Historia

Gen. Zygmunt Podhorski - dowódca bohaterskiej kawalerii

Ostatnia aktualizacja: 25.05.2023 05:45
132 lata temu, 25 maja 1891 roku, urodził się Zygmunt Podhorski, generał, dowódca Dywizji Kawalerii "Zaza" w czasie wojny obronnej we wrześniu 1939 roku. Wybitny oficer, który kontynuował tradycje polskiej husarii, szwoleżerów i ułanów. 
Zygmunt Podhorski
Zygmunt PodhorskiFoto: Wikipedia/domena publiczna

Pochowano go w Londynie na cmentarzu Brompton. Za zasługi wojskowe na szlaku niepodległości i wojnie obronnej Polski w 1939 odznaczono go Krzyżem Złotym i Srebrnym Orderem Wojennym Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości, kilkakrotnie Krzyżem Walecznych, Orderem Polonia Restituta, francuską Legią Honorową i wieloma odznaczeniami zagranicznymi.

Młodość

Zygmunt Podhorski urodził się 25 maja 1891 roku w majątku Popudnia w dawnej guberni kijowskiej. Jego rodzina miała korzenie rosyjskie. Do końca istnienia I Rzeczpospolitej Podhorscy cieszyli się na ziemiach polskich szlachectwem i tytułem książęcym, które odebrała im carska władza zaborcza.

Do dwunastego roku życia uczył się w domu. Następnie kontynuował naukę w szkole handlowej Edwarda Rontalera w Warszawie. W 1909 roku zdał maturę i zrobił równolegle eksternistyczną rosyjską maturę, co w tamtych czasach ułatwiało dostanie się na studia. W trakcie nauki należał do Polskiej Młodzieży Postępowej. Po maturze wcielono go do rosyjskiej armii. Odbył służbę wojskową w IX Pułku Kawalerii w Białej Cerkwi.

Następnie studiował w Studium Rolniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie ukończył studia, ale z powodu wybuchu wielkiej wojny światowej nie obronił pracy dyplomowej.

Wielka wojna

W sierpniu 1914 roku zasilił szeregi carskiej armii, do której został powołany jako poddany carski. W pierwszym miesiącu wojny skierowano go pod Czerkasy. W czasie walk na froncie wschodnim był dwukrotnie ciężko ranny. W carskiej kawalerii służył do lutego 1917 roku.

Później, w 1917 roku otrzymał przydział do 1. Pułku Ułanów w Dywizji Strzelców Polskich w Rosji. Z czasem trafił do I Korpusu Polskiego na Wschodzie gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego i awansował do stopnia porucznika.

W lipcu 1917 roku za odważne szarże i dzielną walkę pod Krechowcami dostał odznaczenia Oficerskiego Krzyża Św. Jerzego i Żołnierskiego Krzyża św. Jerzego, wręczanego przez kawalerów odznaczonych tym krzyżem. Po bitwie pod Krechowicami został członkiem Polskiej Ligi Wojskowej Walki Czynnej, a po demobilizacji Korpusu przez Niemców, co miało miejsce w maju 1918 roku, wraz z polskimi oddziałami trafił na Kubań.

Wojna polsko-bolszewicka

Przez krótki czas pełnił funkcję wojskowego attaché przy polskim przedstawicielstwie w Kijowie. 3 listopada 1918 roku wrócił do Polski i zaangażował się w odtworzenie 1. Pułku Ułanów, nazywanego później Pułkiem Ułanów Krechowieckich.

bitwa1920.jpg
Bitwa Warszawska - serwis specjalny

Od kwietnia 1919 roku Podhorski dowodził dywizjonem kawalerii. W styczniu i lutym 1920 roku wziął udział w operacji przyłączenia Pomorza do Polski.

Po wybuchu wojny polsko-bolszewickiej został kwatermistrzem, a następnie dowódcą szwadronu zapasowego 1. Pułku Ułanów, z którym walczył w Bitwie Warszawskiej, w rejonie Ciechanowa. We wrześniu 1920 roku doczekał się awansu na podpułkownika i objął stanowisko dowódcy 1. Pułku Ułanów Krechowieckich. Od 1924 roku był pułkownikiem. Na czele Pułku Krechowieckiego stał do końca lipca 1927 roku.

Q W tym roku przeniesiono go na prestiżowe stanowisko szefa Obozu Szkolnego Kawalerii w Grudziądzu, który od stycznia 1928 roku przemianowano w Centrum Wyszkolenia Kawalerii. W tej słynnej szkole Podhorski przyczynił się do wychowania wielu wybitnych kawalerzystów.

Pracę w Grudziądzu zakończył w lipcu 1935 roku, po czym przeniesiono go do Płocka, gdzie na dwa lata objął stanowisko dowódcy 13. Brygady Kawalerii. Od 1937 roku dowodził 4. Suwalską Brygadą Kawalerii. W 1938 roku został awansowany na generała brygady.

Wojna obronna 1939 roku

WRZESIEŃ 1939 - ZOBACZ SERWIS SPECJALNY POLSKIEGO RADIA >>>

W momencie wybuchu II wojny światowej gen. Podhorski dowodził Suwalską Brygadą Kawalerii, która operacyjnie była włączona w zgrupowanie kawaleryjskie przy Samodzielnej Grupie Operacyjnej "Narew", z zadaniem obrony rejonu Augustowa. W wyniku dynamicznie zmieniającej się sytuacji na froncie i zdecydowanej przewagi Wermachtu, brygadę gen. Podhorskiego skierowano na Zambrów, by wsparła polskie oddziały broniące linii Bugu. Przemarsz jednostki z rejonu Augustowa pod Zambrów zajął cztery noce, w trakcie których brygada często musiała kryć się w lasach przed atakami niemieckiego lotnictwa.

Posłuchaj
04:53 Edward Boniecki o grupie Zaza.mp3 Pplk Edward Boniecki wspominał swojego dowódcę gen. Zygmunta Podhoreckiego i szlak Dywizji Kawalerii "Zaza" w czasie wojny obronnej we wrześniu 1939 roku. (RWE, 1969)

 

W trakcie zaciętych walk w rejonie Zambrowa, Czyżewa i Domanowa, pancerne jednostki niemieckie okrążyły większą część Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Narew".

Z matni okrążenia wyrwały się wówczas jedynie oddziały kawalerii, które przebiły się przez linie niemieckie i oderwały się od wroga w szybkim marszu na północny wschód. Była to jednak klęska i rozbicie SGO "Narew".

Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

W nocy z 13 na 14 września Suwalska Brygada Kawalerii stoczyła krwawy bój z Niemcami pod Olszewem, gdzie doszło do rozproszenia brygady, która mimo to w niewielkich grupach między 16 a 19 września zdołała dotrzeć do Puszczy Białowieskiej.

28 września pod Kijanami dywizji Podhorskiego udało się przebić przez Wieprz. Następnego dnia weszła w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie" pod dowództwem gen. Franciszka Kleeberga, która starła się z Niemcami w rejonie Kocka w ostatniej bitwie wojny obronnej 1939 roku.

Zobacz także:

Z powodu braku amunicji i środków medycznych dla rannych gen. Franciszek Kleeberg zmuszony był uznać dalszą walkę z Niemcami za bezcelową i wydał ostatni rozkaz o złożeniu broni.

Niewola, konspiracja i emigracja

Gen. Zygmunt Podhorski trafił do niewoli, do obozu w Murnau. W 1942 roku zaangażował się w działalność konspiracyjną. Zajął się organizowaniem obozowej siatki współpracującej z AK.

Po odzyskaniu wolności 5 kwietnia 1945 roku przedostał się do Włoch i przyłączył do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Trafił do 2 Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa, w którym powierzono mu funkcję zastępcy Bazy 2 Korpusu.

Po demobilizacji zamieszkał w Londynie, do którego udało mu się ściągnąć rodzinę (żonę Marię Zdziechowską i córkę Marię, jego syn Piotr zginął w Powstaniu Warszawskim). Na emigracji gen. Podhorski żył w trudnych warunkach materialnych, ale mimo to uczestniczył w życiu politycznym  i zaangażował się w utworzenie biura wysyłkowego dla paczek adresowanych do Polski. Przyłączył się także do organizacji kombatanckich i brał czynny udział w spotkaniach byłych kawalerzystów wojska polskiego.

Przewodniczył Radzie Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej i zajmował się działalnością publicystyczno-historyczną. Wydał szkice o kawalerii Legionu Puławskiego i o polskich korpusach wojskowych w Rosji. Oddzielny szkic poświęcił historii oraz działaniom 1. Pułku Ułanów Krechowieckich w trakcie kampanii wrześniowej w 1939 roku. 

im/IPN

Czytaj także

"Dziwna wojna" - zabrakło zdecydowania i charakteru

Ostatnia aktualizacja: 03.09.2023 06:00
W roku 1939 świat nie zdołał uniknąć katastrofy jedynie dlatego, że 110 dywizji, jakie posiadali Francuzi i Anglicy, pozostało całkowicie bezczynnymi wobec 23 dywizji niemieckich. Jakie byłyby losy Polski i Niemiec, gdyby sojusznicy dotrzymali słowa i wypowiedzieli wojnę Hitlerowi?
rozwiń zwiń
Czytaj także

Westerplatte. Zamiast 12 godzin walczyli 7 dni

Ostatnia aktualizacja: 07.09.2022 06:00
Siódmy dzień walk był dniem ostatecznym. 7 września 1939 zabrakło amunicji, a żołnierze byli skrajnie wyczerpani fizycznie. Major Henryk Sucharski podjął decyzję o kapitulacji. Zdawał sobie sprawę, że dalsza walka przyniosłaby tylko kolejne ofiary.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa nad Bzurą - największe starcie kampanii wrześniowej

Ostatnia aktualizacja: 30.07.2014 06:00
Rozmach i siła natarcia polskiego całkowicie zaskoczyły armię niemiecką. "Bitwa nad Bzurą stała się największą bitwą w zwarciu toczącej się kampanii polskiej" – pisał wybitny niemiecki strateg gen. Erich von Manstein.
rozwiń zwiń
Czytaj także

1 września 1939. Przytłaczający atak. Dlaczego przegraliśmy wojnę 1939 roku?

Ostatnia aktualizacja: 01.09.2023 03:50
Przewaga technologiczna i liczebna wroga, lepsza strategia armii niemieckiej, opieszałość ze strony sojuszników z Zachodu, wreszcie – cios w plecy zadany przez Armię Czerwoną. Bohaterstwo żołnierzy wojny 1939 roku nie mogło równoważyć wszystkich tych przyczyn klęski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"A więc wojna!". Komunikat Polskiego Radia z 1 września 1939 roku

Ostatnia aktualizacja: 01.09.2023 04:00
Nad ranem hitlerowskie Niemcy napadły na Polskę. Rozpoczęła się II wojna światowa - największy w historii konflikt zbrojny.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wojna obronna 1939. "Warszawa pisze swoje karty krwią"

Ostatnia aktualizacja: 12.09.2023 06:00
12 września 1939 roku w Polskim Radiu przemówili Wacław Sieroszewski i Mieczysław Niedziałkowski, którzy dodawali otuchy słuchaczom i zagrzewali ich do dalszego oporu.
rozwiń zwiń