Historia

"Żołnierze Armii Krajowej! Daję Wam ostatni rozkaz". Rozwiązanie największej podziemnej armii z II wojny

Ostatnia aktualizacja: 19.01.2024 06:00
Po wybuchu II wojny światowej, w poczuciu zagrożenia, powstało wiele organizacji konspiracyjnych. Dopiero Armia Krajowa połączyła wszystkie siły w jeden organizm. Jej niezwykła epopeja zakończyła się formalnie 19 stycznia 1945 roku rozkazem o rozwiązaniu formacji. 
Powstańcy warszawscy, żołnierze Armii Krajowej, sierpień 1944 r.
Powstańcy warszawscy, żołnierze Armii Krajowej, sierpień 1944 r.Foto: NAC

19 stycznia 1945 roku ostatni komendant Armii Krajowej generał Leopold Okulicki "Niedźwiadek" wydał rozkaz rozwiązania podziemnej armii. Napisał w nim m.in.: "Żołnierze Armii Krajowej! Daję Wam ostatni rozkaz. Dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości Państwa i ochrony ludności polskiej przed zagładą. Starajcie się być przewodnikami Narodu i realizatorami niepodległego Państwa Polskiego. W tym działaniu każdy z Was musi być dla siebie dowódcą".

Powstanie AK

14 lutego 1942 roku, na rozkaz Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych generała Władysława Sikorskiego Związek Walki Zbrojnej został przekształcony w Armię Krajową. Pierwszym dowódcą AK był gen. Stefan Grot-Rowecki.


Posłuchaj
17:58 [PR24]PR24 (mp3) 14 luty 2020 12_41_05.mp3 Maciej Rosalak o 78. rocznicy powstania Armii Krajowej (Polskie Radio 24)

 

Rozkaz gen. Władysława Sikorskiego powołujący Armię Krajową: W ślad za moim rozkazem z dnia 3 września 1940 roku znoszę dla użytku wewnętrznego nazwę ZWZ. Wszyscy żołnierze w czynnej służbie wojskowej w kraju stanowią Armię Krajową podległą Panu Generałowi jako jej dowódcy. Stanowisko Pana Generała nosi nazwę Dowódcy Armii Krajowej.

– Nadrzędnym, strategicznym celem Armii Krajowej miało być powstanie powszechne wsparte, jak się łudzono, przez aliantów zachodnich i Polskie Siły Zbrojne – mówił dr Janusz Osica w aud. "Kronika Polska" w 2001 roku. – Cel ten jednak nie wykluczał aktywnej walki bieżącej, prowadzonej nieustannie.


Posłuchaj
06:11 AK_OSICA.mp3 O historii Armii Krajowej mówi dr Janusz Osica, aud. Andrzeja Sowy z cyklu "Kronika Polska". (PR, 2.12.2001)

 

Walka AK opierała się głównie na działaniach dywersyjnych. – Skrupulatne statystyki przypominają o 230 tysiącach akcji sabotażu i dywersji prowadzonych do końca 1944 roku i kosztujących Niemców więcej, niż niejedna przegrana bitwa – podkreślał dr Janusz Osica.

Armia Krajowa była najsilniejszą i najsprawniej zorganizowaną armią podziemną w czasie wojny w Europie. Działania sabotażowe, dywersyjne, wywiadowcze i propagandowe miały tylko przygotować grunt pod powstanie. Żołnierze AK swoją walką zasłynęli właśnie podczas Powstania Warszawskiego.

– Powstanie Warszawskie to kulminacja chwały i tragedii Armii Krajowej – zaznaczał dr Osica. – Armii państwa i narodu, który nie uznał się za pokonanego i walczył mężnie i ofiarnie wbrew wszystkiemu i wszystkim.

Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

Po zakończeniu wojny żołnierze AK byli prześladowani i szykanowani ze strony władz PRL. Wielu z nich zostało skazanych na niesprawiedliwe wyroki, w tym także karę śmierci. Jedną z takich postaci był generał August Emil Fieldorf, pseudonim "Nil", stracony przez powieszenie 24 lutego 1953 roku.


mb/im

Czytaj także

Odbicie więźniów w Pińsku. Brawurowa akcja "Ponurego"

Ostatnia aktualizacja: 18.01.2024 05:50
- Jasio był to człowiek odważny do szaleństwa, a ponadto mający szczęśliwą rękę. Trudno było wybrać lepszego kandydata do przeprowadzenia takiej akcji - wspominał odbicie więźniów z pińskiego więzienia mjr Tadeusz Klimkowski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Antoni Chruściel. "Dowodził całością walk w Powstaniu Warszawskim"

Ostatnia aktualizacja: 30.11.2023 05:45
30 listopada 1960 roku zmarł gen. Antoni Chruściel "Monter", komendant Okręgu Warszawa Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej, bezpośredni dowódca sił zbrojnych w czasie Powstania Warszawskiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tadeusz Pełczyński. Drugi po dowódcy Armii Krajowej

Ostatnia aktualizacja: 03.01.2024 05:50
- Długo toczyły się dyskusje. Rozumieliśmy wszyscy, że zbliżamy się do punktu, by dać świadectwo, czy chcemy być wolni - wspominał rozmowy na temat rozpoczęcia Powstania Warszawskiego gen. Tadeusz Pełczyński.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Rycerski dowódca". Gen. Janusz Brochwicz-Lewiński

Ostatnia aktualizacja: 05.01.2024 06:00
5 stycznia 2017 roku zmarł obrońca Grodna, powstaniec warszawski, żołnierz konspiracji, gwardzista rodziny królewskiej, agent brytyjskiego wywiadu. Faktów z życia generała Janusza Brochwicz-Lewińskiego wystarczyłoby na kilka życiorysów. A przecież postać tę można też streścić jednym słowem: bohater.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Gen. Stefan Grot-Rowecki. Pierwszy dowódca AK

Ostatnia aktualizacja: 25.12.2020 05:55
125 lat temu, 25 grudnia 1895, urodził się Stefan Grot-Rowecki, pierwszy dowódca Armii Krajowej, żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny z bolszewikami w 1920 roku oraz wojny obronnej we wrześniu 1939 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Akcja "Burza" na Wołyniu

Ostatnia aktualizacja: 15.01.2021 05:55
15 stycznia 1944 roku 27. Wołyńska Dywizja Piechoty Armii Krajowej rozpoczęła akcję "Burza" na Wołyniu.
rozwiń zwiń