Historia

Helena Mniszkówna - autorka niezapomnianego romansu o ludziach z wyższych sfer

Ostatnia aktualizacja: 18.03.2024 05:40
Helena Mniszkówna zmarła 18 marca 1943 roku. Zapamiętana została dzięki powieści "Trędowata", uważanej za najsłynniejszy polski melodramat. Mezalians, intrygi i nieszczęśliwa miłość sprawiły, że czytelnicy od razu pokochali historię miłości Stefci i Waldka. 
Portret Heleny Mniszkówny z 1917 roku
Portret Heleny Mniszkówny z 1917 roku Foto: źr. Helena Mniszkówna "Trędowata t.1", Poznań 1917/Polona/Wikimedia commons/dp

Dzieło życia

Dwutomowa "Trędowata" ukazała się drukiem w Krakowie w 1909 roku. Było to pierwsze, a zarazem najbardziej popularne dzieło artystki. Pierwszym recenzentem książki był Bolesław Prus – przyjaciel stryja Heleny. Jego ocena powieści była zresztą pozytywna.

Akcja powieści rozgrywa się na przełomie XIX i XX wieku. Stefania Rudnicka jest niezamożną szlachcianką i nauczycielką w bogatym domu. Dziewczyna zakochuje się z wzajemnością w Waldemarze Michorowskim, młodym magnacie. Para zaręcza się, jednak do ślubu nie dochodzi. Środowisko arystokratyczne nie akceptuje związku młodych – sama Stefcia jest przez nich obrażana i traktowana jak "trędowata". Zachowanie możnych wpędza dziewczynę w chorobę. Rudnicka umiera w dniu ślubu na zapalenie opon mózgowych.

Powieść Mniszkówny jest różnie oceniana. Krytycy przyjęli "Trędowatą" niechętnie, uważając, że jest kiczowata, źle napisana i odrealniona. Wśród czytelników natomiast powieść zdobyła wielką popularność - do II wojny światowej była wznawiana kilkanaście razy. 

- "Trędowata" nie jest przykładem grafomanii. Dlaczego? Bo w całości zaspokaja bardzo istotne zapotrzebowanie ludzkie na idealną miłość z przeszkodami. Proszę pamiętać, że w okresie Młodej Polski nazywano nawet Sienkiewicza "genialnym grafomanem" - mówił prof. Józef Rurawski, historyk literatury, na antenie Polskiego Radia.

Posłuchaj
30:07 grafomania___f 29994_tr_0-0_11629735912e2a25[00].mp3 O znaczeniu słowa "grafomania" rozmawia profesor Józef Rurawski i językoznawca Marian Jurkowski w aducyji Małgorzaty Tułowieckiej "Grafomania" z cyklu "Vademecum słów i znaczeń" (PR, 07.07.1984)

Na podstawie książki powstał film Jerzego Hoffmana "Trędowata" z 1976 roku. Powieść Heleny została również sparodiowana w 1922 roku w dziele Magdaleny Samozwaniec "Na ustach grzechu: powieść z życia wyższych sfer towarzyskich".

Mniszkówna jest także autorką takich książek, jak "Ordynat Michorowski" (1910), dwutomowy "Panicz" (1912), "Gehenna" (1914) i "Królowa Gizela" (1925).

Przeprowadzki i dwa śluby

Helena Mniszkówna urodziła się 24 maja 1878 roku w majątku Kurczyce na Wołyniu (obecnie są to tereny należące do Ukrainy). Rodzice zapewnili dziewczynie gruntowne, domowe wykształcenie.

Po raz pierwszy wyszła za mąż, mając zaledwie 19 lat - jej wybrankiem był Władysław Chyżyński. Para niedługo po ślubie przeniosła się na Litwę. W 1903 roku Mniszkówna owdowiała. 

Siedem lat później wzięła ślub z Antonim Rawiczem-Radomyskim i przeniosła się do miasta Rogal pod Łukowem. W owym czasie Helena poświęcała się działalności społecznej, charytatywnej - zakładała między innymi szkółki dla dziewcząt. Była także przewodniczącą Koła Ziemianek i należała do Przysposobienia Wojskowego.

W latach 30. ponownie została wdową. Ostatnie lata życia spędziła w Sabniach. Zmarła 18 marca 1943 roku. Została pochowana na cmentarzu rodzinnym w Zambrowie.

jb/im


Czytaj także

Magdalena Samozwaniec - tropicielka nonsensów

Ostatnia aktualizacja: 26.07.2023 05:45
- Gdy ojciec zobaczył, jak nieprawdopodobny sukces osiągnęła moja książka, powiedział do mnie rozkazująco: Pisz! Tego nie trzeba mi było dwa razy powtarzać. Zamiast jeść, jak moje rówieśnice, bawić się i flirtować, ja pisałam. Byle co, byle pisać - mówiła Magdalena Samozwaniec w Polskim Radiu w 1954 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Eliza Orzeszkowa. "Wyróżniała się niezwykłym umysłem"

Ostatnia aktualizacja: 18.05.2023 05:35
Choć kojarzona głównie z literaturą, większość swojego życia przeznaczyła na działalność społeczną. Dramatyczne doświadczenie powstania styczniowego sprawiło, że stała się gorącą orędowniczką programu pozytywistycznego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Maria Konopnicka. Jej talentem zachwycał się Sienkiewicz

Ostatnia aktualizacja: 23.05.2023 05:40
Oddana patriotka, aktywnie działała na rzecz polepszenia losu osób biednych i wykluczonych. Twierdziła, że literatura powinna podejmować aktualne problemy. Swoim trybem życia wzbudzała wiele kontrowersji. Dziś mija 181. rocznica urodzin pisarki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Autorka "Dewajtis". Maria Rodziewiczówna - utalentowany "żubr (nie) w spódnicy"

Ostatnia aktualizacja: 02.02.2024 05:50
Ta niezwykła kobieta, która sama prowadziła duży majątek i nosiła się po męsku, mogła stać się ikoną postępu. Krytycy zarzucali jej jednak wstecznictwo. "Są dwie potęgi, którym trzeba dać wszystko, a w zamian nie brać nic – to Bóg i Ojczyzna" – pisała.
rozwiń zwiń