Historia

Historia Białorusi. Część 11: Polityka kulturalna na sowieckiej Białorusi

Ostatnia aktualizacja: 08.09.2020 05:55
– Początek lat dwudziestych był okresem niespotykanego wcześniej ani później rozwoju kultury białoruskiej na obszarze Białorusi sowieckiej – mówił prof. Eugeniusz Mironowicz w audycji Polskiego Radia z 1999 roku. Na przełomie lat 20 i 30. rozpoczęły się jednak brutalne represje, zwiastujące późniejszą rusyfikację.
Fragment dziedzińca Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego w Mińsku na fotografii z 1930 roku
Fragment dziedzińca Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego w Mińsku na fotografii z 1930 rokuFoto: Wikimedia Commons/domena publiczna

Białoruscy komuniści od samego początku starali się przeforsować edukację w języku narodowym na terenie Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Większość w strukturach władzy stanowili jednak działacze spoza kraju, którzy nie uznawali jego odrębności i traktowali go jedynie jako jednostkę administracyjną.

Przełom nastąpił w marcu 1921 roku na X zjeździe Rosyjskiej Komunistycznej Partii. Wtedy to Józef Stalin, wówczas na stanowisku Ludowego Komisarza do spraw Narodowości, stwierdził że istnieje naród białoruski, który ma odrębny język, a jego kultura może się rozwijać tylko na jego gruncie. Był to element szerszej polityki korienizacji (powrotu do korzeni), która zakładała budowanie komunizmu w Związku Sowieckim w oparciu o republiki narodowe.

Constitution_of_Belarus_1927.jpg
Historia Białorusi. Część 9: Białoruś sowiecka

Odrodzenie narodowe

Od tej pory na sowieckiej Białorusi rozpoczęto politykę białorutenizacji. W Mińsku powstał Instytut Pedagogiczny, który przygotowywał edukację w języku białoruskim. Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka zaczęła szeroko promować język i kulturę białoruską.

– Białoruś pokryła się gęstą siecią dziennych i wieczorowych kursów nauki języka białoruskiego. Na jego bazie pracowały szkoły, teatry, drukowano książki i gazety. W połowie lat 20. białoruskim posługiwano się powszechnie podczas wszystkich zebrań partyjnych – mówił prof. Eugeniusz Mironowicz w w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Białoruś". – Władze Białorusi sowieckiej w tym okresie wiele uczyniły w kierunku likwidacji analfabetyzmu.

Posłuchaj
10:10 polityka kulturalna na białorusi ___184_99_iv_tr_0-0_10307998b00af701[00].mp3 "Polityka kulturalna na Białorusi" - audycja Agnieszki Steckiej z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Białoruś" z udziałem prof. Eugeniusza Mironowicza. (PR, 18.01.1999) 

W 1926 roku ponad połowa obywateli BSRR umiała czytać i pisać. Do końca dekady udało się zwiększyć ten wskaźnik do 80 proc. Zadbano również o narodową edukację na wyższym szczeblu. W 1921 roku w Mińsku powstał pierwszy białoruskojęzyczny uniwersytet. Rok później powstał Instytut Kultury Białoruskiej, który już wkrótce został zastąpiony przez Białoruską Akademię Nauk. Do 1931 na terenie BSRR stworzono aż 32 szkoły wyższe.

Zapowiedź rusyfikacji

– W 1925 roku pojawiły się na Białorusi sowieckiej pierwsze próby ograniczenia życia narodowego – mówił prof. Eugeniusz Mironowicz. – W październiku tego roku Plenum KC Komunistycznej Partii Białorusi stwierdziło, że kontynuowanie polityki białorutenizacji umacnia ideologię burżuazyjną, która przejawiała się wzrostem nastrojów narodowo-demokratycznych. Zjawisko to miało ogarniać nie tylko drobną burżuazję, inteligencję i chłopów, ale także część białoruskich komunistów.

Do 1929 roku nie podjęto jednak żadnych działań, chociaż stopniowo tworzono ideologiczną podbudowę do rozprawy z polityką narodową w republikach sowieckich. W marcu 1929 roku Stalin zdecydował się na uderzenie i wysłał do Mińska Centralną Komisję Kontroli Partyjnej, która stwierdziła, że kierownictwo Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej toleruje przejawy nacjonalizmu.

Haradnaja.jpg
Historia Białorusi. Część 10: Kolektywizacja wsi

– Stalin, przystępując do ujednolicenia życia gospodarczego, politycznego i ideologicznego na obszarze całego Związku Radzieckiego, nie mógł tolerować białoruskiej odrębności. Dlatego w połowie 1929 roku rozpoczęto brutalną kampanię przeciwko białoruskiej inteligencji. Pracowników Białoruskiej Akademii Nauk oskarżono o nacjonalizm i zmuszono do porzucenia pracy – powiedział prof. Eugeniusz Mironowicz w audycji Polskiego Radia z 1999 roku.

W czerwcu 1929 roku sowiecka bezpieka rozpoczęła prowokacyjną akcję przeciwko twórcom kultury białoruskiej. 108 intelektualistów zostało oskarżonych o przynależność do konspiracyjnego Związku Wyzwolenia Białorusi.

W rzeczywistości taka organizacja nie istniała i była jedynie pretekstem do rozpoczęcia represji. W tym samym czasie podobna akcja została przeprowadzona na Ukrainie – tamtejszych inteligentów oskarżano o przynależność do Związku Wyzwolenia Ukrainy.

W procesie zostali skazani najwybitniejsi przedstawiciele białoruskiej kultury, z pisarzem i poetą Jankiem Kupałą na czele, a sama sprawa była wstępem do rozpoczętej w latach 30. polityki rusyfikacji.

***

POLSKIE RADIO dla Bialorusi.jpg
Polskie Radio - Serwisy specjalne dla Białorusi

Zarząd Polskiego Radia podjął decyzję o pilnym zmodyfikowaniu obowiązującej ramówki i wprowadzeniu na antenie Programu 1 Polskiego Radia specjalnych serwisów informacyjnych w języku białoruskim, które będą poświęcone obecnej sytuacji w tym kraju. Dzięki należącym do PR S.A. nadajnikom Radiowego Centrum Nadawczego w Solcu Kujawskim Program 1 jest dostępny z "powietrza" na falach długich o częstotliwości 225 kHz na terenie prawie całej Europy i pokrywa zasięgiem całe terytorium Białorusi.

Specjalne serwisy informacyjne przygotowywane przez Sekcję Białoruską redakcji Polskiego Radia dla Zagranicy są emitowane 3 razy dziennie: rano po godzinie 6.30, w magazynie "W samo południe" po godzinie 12.00 oraz wieczorem po godzinie 22.00 w magazynie "Polska i Świat".

sa

Czytaj także

Historia Białorusi. Część 2: Narodziny ruchu narodowego

Ostatnia aktualizacja: 25.08.2020 05:50
Białoruskie przebudzenie narodowe było udziałem potomków wyzwolonych prawosławnych chłopów i spolonizowanej katolickiej szlachty. Te dwa żywioły kształtowały świadomość narodową Białorusinów na przełomie XIX i XX wieku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Historia Białorusi. Część 5: Proklamacja niepodległości Białoruskiej Republiki Ludowej

Ostatnia aktualizacja: 02.09.2020 06:05
W marcu 1918 roku powstała niepodległa Białoruska Republika Ludowa. Chociaż jej faktyczny żywot okazał się krótki, to jej spuścizna towarzyszyła pokoleniom białoruskich patriotów, a także była dziedzictwem, do którego odwoływało się państwo odrodzone po upadku Związku Sowieckiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Historia Białorusi. Część 6: Litbieł

Ostatnia aktualizacja: 03.09.2020 05:55
Bolszewicy natychmiast po pokonaniu Białoruskiej Republiki Ludowej przystąpili do tworzenia marionetkowego komunistycznego państwa. Los pierwszej radzieckiej Białorusi miał się jednak okazać niezwykle krótki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Historia Białorusi. Część 8: Niezłomny Bułak-Bałachowicz i powstanie słuckie

Ostatnia aktualizacja: 05.09.2020 05:58
Latem 1920 roku białoruskie wojsko pod dowództwem generała Stanisława Bułak-Bałachowicza było jednym z sojuszników Polski w wojnie z bolszewikami. Następnie Białorusini zawiedzeni postanowieniami traktatu ryskiego postanowili na własną rękę kontynuować walkę o niepodległość ojczyzny.
rozwiń zwiń