Historia

Upamiętnienie rocznicy utworzenia podobozu Jawischowitz

Ostatnia aktualizacja: 12.08.2021 05:40
79 lat temu Niemcy utworzyli w podoświęcimskich Brzeszczach podobóz Jawischowitz, który należał do kompleksu niemieckiego nazistowskiego obozu w Auschwitz.
Brzeszcze - budynek, w którym funkcjonowała karna kompania kobiet z Auschwitz II-Birkenau
Brzeszcze - budynek, w którym funkcjonowała karna kompania kobiet z Auschwitz II-Birkenau Foto: PAP/Dominik Gajda

German Death Camps - zobacz serwis edukacyjno-społeczny

W niedzielę, 15 sierpnia 2021 roku, rocznicę powstania podobozu Jawischowitz upamiętni lokalna społeczność. Prezes brzeszczańskiej Fundacji Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau Agnieszka Molenda, która organizuje uroczystości, poinformowała, że wieńce i znicze zostaną złożone w niedzielne przedpołudnie przed pomnikiem upamiętniającym ofiary podobozu. Znajduje się on w parku miejskim.

Steinkohlenbergwerk

Historycy z Muzeum Auschwitz przypomnieli, że tuż po zajęciu Polski przez Niemców w 1939 roku majątek państwowy został zajęty przez okupanta. Z początkiem 1940 roku Państwowa Kopalnia Węgla Kamiennego Brzeszcze Jawiszowice przeszła pod zarząd niemiecki. Jako Steinkohlenbergwerk Brzeszcze-Schachtanlagen Brzeszcze und Jawischowitz weszła w skład koncernu Hermann Goering Werke.

Na początku 1942 roku koncern, chcąc zwiększyć zatrudnienie w kopalni, wybudował kompleks baraków dla robotników przymusowych. W połowie roku podpisał umowę z SS, na podstawie której pobliski obóz Auschwitz miał dostarczyć do Brzeszcz 6 tys. więźniów.

W lipcu 1942 roku nadzór nad powstającym podobozem przejęła komendantura Auschwitz. Został przystosowany do osadzenia więźniów - powstały m.in. ogrodzenie z podwójnego rzędu drutów kolczastych i wieże strażnicze.

***

Czytaj także:

Podziemne piekło

15 sierpnia 1942 roku do podobozu Jawischowitz został skierowany z Auschwitz pierwszy transport 150 więźniów. Byli to Żydzi deportowani z Francji. Podobóz Jawischowitz był pierwszym w niemieckim systemie obozowym, w którym więźniowie pracowali pod ziemią. W 1944 roku osiągnął maksymalny stan liczbowy – ponad 2,5 tys. osób. W 95 procentach byli to Żydzi.

Warunki w obozie były bardzo ciężkie, panowała wysoka śmiertelność. Niezdolni do pracy najczęściej byli mordowani w komorach gazowych lub dosercowym zastrzykiem fenolu.

– Mieszkańcy Brzeszcz i Jawiszowic, pomimo groźby kary śmierci lub osadzenia w obozie, potajemnie dostarczali więźniom żywność, lekarstwa, przenosili korespondencję, pomagali w ucieczkach. Górnicy pracujący wraz z więźniami na kopalni bardzo często wykonywali za nich prace i dzielili się z więźniami swoim jedzeniem – podkreślała Agnieszka Molenda.

18 i 19 stycznia 1945 roku ok. 1,9 tys. więźniów zostało popędzonych przez Niemców na zachód. W obozie pozostało kilkudziesięciu uwięzionych, których 27 stycznia oswobodzili żołnierze sowieccy. Dokładna liczba ofiar podobozu Jawischowitz nie jest znana. Prawdopodobnie zginęło w nim kilka tysięcy osób.

Miejsce pamięci

Współcześnie o byłym podobozie Jawischowitz przypomina budynek łaźni. W miejscu, które zajmował plac apelowy, zachowała się też oryginalna betonowa latarnia. Obok stoją również kopie betonowych figur przedstawiających robotników, które wykonane zostały w 1944 roku na zlecenie Niemców przez więźnia Jacques’a Markiela. Na terenie dawnego obozu w 1983 roku odsłonięty został monument upamiętniający ofiary.

Reliktami poobozowymi opiekuje się brzeszczańska Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau. Działa ona na rzecz ratowania rzeczy, przedmiotów oraz artefaktów związanych z byłym niemieckim obozem i jego podobozami, które znajdują się obecnie w rękach prywatnych. Opiekuje się m.in. budynkiem w Brzeszczach Borze, w którym podczas wojny Niemcy ulokowali obozową karną kompanię kobiet, a także dawną kuchnią i kantyną SS w bezpośredniej bliskości obozu Auschwitz.

Czytaj także

Edyta Stein - odważna kobieta w diabelskich czasach

Ostatnia aktualizacja: 09.08.2021 05:50
9 sierpnia 1942 roku w komorze gazowej niemieckiego obozu śmierci Auschwitz II-Birkenau została zamordowana karmelitanka Teresa Benedykta od Krzyża (Edyta Stein). Była pierwszą Żydówką, która przeszła na katolicyzm i została wyniesiona na ołtarze.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rozpoczyna się proces beatyfikacyjny i kanonizacyjny Stefanii Łąckiej

Ostatnia aktualizacja: 09.08.2021 05:40
Biskup tarnowski Andrzej Jeż ogłosił decyzję o rozpoczęciu procesu beatyfikacyjnego i kanonizacyjnego Stefanii Łąckiej, wiernej świeckiej. Współwięźniarki z niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz nazywały ją "Ziemskim Aniołem Stróżem".
rozwiń zwiń