Prezydent mówił tuż przed rozpoczęciem koncertu, że kiedy w 1980 r. powstała "Solidarność", kiedy Polacy odkryli po wizycie papieża Jana Pawła II, że "tak wielu ludzi myśli w naszym kraju podobnie i tak wielu ludzi chce się czuć wolnym", on miał osiem lat.

- Nie brałem udziału w Solidarności, ale cieszę się, że są dziś z nami ci, którzy Solidarność wtedy tworzyli już jako dorośli ludzie, jako robotnicy, jako ci którzy chcieli żeby poczuć, że żyją w swoim kraju, który jest wolny, a nie który jest zniewolony, w kraju, w którym można czuć się prawdziwie wspólnotą, prawdziwie razem, a nie gdzie jeden jest szczuty na drugiego. Stanęli wtedy i zbudowali Solidarność i doprowadzili do tego, że Polska wyszła z zza żelaznej kurtyny, że stała się suwerennym, niepodległym, państwem w prawdziwym tego słowa znaczeniu. Gdyby nie oni, gdyby nie wy, nie byłoby tego - powiedział Andrzej Duda.

FOTO: PAP/Piotr Wittman

Prezydent podziękował całej Solidarności. - Bo właśnie dzięki wam tutaj jestem - mówił, a zebrani zaczęli skandować "dziękujemy". - To ja dziękuję - odpowiedział Andrzej Duda.

Andrzej Duda mówił też, że cieszy się ze zorganizowania koncertu. Podkreślił, że muzyka była dla wspominanych wydarzeń ważna i pomogła budować poczucie siły. - To dzięki tym muzykom mieliśmy takie swoje azyle wolności przez całe lata 80. - powiedział.

Wbrew wcześniejszym zapowiedziom i przyjęciu zaproszenia, w koncercie „My naród” nie wziął udziału b. prezydent i legendarny przywódca „S” Lech Wałęsa, który przebywa obecnie w Afryce i wraca do Polski we wtorek. Tytuł widowiska "My naród" nawiązuje do jego słynnych słów wypowiedzianych w listopadzie 1989, w przemówieniu przed Kongresem Stanów Zjednoczonych USA.

Na widowni zasiadło natomiast dwóch innych byłych szefów związku: Marian Krzaklewski i Janusz Śniadek, obecnie poseł Prawa i Sprawiedliwości.

PAP/Piotr Wittman

Podczas wieczornego koncertu, który wieńczył uroczystości z okazji 35. rocznicy podpisania porozumień sierpniowych i powstania Solidarności na scenie zaprezentowali się: Krzysztof Cugowski, Lombard, Sztywny Pal Azji, Elektryczne Gitary, Natalia Przybysz, 4PMC, Skubas, Daab, SexBomba, Tomek Lipiński, Złe Psy, Eldo oraz Jan Pietrzak.

Na obchody do Gdańska przyjechało ok. 20 tys. ludzi z całego kraju. Wiesław Wilkosz z Sanoka po to, aby upamiętnić tamte przełomowe wydarzenia. Solidarność była dla niego drogowskazem. Walczyła z systemem, który był antyludzki o godność człowieka i pracownika. Z kolei Tadeusz Czerwiński przyjechał na uroczystości z Kutna, by oddać hołd wszystkim, którzy polegli w walce z systemem komunistycznym. Jak podkreślał, dzięki nim możemy żyć w wolnym kraju. Teresa Kępska z Łodzi mówiła, że podpisanie porozumień sierpniowych było nadzieją na lepsze jutro, wyższe zarobki i warunki socjalne, nadzieją na to, że coś się zmieni.

Piknik rozpoczęła manifestacja przed Pomnikiem Poległych Stoczniowców. Lider Solidarności Piotr Duda podczas niej przypomniał, że w 1980 roku robotnicy walczyli o prawo do godnego życia i podmiotowość pracy. Wszystkie postulaty "miały przede wszystkim podłoże socjalno-społeczne, a nie ustrojowe" - mówił Duda.

Podkreślał, że nawet po 1989 roku postulaty sierpnia 1980 roku nie zostały spełnione i tak jest do dziś. Wspomniał o oczekiwaniach dotyczących wolności związkowej i dostępu do służby zdrowia dla wszystkich obywateli. Mówił też o postulatach dotyczących obniżenia wieku emerytalnego i krytykował rząd za działania w tej sprawie.

Na manifestacji był również Piotr Walentynowicz, wnuk Anny Walentynowicz, jednej z głównych postaci strajku w Stoczni w Gdyni. Podkreślał on, że walka o postulaty sierpnia 1980 roku wciąż trwa. 35 lat temu ludzie domagali się bowiem godnego życia we własnej ojczyźnie, a obecnie - jak wyraził się Walentynowicz - "ludzie za chlebem uciekają z własnej ojczyzny". "Nie możemy pozwolić na to" - dodał.

Po manifestacji złożono wieńce pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców oraz odsłonięto tablicę dziedzictwa europejskiego na bramie numer 2 Stoczni w Gdyni.

W pierwszej części festynu, który odbywa się na terenach postoczniowych, na małej scenie wystąpili: Boney'M, PapaD, Maciej Miecznikowski, Maciej Markiewicz i Katarzyna Rogalska.

Na zakończenie festynu wystąpi, jako gwiazda, irlandzki muzyk Chris de Burgh. Ten 66-letni artysta znany jest m.in. z takich przebojów w latach 80. ubiegłego wieku jak "High On Emotion" i "Lady In Red".

Festyn rodzinny "Solidarność pokoleń" organizuje Komisja Krajowa NSZZ "Solidarność" przy współpracy m.in. z miastem Gdańsk, ministerstwem kultury i dziedzictwa narodowego oraz Narodowym Centrum Kultury.

IAR/PAP/fc

Przed stanem wojennym

W położonym na Dolnym Śląsku przemysłowym Zagłębiu Miedziowym Lubinie, ideały "Solidarności" padły na podatny grunt. Związek przyciągnął do siebie wielu pracowników największego zakładu przemysłowego regionu – Kombinatu Górniczo-Hutniczego Miedzi. Pierwsze strajki w tym regionie odbyły się już w lipcu 1980 roku, a więc na miesiąc przed podpisaniem porozumień sierpniowych. Wiodącą w tym regionie była centrala związkowa Zakładów Górniczych "Rudna".

Zobacz film przygotowany przez wrocławski oddział Instytu Pamięci Narodowej o strajku w Zakładach Górniczych "Rudna" w grudniu 1981 roku:

Niezgoda na stan wojenny

Wprowadzenie stanu wojennego w grudniu 1981 roku spotkało się z oporem wśród pracowników KGHM. Już 14 grudnia wybuchł największy strajk na Dolnym Śląsku. Tego dnia stanęły należące do KGHM kopalnie: "Rudna", "Rudna Zachodnia", "Polkowice", "Sieroszowice", "Lubin", huty miedzi "Głogów" i "Legnica" oraz inne zakłady przemysłowe w Zagłębiu Miedziowym.

- Strajk został wywołany zarówno przez górników, jak i działaczy związkowych, którzy chcieli wypełnić instrukcje "Solidarności" na wypadek wprowadzenia stanu wyjątkowego - wyjaśnił dr Łukasz Sołtysik z wrocławskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.

- Rano 14 grudnia poszedłem do pracy w Zakładach Górniczych "Rudna Zachodnia". Zastanawialiśmy się, co robić. Czołowi działacze "Solidarności" podjęli decyzję, że zostajemy na powierzchni i zaczynamy strajk - mówił działacz NSZZ "Solidarność" Władysław Grocki.

Wejdź na stronę serwisu specjalnego:

- W tamtym czasie byłem przewodniczącym NSZZ "Solidarność" Zakładów Górniczych "Rudna". Już wcześniej mieliśmy ustalone, że w przypadku pojawienia się jakiejkolwiek agresji ze strony władz w stosunku do związku, Komisja Zakładowa przekształca się w Komitet Strajkowy i wszyscy podejmujemy strajk na terenie zakładów górniczych - wyjaśniał Andrzej Poroszewski, przewodniczący Zakładowej Komisji "Solidarności" ZG "Rudna".

Początek strajku

Strajk rozpoczął się w poniedziałek, 14 grudnia około godz. 6.00. Jeden z członków prezydium zakładowej "Solidarności" - Franciszek Kamiński - zatrzymał pierwszą zmianę górników, która była już przygotowana do zjazdu na dół kopalni. Górnicy jednomyślnie wyrazili zgodę o przystąpieniu do strajku. Przyłączyli się również do niego pracownicy firm inwestycyjnych prowadzący prace na terenie kopalni.

Komitet Strajkowy i górnicy spotkali się w cechowni - wielkiej auli na terenie kopalni, w której odbywały się różne uroczystości. Od tego momentu rozpoczął się strajk w ZG "Rudna". Domagano się uwolnienia internowanych działaczy "Solidarności" oraz przerwania stanu wojennego.

W wyniku odcięcia łączności, strajkujący nie wiedzieli, jaka panuje sytuacja w innych kopalniach. W "Rudnej Zachodniej" oddalonym od "Rudnej" o około dwa kilometry, utworzył się niezależny Komitet Strajkowy. Jednak tam, z racji braku cechowni, około tysiąca górników zebrało się w holu łączącym szyb z pomieszczeniami gospodarczymi.

Pokojowy protest

Do protestujących wyszli przedstawicieli dyrekcji kopalni, którzy próbowali nakłonić ich do przerwania strajku, jednak zostali wygwizdani przez załogę.

- Główny dyrektor poprosił nas o rozważne zachowanie i poinformował, że od tej chwili jako Komitet Strajkowy ponosimy odpowiedzialność za rozwój wydarzeń - przypomniał dawny wiceprzewodniczący Komisji Zakładowej NSZZ "Solidarność" Stanisław Lembas.

- To był pokojowy strajk. Zdawaliśmy sobie sprawę z tego, że w przypadku starcia ze służbami mogą być ofiary śmiertelne, więc nie chcieliśmy walczyć - zaznaczył Andrzej Poroszewski.

Bierny charakter protestu wymusiła także specyfika pracy, która nie mogła zostać całkowicie wygaszona. Kopalnie musiały być w ciągłym ruchu. Nie można było wyłączyć niektórych maszyn, gdyż groziłoby to katastrofą. W związku z tym Komitet Strajkowy przystąpił do podziału obowiązków wśród górników, którzy wykonywali je bardzo zdyscyplinowanie. W rezulatcie tych działań, zaraz po zakończeniu strajku, można było bez przeszkód przystąpić do prac związanych z wydobyciem.

Komitet Strajkowy przygotował opaski "Solidarności" i transparenty, które zostały porozwieszane w różnych miejscach kopalni. Przejął także pieczę nad bezpieczeństwem. Wydał polecenie zamknięcia tych bram wejściowych, które uznano za mało przydatne. Wyznaczone służby strajkowe zaspawały bramy i wzmocniły drzwi. Ustawiono również posterunki i warty, które zmieniały się co kilka godzin. Pilnowano ruchu osobowego, by nie odbywał się całkiem spontanicznie. Górnicy z "Rudnej Zachodniej" wspinali się na wieżę szybową, skąd monitorwali ruchy sił wojsk, milicji i ZOMO okalających zakład. Poza tym strajkujący w tej kopalni zostali odcięci dostępu do bieżącej wody i ogrzewania.

Jak wyglądała organizacja strajku w ZG "Rudna"? Dowiedz się tego z relacji Stanisława Lembasa.

Przebieg strajku

Strajkujący górnicy obserwowali siły milicji, wojska i ZOMO, które z każdą minutą w coraz większej liczbie przybywały w okolice kopalni. Wkrótce "Rudna" i "Rudna Zachodnia" zostały całkowicie otoczone przez służby.

- Szczególnie dobrze zapamiętałem rolników z "Solidarności Rolników Indywidualnych" zamieszkujących pobliskie wsie, którzy wiele ryzykując podjeżdżali furmankami pod płot zakładu i przerzucali jedzenie - wspominał Andrzej Poroszewski.

Przez dwa pierwsze dni strajk przebiegał spokojnie. Komitet Strajkowy umiejętnie zarządzał sytuacją. Górnicy dostosowywali się do wszystkich wydawanych przez niego poleceń.

16 grudnia, górnicy dzięki nasłuchowi Radia Wolna Europa, dowiedzieli się o krwawej pacyfikacji kopalni "Wujek" w Katowicach. Komitet Strajkowy zastanawiał się, czy wieść o tych strasznych wydarzeniach podać do wiadomości. Obawiano się reakcji górników. Ostatecznie zdecydowano się przekazać informację. Załoga przyjęła je ze wzburzeniem, ale nie podjęła działań zaczepnych wobec sił porządkowych.

Tego samego dnia, podziemnymi chodnikami na teren "Rudnej", przedostało się około trzystu górników z kopalni "Polkowice", która także podjęła strajk. Górnicy z "Polkowic", która była mniejszą kopalnią, obawiali się podobnego przebiegu wydarzeń jak w "Wujku". Stwierdzili, że bezpieczniej będzie dołączyć do większej grupy.

Przygotowania do obrony

Górnicy postanowili kontynuować pokojowy strajk, mając tego świadomość, że może się on różnie zakończyć. Sytuacja była napięta. Pacyfikacja mogła rozpocząć się w każdej chwili. Z tego powodu górnicy zaczęli ostrzyć kotwy (elementy konstrukcji służące do montowania podłoża), zbierali kule używane w młynach, łańcuchy. Z pozostałych w cechowni po barbórkowej karczmie siatkach wojskowych, przygotowano zabezpieczenia na okna.

- Przedstawiłem załodze wniosek, że kiedy zakończymy strajk, to wyjdziemy zwartą grupą na teren pobliskiego miasta - Polkowic - i spotkamy się przed kościołem św. Michała Archanioła. Pomysł spotkał się z aprobatą. Takie rozwiązanie miało zapewnić bezpieczeństwo - twierdził Andrzej Poroszewski.

Tego samego dnia wieczorem na terenie "Rudnej" odbyła się Msza św. odprawiona przez wikariusza z parafii św. Michała w Polkowicach, który potajemnie przedostał się na teren kopalni.

- Drugi raz nie byłem na takiej mszy. Wszystkimi targały ogromne emocje. Na koniec ksiądz udzielił wszystkim zbiorowego błogosławieństwa i rozgrzeszenia na wypadek śmierci - wspominał Stanisław Lembas, działacz "S".

Podobna Msza św. odbyła się także na terenie "Rudnej-Zachodniej".

- Z racji tego, że miałem przy sobie różaniec, postawiono mnie na podwyższeniu i poproszono o poprowadzenie modlitwy. To był bardzo wzruszający moment - dodał Władysław Grocki. - Po nabożeństwie ktoś rozpuścił plotkę, że okolice kopalni są zaminowane. Do dziś, jak o tym pomyślę, przechodzą mnie dreszcze.

Szturm na kopalnię

17 grudnia, około godz. 7 rano, oddziały ZOMO rozpoczęły szturm na "Rudną". Transportery opancerzone rozwaliły główną bramę wjazdową. Do strajkujących strzelano gazem łzawiącym z granatników.

Komitet Strajkowy podjął decyzję o ewakuacji. Zaplanowano, że górnicy opuszczą kopalnię podzieleni na dwie grupy. Pierwszą, w skład której wchodziło około trzech tysięcy osób, prowadził Andrzej Poroszewski. To na niej skupił się główny atak ZOMO. Górnicy byli polewani wodą z armatek przy kilkunastustopniowym mrozie. Druga grupa liczyła około dwóch tysięcy osób. Kierował nią Franciszek Kamiński. Ta grupa była już bardziej rozproszona i mniej narażona na ataki. Dotarła do kościoła pw. św. Michała Archanioła na polkowickim rynku.

Jak dokładnie wyglądał przemarsz górników? Dowiedz się tego ze wspomnień Andrzeja Poroszewskiego.

Przed kościołem na górników czekały zwarte uzbrojone oddziały ZOMO i milicjii. Eskalacji przemocy zapobiegł proboszcz parafii, który przekonał funkcjonariuszy służb, że teren kościoła nie jest odpowiedni do toczenia walk. W kościele, po dołączeniu górników z "Rudnej Zachodniej", Andrzej Poroszewski rozwiązał strajk.

- Zakończyłem strajk, bo wiedziałem, że nie mamy szans w starciu z siłami ZOMO. Zresztą od samego początku nie chcieliśmy walczyć, bo wiedzieliśmy, że może to doprowadzić do tragicznych skutków - podkreślił Andrzej Poroszewski.

Walka w "Rudnej Zachodniej"

- Sytuacja w "Rudnej Zachodniej" wyglądała inaczej. Tam górnicy zabarykadowali się w łaźni i dzięki temu czuli się dość pewnie. Myśleli, że będą mogli dłużej stawiać opór - wyjaśnił dr Łukasz Sołtysik.

- Dotarła do nas informacja, że rozbito "Rudną Główną". Do kopalni przybył pułkownik, który starał się przekonać Komitet Strajkowy do opuszczenia zakładu, ale rozmowy nie przyniosły skutku - wspominał Władysław Grocki.

Górnicy obserwujący sytuację z wieży szybowej, widzieli jak milicja rozgania ludzi z "Rudnej", którzy zdążyli już opuścić zakład. Wzdłuż pochodu ciagnęły milicyjne wozy, które polewały ich z armatek wodnych.

Około godz. 10 przystąpiono do rozbijania strajku w "Rudnej Zachodniej". Górnicy z regałów i kratownic zrobiili zabezpieczenia, by uniemożliwić wtargnięcie służb. ZOMO zaczęło atakować na wąskim korytarzu prowadzącym do łaźni. Górnicy stawiali opór poprzez nacieranie na funkcjonariuszy z gaśnicami. ZOMO zdało sobie sprawę, że rozbicie strajku nie będzie proste. By tego dokonać, funkcjonariusze zaczęli wrzucać przez okna i otwory wentylacyjne pociski z gazem łzwiącym i petardy.

Jak dokładnie wyglądała walka zabarykadowanych górników z ZOMO? Posłuchaj relacji Władysałwa Grockiego.

Kiedy w wyniku trafienia pociskiem, jeden z górników stracił przytomność, strajkujący postanowili przerwać walkę. Obawiali się ofiar śmiertelnych. Stwierdzili, że przystąpią do negocjacji. Dowodzący akcją milicjanci zgodzili się na takie rozwiązanie. Negocjatorem został ksiądz Zbigniew Dołchaj.

- Strajkujący wynegocjowali porozumienie, na mocy którego mieli spokojnie opuścić kopalnię i pójść do Polkowic. Można powiedzieć, że ten strajk został zakończony na warunkach górników - ocenił doktor Łukasz Sołtysik.

- Wyszliśmy z łaźni. Przed kopalnią stały autokary, ale baliśmy się wsiadać do nich. Myśleliśmy, że wywiozą nas do lasu. Oficerowie trzymający w ręce broń, odnosili się do nas lekceważąco. Na uwagę jednego z nich odpowiedziałem "przecież my was utrzymujemy, a wy nic nie produkujecie, to tak nam teraz dziękujecie". Oficer doskoczył do mnie, jakby chciał mnie uderzyć, ale ostatecznie tego nie zrobił - relacjonował Władysław Grocki.

Górnicy z "Rudnej Zachodniej", idąc w dziesięcioosobowych grupach, dotarli do kościoła pw. św. Michała Archanioła, gdzie zakończyli strajk.

- Najbardziej z tych dni pamiętam poczucie wspólnoty. Wszyscy byliśmy zwarci, czuło się prawdziwą solidarność między ludźmi. Nie było żadnej złośliwości pomiędzy strajkującymi - wspominał Władysław Grocki.

Po strajku

Przywódcy tego strajku - Andrzej Poroszewski, Franciszek Kamiński, Paweł Kotwicki, Grzegorz Laska - zaczęli się ukrywać i wydawać podziemne pismo "Biuletyn Informacyjny Stanu Wojny". Kilka dni później aresztowano pozostałych przywódców strajku. W lutym 1982 roku otrzymali oni kary więzienia w zawieszeniu.

- Strajk w Zakładach Górniczych "Rudna" był największy na Dolnym Śląsku. Należy podkreślić, że ze względu na jego przebieg i zakończenie, był wyjątkowy w skali całego kraju - zaznaczył doktor Łukasz Sołtysik.

Co jeszcze wyróżniało ten strajk na tle innych w czasie stanu wojennego? Dowiedz się tego z wypowiedzi dr Łukasza Sołtysika.

sb/im

Odpowiedź: grunt pod  powszechną militaryzację został przygotowany już dwa miesiące wcześniej. Wojskowi dobrze znali teren i zakłady pracy, nad którymi mieli przejąć kontrolę. Kluczem do sukcesu – jak to ujął historyk Norman Davies - "najdoskonalszego zamachu wojskowego w historii nowożytnej Europy" były powołane 23 października 1981 Terenowe Grupy Operacyjne Wojska Polskiego. To żołnierze z tych jednostek feralnej grudniowej nocy zajęli się przejmowaniem kontroli w kraju.

Zobacz serwis specjalny: 

Pretekst dała zima

Formalnym zadaniem Terenowych Grup Operacyjnych było pomaganie władzom lokalnym w rozwiązywaniu doraźnych problemów. Oficerowie, którzy dowodzili jednostkami TGO, a później Wojskowymi Grupami Operacyjno-Kontrolnymi, mieli za zadanie kontrolować i raportować o stanie produkcji, działalności państwowych przedsiębiorstw oraz motywować samą obecnością do pracy.

- Brak poszanowania prawa i porządku publicznego wydatnie utrudnia państwu spełnianie jego funkcji. Niezbędne stają się więc nadzwyczajne środki działania w interesie obrony państwa i obywateli. Zaostrza tę konieczność nadchodząca zima, która mimo intensywnych przygotowań, może mieć niezwykle groźny wpływ na stan gospodarki i możliwości przetrwania – przekonywał rzecznik rządu Jerzy Urban. 

POSŁUCHAJ NAGRANIA - Grupy Operacyjne podejmą działania na rzecz dobrego przygotowania kraju do zimy, usprawnienia skupu, polepszenia pracy transportu, a także z przejawami marnotrawstwa i niegospodarności. 

Zmęczony kraj

Wprowadzenie Terenowych Grup Operacyjnych wsparte było uruchomieniem machiny propagandowej. Odwołując się do funkcjonującego wciąż w społeczeństwie stosunkowo pozytywnego wizerunku armii, przedstawiano w mediach TGO jako gwarant porządku. W teren ruszyli m.in. dziennikarze Polskiego Radia, których zadaniem było przedstawianie pozytywnego wizerunku TGO.

- Chciałbym, żeby te grupy były tu dalej, nawet w większym składzie. Nawet paszę przywieźli dla krów, której od żniw nie było – mówił w materiale z 8 listopada 1981 roku anonimowy mieszkaniec Wołowa w ówczesnym województwie wrocławskim. 

Taki przekaz trafiał do społeczeństwa zmęczonego degrengoladą państwa i powszechną biedą. Zwłaszcza, że trzon TGO stanowili zwykli poborowi, którym przedłużono o dwa miesiące obowiązkową służbę wojskową.

Słabło w tym czasie także poparcie dla "Solidarności". W triumfie związku z Sierpnia 1980 upatrywano nadziei na polepszenie sytuacji w kraju, tymczasem recesja trwała, a rok 1981 upłynął pod znakiem groźby wybuchu kolejnego strajku powszechnego. Przerzucenie odpowiedzialności za stan gospodarki na "Solidarność" stosował Urban w swoim wystąpieniu z 23 października 1981 roku.

- Sytuacja jest bardzo poważna. Utrzymuje się, a nawet miejscami nasila, napięcie. Pojawiają się lokalne konflikty, incydenty, zajścia uliczne, demonstracje. Jest to wielce niebezpieczne. Wszystko to czyni wrażenie, iż niektóre ogniwa "Solidarności" zmierzają do sprowokowania swoistej próby sił z władzami – podkreślał rzecznik rządu.

Zawoalowana groźba Urbana

W tym samym wystąpieniu Urban powiedział:

- Rząd wzywa oraz informuje społeczeństwo i wszystkie siły występujące w jego imieniu, że utrzymywanie się i nasilanie destrukcyjnych ekscesów prowadzi w prostej drodze do zaprzepaszczenia całego dorobku socjalistycznej odnowy. Zagrożenie życia wewnętrznego kraju stawia rząd przed koniecznością podejmowania działań ostrych i niepopularnych. Należy do nich m.in. tłumienie prowokacji ulicznych, wymuszanie respektu dla prawa. Prezydium rządu podjęło dziś uchwałę o powołaniu Terenowych Grup Operacyjnych uprawomocnionych przez premiera do działania w gminach, miastach i województwach – mówił Jerzy Urban.

Do 20 listopada 1981 roku TGO obstawiły 2070 gmin i miast. Potem wycofano je, ale pozostawiono w stanie gotowości. Ich miejsce częściowo zajęły Wojskowe Grupy Operacyjno-Kontrolne, które skierowano do zakładów pracy. Zadaniem ich dowódców było także sondowanie nastrojów społeczno-politycznych wśród robotników. 25 listopada powołano do życia Miejskie Grupy Operacyjne, które rozlokowano w miastach wojewódzkich.

Powodzenie każdej operacji wojskowej zależy w dużej mierze od rozpoznania. Wprowadzając blisko dwa miesiące przed stanem wojennym wojsko do każdego zakładu pracy i przyzwyczajając ludność do widoku żołnierzy na ulicach rząd zapewnił sobie rozpoznanie na terenie własnego kraju. 

bm

Celem operacji było uspokojenie atmosfery w mieście, jednak agresywny atak przyczynił się do eskalacji nastrojów antykomunistycznych.

Przez cały dzień na ulicach Gdańska trwały walki uliczne, wieczorem około godziny 20.00 do ostrych strać doszło w rejonie Dworca Głównego. Na pomoc oddziałom milicji wysłano czołgi 8 Dywizji Zmechanizowanej.

Dzięki nagraniom z nasłuchu działacza NSZZ "Solidarność" Kazimierza Koralewskiego zachowały się rozmowy dowódców oddziałów. Nagrania udostępnił Instytut Pamięci Narodowej, a znaleźć je można na stronie internetowej Przystanekhistoria.pl.

"Wielotysięczny tłum stoi. Śpiewają »Międzynarodówkę«” relacjonował dowódca oddziału Milicji Obywatelskiej.  "Tu jest niebezpiecznie, czołgi zaczynają strzelać (…) Czołgi zatrzymały się przy Komitecie Wojewódzkim. Myśmy się wycofali, jesteśmy na wysokości Banku".

Zachowało się także nagranie rozmowy między dowódcą kompanii czołgów i jego przełożonym.

W pewnym momencie padają mrożące krew w żyłach słowa: "Teraz tak, z ilu metrów możemy strzelać amunicją ostrą".

STAN WOJENNY - Zobacz serwis specjalny:

Na szczęście nie użyto ostrej amunicji. Czołgi oddały kilka salw ślepymi nabojami w kierunku dworca. Jak wyjaśniał Lech Regliński, który w grudniu 1981 r. pełnił służbę w randze podoficera w pancernej jednostce wojskowej skierowanej do Gdańska, również strzały z takiej broni były niebezpieczne.

- Przy strzelaniu ślepymi nabojami, ogień, który wydostaje się z lufy, ma długość 6-7 m. To jest słup ognia. Jeśli ktoś się znajdzie w jego zasięgu, nie ma szans na przeżycie – oceniał Lech Regliński, który nie widział ostrzału, nasłuchiwał jednak komend wydawanych przez radio. - Napięcie żołnierzy było takie, że salwa wszystkich pięciu czołgów zmieściła się w trzy dziesiąte sekundy.

16 grudnia 1981 roku, w starciach na ulicach śródmieścia Gdańska, wzięło udział od 25 do 30 tysięcy ludzi. Według władz, obrażenia odniosło 179 milicjantów, 2 żołnierzy i 196 cywilów. 23-letni Antoni Browarczyk, który został trafiony w głowę zmarł 23 grudnia w Szpitalu Wojewódzkim.

IAR/bm