Historia

Historia Białorusi. Część 7: Białoruś w koncepcji federacyjnej Piłsudskiego

Ostatnia aktualizacja: 04.09.2020 05:55
Białoruś po wyzwoleniu z bolszewickiej okupacji w 1919 roku stała się elementem koncepcji ładu Europy Środkowo-Wschodniej według Józefa Piłsudskiego. W jego wizji niepodległa Białoruś miała być jednym z buforów, który oddzieli Polskę od Rosji sowieckiej.
Marszałek Józef Piłsudski dokonuje przeglądu oddziałów w Mińsku, 19 września 1919.
Marszałek Józef Piłsudski dokonuje przeglądu oddziałów w Mińsku, 19 września 1919.Foto: Wikimedia Commons/domena publiczna

Wizja Piłsudskiego

Po zajęciu Wilna w kwietniu 1919 roku ofensywa Wojska Polskiego posuwała się coraz dalej na wschód. 15 maja cztery polskie grupy taktyczne pod dowództwem generałów Edwarda Rydza-Śmigłego, Adama Mokrzyckiego i Józefa Lasockiego oraz pułkownika Ferdynanda Zarzyckiego zostały połączone we Front Litewsko-Białoruski pod dowództwem generała Stanisława Szeptyckiego.

Posłuchaj
08:54 białoruś w planach polskich ___123_99_iv_tr_0-0_103078009b161cd8[00].mp3 "Białoruś w planach polskich" - audycja Agnieszki Steckiej z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Białoruś" z udziałem prof. Olega Łatyszonka. (PR, 12.01.1999) 

Jego celem było odbicie ziem litewskich i białoruskich z rąk Armii Czerwonej i pomoc w stworzeniu niepodległych państw, które stworzą bufor pomiędzy Polską a Rosją Radziecką. Była to realizacja federalistycznej koncepcji Józefa Piłsudskiego, którą Marszałek przedstawił w wydanej 22 kwietnia 1919 roku w Wilnie odezwie "Do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego". Pisał w niej, że:

"Chcę dać Wam możność rozwiązywania spraw wewnętrznych narodowościowych i wyznaniowych tak, jak sami sobie życzyć będziecie bez jakiegokolwiek gwałtu lub nacisku ze strony Polski".

Piłsudski Wilno 1200.png
"Do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego". Jak Piłsudskiemu nie udało się odbudować Rzeczpospolitej

Białoruś w ramach koncepcji federacyjnej

1 lipca 1919 roku Front Litewsko-Białoruski rozpoczął ofensywę, w ramach której 8 sierpnia został wyzwolony Mińsk. Nadszedł odpowiedni moment, aby białoruskie niepodległe państwo mogło się odrodzić we współpracy z Polską.

– 19 września do Mińska przybył Józef Piłsudski, witany entuzjastycznie nie tylko przez Polaków, ale i Białorusinów. Piłsudski odwiedził kilka białoruskich instytucji i wysłuchał koncertu białoruskiego chóru. Podczas uroczystego powitania w Domu Szlacheckim występujący w imieniu białoruskiej delegacji Aleksander Pruszyński wezwał Piłsudskiego do wyzwolenia spod bolszewickiego jarzma reszty Białorusi – mówił prof. Oleg Łatyszonek w audycji Agnieszki Steckiej z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Białoruś".

Józef Piłsudski życzliwie odpowiedział na prośby białoruskich delegatów. Co ważne, przemówił w ich ojczystym języku. Podczas swojego pobytu w Mińsku powołał Białoruską Komisję Wojskową, która miała zadanie tworzenia białoruskich formacji w ramach Wojska Polskiego. Zezwolił także na działalność odtworzonej Rady Białoruskiej Republiki Ludowej.

Akt ogłoszenia niepodlegości Białorusi.jpg
Historia Białorusi. Część 5: Proklamacja niepodległości Białoruskiej Republiki Ludowej

– Niestety ruch białoruski był wówczas bardzo skłócony i orientacja propolska wcale nie była w nim najmocniejsza – stwierdził prof. Oleg Łatyszonek.

Zarówno wśród Polaków, jak i Białorusinów pojawiały się głosy krytyki wobec współpracy. Polacy zamieszkujący Białoruś oczekiwali raczej inkorporacji tych ziem do Polski i uważali, że II Rzeczpospolita niepotrzebnie wspiera ruch białoruski.

Z kolei część białoruskich działaczy narodowych oskarżała polityków współpracujących z Polską o zbytnią ugodowość albo wręcz zdradę. W Radzie Białoruskiej Republiki Ludowej doszło nawet do rozłamu. Separatyści opowiedzieli się za współpracą z Niemcami lub bolszewikami. Zostali zmuszeni do udania się na emigrację, a w Radzie pozostali jedynie członkowie o propolskiej orientacji.

– Intencją Piłsudskiego prawdopodobnie było utworzenie buforowego państwa białoruskiego. Niemniej jednak te plany pokrzyżowało niepowodzenie wyprawy kijowskiej, a w maju 1920 roku na Białorusi ruszyła ofensywa Armii Czerwonej pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego – mówił prof. Oleg Łatyszonek w audycji Polskiego Radia z 1999 roku.

***

POLSKIE RADIO dla Bialorusi.jpg
Polskie Radio - Serwisy specjalne dla Białorusi

Zarząd Polskiego Radia podjął decyzję o pilnym zmodyfikowaniu obowiązującej ramówki i wprowadzeniu na antenie Programu 1 Polskiego Radia specjalnych serwisów informacyjnych w języku białoruskim, które będą poświęcone obecnej sytuacji w tym kraju. Dzięki należącym do PR S.A. nadajnikom Radiowego Centrum Nadawczego w Solcu Kujawskim Program 1 jest dostępny z "powietrza" na falach długich o częstotliwości 225 kHz na terenie prawie całej Europy i pokrywa zasięgiem całe terytorium Białorusi.

Specjalne serwisy informacyjne przygotowywane przez Sekcję Białoruską redakcji Polskiego Radia dla Zagranicy są emitowane 3 razy dziennie: rano po godzinie 6.30, w magazynie "W samo południe" po godzinie 12.00 oraz wieczorem po godzinie 22.00 w magazynie "Polska i Świat".

sa

Czytaj także

Historia Białorusi. Część 2: Narodziny ruchu narodowego

Ostatnia aktualizacja: 25.08.2020 05:50
Białoruskie przebudzenie narodowe było udziałem potomków wyzwolonych prawosławnych chłopów i spolonizowanej katolickiej szlachty. Te dwa żywioły kształtowały świadomość narodową Białorusinów na przełomie XIX i XX wieku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Historia Białorusi. Część 3: Bieżeństwo - wielki exodus roku 1915

Ostatnia aktualizacja: 26.08.2020 05:50
- Pod wpływem pogłosek o barbarzyństwie Niemców potoki uchodźców zalały wszystkie drogi prowadzące na wschód – komentował prof. Oleg Łatyszonek na antenie Polskiego Radia. Ziemie białoruskie przeżyły w czasie I wojny światowej katastrofę demograficzną.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Historia Białorusi. Część 4: Sprawa białoruska pod koniec Wielkiej Wojny

Ostatnia aktualizacja: 27.08.2020 06:00
Rok 1917 okazał się przełomowy dla wciąż skromnego białoruskiego ruchu narodowego. To wtedy powstały pierwsze organizacje, które wystosowały postulaty stworzenia własnego, niepodległego państwa.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Historia Białorusi. Część 6: Litbieł

Ostatnia aktualizacja: 03.09.2020 05:55
Bolszewicy natychmiast po pokonaniu Białoruskiej Republiki Ludowej przystąpili do tworzenia marionetkowego komunistycznego państwa. Los pierwszej radzieckiej Białorusi miał się jednak okazać niezwykle krótki.
rozwiń zwiń