowaniem niezliczonej ilości" sposobów pisania.

– Ostatnio czytałem "Trylogię" i napoiwszy się jej stylem, próbowałem zrobić coś od tej strony językowej. Rezultaty wyglądały na pastisz Sienkiewicza – przyznał. – Następnie próbowałem to nafaszerować zupełnie innym typem polszczyzny, przeglądając warstwę językową, historycznie na poły fikcyjną, jaką stworzył Boy-Żeleński w swoim tłumaczeniu "Żywotów pań swawolnych". To mi też nic nie dało – mówił.

W sprawie języków obcych obrona mogłaby wskazać okoliczność, że Lem posługiwał się bardzo wieloma językami, by móc osobiście kontaktować się z zagranicznymi wydawcami. W związku z tym jego znajomość obcej mowy siłą rzeczy nie mogła być doskonała. Na pewno zdarzały mu się błędy i potknięcia, i to one zapewne wzbudziły podejrzenia Dicka. Gdyby na świadka powołać pisarza Aleksandra Ścibora-Rylskiego, przyjaciela Lema, potwierdziłby on lingwistyczną wszechstronność autora "Solaris".

– Lem ma to do siebie, że z piekielną łatwością uczy się obcych języków – mówił świadek w 1975 roku w Polskim Radiu. – Kiedy się poznaliśmy, mówił trochę po niemiecku i co nieco po rosyjsku. W ciągu następnych lat opanował chyba wszystkie języki europejskie i prowadzi korespondencję ze wszystkimi wydawcami w ich macierzystych językach – dodał.

Donos Philipa K. Dicka nie ograniczał się jednak do tych zarzutów. Pisarz poddał miażdżącej krytyce twórczość Lema, z satysfakcją stwierdzając, że komunistyczna "kampania ugruntowania pozycji Lema jako naczelnego powieściopisarza i krytyka" natrafiła na przeszkody, ponieważ "widać obecnie, że twórcze zdolności Lema są przeceniane". Co więcej, środowisko literackie w USA zraziło się do Lema z powodu jego "prostackich, obraźliwych i wręcz ignoranckich ataków na amerykańskie science fiction i jego twórców".

Tutaj chyba kryje się sedno oskarżenia. Dick, znając zapewne niepochlebne opinie Lema o zachodniej literaturze fantastycznonaukowej i obserwując rosnącą popularność Polaka w Ameryce, poczuł się urażony i postanowił przeprowadzić kontratak. Obrona nie miałaby problemu z odparciem zarzutu: Lem w 1972 roku, nie zmieniając zdania o innych autorach, częściowo odwołał swój sąd dotyczący dzieł Philipa K. Dicka. Ale to nie wszystko - w "Fantastyce i futurologii" krytycznej analizie poddaje on także swoje własne utwory, po latach świadom ich najsłabszych stron.

Lem był bowiem krytykiem bezkompromisowym. Literaturze science fiction stawiał bardzo wysokie wymagania, nad wszystko przedkładając filozoficzną treść dzieła. I był twórcą zawsze patrzącym w przyszłość – nie tylko w sensie futurologicznym. Wobec rozpiętości intelektualnych wyzwań, jakie podejmował, ważne dla niego były tylko te teksty, które dopiero miał przed sobą. W Polskim Radiu przyznawał, że ukończone i wydane książki są mu "bardzo obce, tak jak człowiekowi obce stają się jego bardzo dorosłe dzieci".

– Wiadomo, że się te dzieci spłodziło, ale mają swoje życie i trudno traktować je jako własność. Właśnie takie silne usamodzielnienie się moich poszczególnych książek obserwuję – mówił pisarz w 1990 roku w audycji Anny Balickiej.

***

Michał Czyżewski

Posłuchaj

Stanisław Lem - jeden z najważniejszych polskich pisarzy drugiej połowy XX wieku, filozof i futurolog - urodził się 12 lub 13 września 1921 roku we Lwowie. Po II wojnie światowej przeniósł się z rodziną do Krakowa, gdzie przez 50 lat współtworzył środowisko literackie oraz polską i światową elitę intelektualną. To właśnie w krakowskim domu na Klinach, przy ul. Narvik, po raz pierwszy spotkał się z nim Wojciech Zemek.

- Studiowałem filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim - wspominał. - Uczęszczałem m.in. na seminarium do prof. Jarzębskiego i zamierzałem napisać pracę magisterską opartą w jakiś sposób na twórczości Stanisława Lema. Dałem się więc poznać jako czytelnik, czy nawet wielbiciel mistrza. Prof. Jarzębski, który był w dość bliskich kontaktach ze Stanisławem Lemem, bo był takim nadwornym lemologiem, polecił mnie w celu uporządkowania biblioteki na Klinach. Trafiłem tam, mówiąc wprost, w celach porządkowych - opowiadał Wojciech Zemek.

Czytaj też:

• "Solaris" Lema w interpretacji Piotra Fronczewskiego
• Problem pierwszy: ile ma być Lema w Lemie?

Gdy młody student przybył do biblioteki Lema, trafił tam na piętrzące się na podłodze tomy. - One stały w stertach sięgających czasem do głowy człowieka - zaznaczył. - Dla mnie to było niesamowite przeżycie, z tym że nie dostałem żadnych szczegółowych instrukcji. Pamiętam tylko, że Stanisław Lem wstał od biurka i wskazał bezradnym gestem na zwały książek. Były to autorskie egzemplarze z całego świata. Podejrzewam, że nazbierało się ich kilka tysięcy. Trzeba pamiętać, że miałem do czynienia z wydaniami w kilkunastu, jeżeli nie w kilkudziesięciu językach, często tak egzotycznych jak japoński. Musiałem prowadzić detektywistyczną pracę i często domyślać się, co to za tytuł.

W trakcie prac porządkowych Wojciech Zemek otrzymał od Stanisława Lema propozycję pozostania na dłużej w roli sekretarza. - Byłem tak zaskoczony, że popełniłem faux pas i nie udzieliłem jednoznacznej odpowiedzi - opowiadał gość audycji. - Trzeba było załatwiać olbrzymią ilość korespondencji czy zapytań. Ale rozmawialiśmy też na tematy życiowe, bo Lem był wtedy aktywnym obserwatorem życia politycznego i literackiego. Pisał dużo felietonów, które mi dyktował, a przy okazji wywiązywały się między nami różne rozmowy, z rzadka polemiki, gdy ośmielałem się przedstawić jakieś inne zdanie. Ale z reguły nie miałem racji, a obcowanie z mistrzem uświadomiło mi, że jeszcze wiele muszę się nauczyć.

Czytaj też:

• "Stanisław Lem jest we Lwowie kochany"
• Instalacja "Do You Feel Connected?" - w poszukiwaniu wspólnego mianownika

Jak wspominał Wojciech Zemek, najważniejszym wydarzeniem w Lemozie - bo tak przyjaciele Lema nazywali dom na Klinach - był obiad przygotowywany przez gospodynię. - To nie była rola pani Barbary, ale ona nadzorowała całość - opowiadał. - To był pewien rytuał, wiążący się z wygospodarowaniem czasu o ścisłej porze dnia, bo obiad zaczynał się punktualnie o 13.00. Wszyscy domownicy schodzili się i wspólnie spożywali posiłek w rodzinnej atmosferze. Było to również okazją do wymiany poglądów czy dyskusji.

- Nie było jakiejś specjalnej oprawy, chociaż nad stołem w jadalni wisiały talerze, które podobno pochodziły z kolekcji Zygmunta Augusta. Natomiast my jedliśmy posiłki na całkiem zwykłych talerzach. Stanisław Lem nie miał też jakiegoś wybrednego podniebienia. Wiadomo, że uwielbiał słodycze w każdej postaci i niecierpliwie czekał na deser. Poza tym preferował proste potrawy. Kiedyś ktoś przygotowywał książkę kucharską z potrawami znanych ludzi i poprosił nas o przepis na ulubioną potrawę Stanisława Lema. Był rozczarowany, kiedy okazało się, że dostał przepis na… fasolkę po bretońsku - mówił Wojciech Zemek.

GALAKTYKA LEMA. ZOBACZ SERWIS SPECJALNY>>>

[YouTube Polskiego Radia]

***

Tytuł audycji: Zapiski ze współczesności

Przygotowała: Katarzyna Hagmajer-Kwiatek

Data emisji: 13-17.09.2021

Godzina emisji: 12.45

am

***

Na "Zapiski ze współczesności" zapraszamy od poniedziałku do piątku (13-17.09) w godz. 12.45-13.00. Audycję przygotowała Katarzyna Hagmajer-Kwiatek.