Historia

Reforma jędrzejewiczowska. Nowoczesne spojrzenie na edukację w II RP

Ostatnia aktualizacja: 11.03.2024 05:35
11 marca 1932 roku Sejm II RP uchwalił ustawę, która miała na celu uporządkowanie i przebudowanie polskiego systemu szkolnictwa. Wprowadzała m.in. powszechny obowiązek szkolny na poziomie podstawowym.
Kuluary. Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Janusz Jędrzejewicz (1), prezes Polskiej Akademii Umiejętności Kazimierz Kostanecki (2), rektor Uniwersytetu Jagielońskiego Stanisław Kutrzeba (3), 1935 rok.
Kuluary. Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Janusz Jędrzejewicz (1), prezes Polskiej Akademii Umiejętności Kazimierz Kostanecki (2), rektor Uniwersytetu Jagielońskiego Stanisław Kutrzeba (3), 1935 rok. Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Nowa rzeczywistość

W 1918 roku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, kraj musiał zmierzyć się z problemem różnych systemów prawnych, administracyjnych czy edukacyjnych, wprowadzonych przez trzech zaborców. Priorytetem stało się usprawnienie funkcjonowania państwa.

Ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego udało się ujednolicić różne systemy szkolnictwa dopiero 1932 roku. Do tego czasu brakowało spójnego modelu edukacji narodowej.

Cele reformy

Jednym z fundamentalnych założeń reformy była eliminacja analfabetyzmu. ‒ Zdaniem Jędrzejewicza szkoła dawała szansę wychowania nowego człowieka bez wad czy stygmatów niewoli, które odciskały się złym piętnem na obliczu polskiego parlamentu ‒ słyszymy w archiwalnej audycji z cyklu "Wybitni polscy parlamentarzyści".

Posłuchaj
29:10 wybitni polscy parlamentarzyści - janusz jędrzejewicz___f 45090_tr_0-0_117435836dc67128[00].mp3 Janusz Jędrzejewicz - audycja Mariana Kruczkowskiego z cyklu "Wybitni polscy parlamentarzyści". (PR, 8.11.1988)

Dla Janusza Jędrzejewicza, który był wtedy ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, najważniejsze było wychowanie nowego społeczeństwa.

Powszechny obowiązek szkolnictwa

Tzw. reforma jędrzejewiczowska ujednoliciła system edukacji, wprowadzając powszechny obowiązek szkolny w siedmioklasowej szkole powszechnej ‒ odpowiedniku dzisiejszej szkoły podstawowej. Ostatnia klasa była przeznaczona dla uczniów, którzy nie kontynuowali dalszej nauki.

Po ukończeniu szóstej klasy rozpoczynał się II etap edukacji, określany jako szkoła ogólnokształcąca. Składał się z czteroletniego gimnazjum, kończącego się tzw. małą maturą, która umożliwiała dalszą naukę w dwuletnim liceum ogólnokształcącym lub zawodowym. Mała matura pozwalała również na wybór trzyletniego liceum pedagogicznego.

Ustawa zakładała, że licea ogólnokształcące będą miały charakter elitarny. Klasy, które wybierali uczniowie, były nakierowane na daną specjalizację: klasyczną, humanistyczną, przyrodniczą oraz matematyczno-fizyczną. Dwuletnią naukę kończyła tzw. duża matura, umożliwiająca pójście na studia.

W lipcu 1932 rozpoczęto etapowe wdrażanie reformy jędrzejewiczowskiej. Natomiast pierwsi absolwenci zreformowanego liceum otrzymali świadectwa dojrzałości już w czerwcu 1939 roku.

Żołnierz i nauczyciel

Janusz Jędrzejewicz, późniejszy minister i premier, swoją działalność polityczną rozpoczął przystępując do Polskiej Partii Socjalistycznej oraz Polskiej Organizacji Wojskowej, działającej w konspiracji pod dowództwem Józef Piłsudskiego w zaborze rosyjskim.

Był uczestnikiem Wielkiej Wojny, żołnierzem Legionów Polskich na froncie wschodnim. W uznaniu za zaangażowanie polityczne i militarne został mianowany przez komendanta Piłsudskiego na jednego z jego osobistych adiutantów.

W 1923 roku razem z Piłsudskim odszedł z wojska. Rozpoczął pracę jako nauczyciel w podwarszawskich gimnazjach, kierował również seminarium nauczycielskim.

‒ To nie jest przypadek ani gorączkowe poszukiwanie pracy. Rozdział nauczycielski w życiorysie Jędrzejewicza odgrywał bardzo ważną rolę ‒ słyszymy w ayducji z cyklu "Wybitni polscy parlamentarzyści". ‒ Zdobyte doświadczania wiązały się z generalną wizją uprawiania polityki i przemodelowywania społeczeństwa.

Reformator oświaty

Po przewrocie majowym 1926 roku powrócił do życia politycznego. Został zatrudniony w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Otrzymał od Walerego Sławka propozycję startu w wyborach z listy BBWR (Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem). Przyjął ofertę, lecz zadeklarował, że nie będzie się angażować się w spory polityczne.

W 1931 roku został ministrem. Poświęcił się reformowaniu i ujednolicaniu systemu szkolnictwa w Polsce. Gdy otrzymał propozycję stworzenia rządu, przekazał resort młodszemu bratu Wacławowi. Upatrywał w nim kontynuatora rozpoczętych projektów, nad którymi sam jako premier nie mógłby już pracować.

WP

Czytaj także

Maciej Rataj - niewykorzystany potencjał polityczny

Ostatnia aktualizacja: 19.02.2024 05:56
140 lat temu urodził się Maciej Rataj, polityk, marszałek Sejmu RP i współorganizator Polskiego Państwa Podziemnego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Walka z analfabetyzmem w II Rzeczpospolitej [INFOGRAFIKA]

Ostatnia aktualizacja: 11.11.2023 05:45
Dzięki wysiłkom administracji i społeczników udało się w dużym stopniu wyeliminować analfabetyzm wśród najmłodszych, ale w 1939 roku wciąż wiele pozostawało do zrobienia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Święto Niepodległości. 10 wyzwań stojących przed niepodległą Polską

Ostatnia aktualizacja: 11.11.2023 05:50
Odzyskanie niepodległości było jedynie początkiem długiej i żmudnej pracy. II Rzeczpospolita musiała się zmierzyć z licznymi problemami, które należało przezwyciężyć, aby stworzyć wymarzoną ojczyznę. Dlatego tym bardziej należy docenić naszych rodaków sprzed stu lat.
rozwiń zwiń
Czytaj także

153. rocznica urodzin Józefa Piłsudskiego. "Za cel stawiał sobie dokończenie przerwanej walki z Moskalami"

Ostatnia aktualizacja: 06.12.2020 08:15
- Przekornie mówił o sobie Litwin. Tymczasem Litwini uważali go za zdrajcę lub Polaka, który chciał im Litwę zabrać - mówił na antenie Polskiego Radia 24  szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk. 153 lata temu, 5 grudnia 1867 roku w Zułowie na Wileńszczyźnie, urodził się Józef Piłsudski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Król" kontra narodowcy. Kiedy polityka była prowadzona na ulicy

Ostatnia aktualizacja: 30.12.2020 08:00
Narodowo-radykalne bojówki są przeciwnikiem ludzi Kuma Kaplicy w serialu "Król". Dowiedz się, jak w rzeczywistości wyglądała ich działalność oraz ile wspólnego z prawdą mają plany krwawego puczu, ochrzczonego mianem nocy świętego Bartłomieja.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Sprawa Rity Gorgonowej. Najgłośniejszy proces II RP

Ostatnia aktualizacja: 29.04.2023 05:40
29 kwietnia 1933 roku Sąd Okręgowy w Krakowie skazał guwernantkę Ritę Gorgonową na osiem lat więzienia. Kobieta została uznana winną zamordowania siedemnastoletniej Elżbiety Zarembianki, córki lwowskiego architekta Henryka Zaremby w nocy z 30 na 31 grudnia 1932 roku. Był to jeden z najgłośniejszych procesów w II RP. 
rozwiń zwiń