Przyszedł na świat 10 marca 1917 roku w Browkach, w obwodzie żytomierskim, na terenach dzisiejszej Ukrainy. Był czwartym, najmłodszym dzieckiem Marii z domu Raciborowskiej i Oskara Ścibora-Rylskiego herbu Ostoja. Przodkowie Ścibora-Rylskiego zamieszkiwali na tamtych terenach od XVI wieku.
Rok po wybuchu rewolucji październikowej rodzina przeniosła się najpierw do Białej Cerkwi, a później Kijowa. Ówczesna sytuacja polityczna ‒ narastający konflikt polsko-bolszewicki ‒ zmusiła rodzinę do kolejnej przeprowadzki, na którą szansa nadarzyła się wraz z wkroczeniem wojsk polskich do Kijowa.
Powrót do Polski
Po zdobyciu Kijowa przez wojska pod dowództwem Edwarda Rydza-Śmigłego, Oskar Ścibor-Rylski spotkał znajomego lekarza, który jako dowódca pociągu sanitarnego załatwił rodzinie powrót do Polski razem z transportem rannych.
Ścibor-Rylscy osiedlili się na Lubelszczyźnie, najpierw w Studziankach, a później w okolicach Zwierzyńca.
Lata młodzieńcze
Początkowo uczęszczał do gimnazjum w Zamościu, a od czwartej klasy był uczniem Gimnazjum w Rydzynie, którego dyrektorem był wtedy minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego Tadeusz Łopuszański. Była to szkoła o z internatem, o bardzo wysokim poziomie. Stawiająca zarówno na naukę przedmiotów ścisłych, jak i patriotyczne wychowanie.
W 1936 roku zdał maturę i po wcześniejszych egzaminach dostał się do grupy technicznej szkoły podchorążych lotnictwa. Już jako młody człowiek planował karierę wojskową.
Wybuch wojny
Zbigniew Ścibor-Rylski dołączył do grupy "Polesie" pod dowództwem generała Franciszka Kleeberga. Jego umiejętności jazdy konno pozwoliły na dostanie się do kawalerii. Razem z batalionem uderzeniowym "Olek" brał udział w bitwie pod Kockiem. Następnie trafił do niewoli, z której uciekł wraz z kolegami. W Warszawie, dzięki majorowi Franciszkowi Prochasce otrzymał papiery na nazwisko Jankowski Zbigniew.
‒ On mnie wciągnął od razu do punktu konspiracyjnego. Wiedział przecież, że ja jestem podporucznik lotnictwa. Dostałem dokumenty, fałszywe wszystko. Od tej pory już byłem w konspiracji - wspominał Zbigniew Ścibor-Rylski.
05:09 Ścibor rylski ok.mp3 "100 lat generała Zbigniewa Ścibora-Rylskiego". Z jubilatem rozmawia Hanna Maria Giza ("Poranek Dwójki", 14.03.2017)
Działalność konspiracyjną rozpoczął pod pseudonimem "Stanisław" od udziału w grupie, zajmującej się typowaniem punktów zrzutów zarówno Cichociemnych, jak i broni. 15 czerwca 1943 roku otrzymał pseudonim "Motyl". Dołączył do 27. Dywizji Wołyńskiej
Powstanie Warszawskie
Brał czynny udział w powstaniu warszawskim. Należał do zgrupowania "Radosław", które jako jedne z nielicznych było stosunkowo dobrze uzbrojone.
‒ 1 sierpnia wieczorem dostałem rozkaz stawienia się do pułkownika "Radosława". Pierwszym zadaniem było zdobycie fabryki na ulicy Okopowej na Woli ‒ mówił gen. Ścibor-Rylski w rozmowie z Hanną Marią Gizą w Polskim Radiu w 2012 roku. ‒ Potem był Muranów, Stare Miasto, kanałami na Plac Bankowy, potem Czerniaków, aż do kapitulacji.
10:34 GIZA POWSTAJE.mp3 "Siła oporu - konspiracyjne organizacje państwa podziemnego", audycja z cyklu"Sezon na Dwójkę", rozmowę prowadziła Hanna Maria Giza. (01.08.2012)
‒ Po upadku Powstania wydano rozkazy, aby stworzyć oddziały, które pójdą do niewoli i te, które zostaną i będą dalej w konspiracji ‒ wspominał Zbigniew Ścibor-Rylski. ‒ I "Radosław" wybrał nas kilkunastu, jako ranni trafiliśmy do szpitala w Pruszkowie. Dalej prowadziliśmy konspirację.
Lata powojenne
Pozostał w konspiracji do końca wojny w 1945 roku. Następnie wyjechał do Poznania, gdzie pod zmienionym nazwiskiem rozpoczął nowe życie. Pracował m.in w "Motozbycie", ale z powodu nie należenia do partii w 1957 roku stracił stanowisko. Był również kierowcą, a ostatnie 30 lat pracy był związany z Zjednoczonymi Zespołami Gospodarczymi. W obawie przed represjami przez wiele lat nie ujawniał swojego udziału w powstaniu, ani działalności konspiracyjnej.
Zachować pamięć o powstaniu
W latach 80. był jednym z inicjatorów utworzenia Muzeum Powstania Warszawskiego, a później należał do Rady Honorowej Budowy Muzeum.
W 1989 roku był jednym z członków założycieli Związku Powstańców Warszawskich. Przez większość czasu, nie licząc trzyletniej przerwy, pełnił funkcję prezesa.
Wartości związane z wolnością i równością darzył ogromnym szacunkiem. ‒ Potępiamy dyskryminację rasową i narodowościową, a jeśli tak, to warto rozważyć, czy Powstanie Warszawskie nie jest najbardziej wymownym symbolem walki o te wartości. Niech w tej refleksji wyraża się nadzieja moralnego triumfu niezłomnego miasta ‒ przemawiał Zbigniew Ścibor-Rylski z okazji 71. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego.
00:28 Zbigniew Ścibor-Rylski - PW - 31.07.2015.mp3 Generał Zbigniew Ścibor-Rylski o Powstaniu Warszawskim (IAR) (PR, 31.07.2015).
Generał Zbigniew Ścibor-Rylski zmarł 3 sierpnia 2018 w Warszawie.
WP
Bibliografia
1. https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/zbigniew-scibor-rylski,494.html, data dostępu: 09.03.2021.
