Bitwa pod Budziszynem rozegrała się między 21, a 26 kwietnia 1945. II Armia Wojska Polskiego brała w niej udział w ramach tzw. operacji łużyckiej, której ostatecznym celem było zdobycie Drezna.

- II Armię WP formowano w 1945 roku na Lubelszczyźnie. W jej skład wchodzili przede wszystkim młodzi chłopcy, którzy nie mieli żadnego doświadczenia na froncie, ani nawet w konspiracji - tłumaczył prof. Tadeusz Panecki, historyk wojskowości.

Niedoświadczona była także kadra oficerska. Natomiast od dowódcy kompanii w górę - złożona przede wszystkim z oficerów radzieckich. Na czele armii stał gen. Karol Świerczewski, który także nie miał kompetencji, by kierować tak dużą jednostką.

- W Hiszpanii dowodził brygadą, w Związku Radzieckim dywizją piechoty, ale tak nieszczęśliwie, że została ona całkowicie rozbita: ocalał tylko on i pięciu żołnierzy - opowiada prof. Pankowski.

Świerczewski nadużywał alkoholu i wiele strategicznych decyzji podejmował w stanie upojenia. - Wydawało mu się, że walka o Drezno będzie tylko wyprawą po łupy - mówił historyk - Nie doceniał Niemców. Popełniał szkolne błędy w dowodzeniu, nie korzystał z rozpoznania lotniczego - wylicza gość programu "Człowiek i nauka".

Tymczasem Polakom przyszło się zmierzyć z elitarnymi oddziałami niemieckiej Armii Środek, które szły z odsieczą Berlinowi. To wszystko złożyło się na krwawe żniwo: 5 tys. zabitych, 11 tys. rannych, kilka tysięcy zaginionych. W trakcie II wojny światowej jedynie w Powstaniu Warszawskim zginęło więcej Polaków.

- Tylko dlatego, że Niemcy wycofali część oddziałów, a polską armię wzmocniły jednostki radzieckie, bitwa pod Budziszynem nie skończyła się całkowitym pogromem - mówił prof. Panecki.

Bilans całej operacji łużyckiej był jeszcze tragiczniejszy. II Armia Wojska Polskiego straciła oficjalnie 18 232 zabitych, rannych i zaginionych bez wieści - czyli ponad jedną piatą składu. Nie wiadomo, ilu poległo zołnierzy radzieckich. Szacuje się, że nawet 17, 5 tys.

Posłuchaj audycji o zapomnianej batalii II wojnie światowej.

lu/mjm

9 sierpnia 1944 rozpoczęła się bitwa pod Studziankami, w której polska 1. Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte starła się z niemieckimi formacjami pancernymi. Zwycięstwo otworzyło Armii Czerwonej drogę na Berlin.

Przyczółek na zachodnim brzegu

Na przełomie lipca i sierpnia 1944 roku oczy całego świata były zwrócone na środkowy bieg Wisły. Wojska sowieckie utworzyły przyczółek na zachodnim brzegu rzeki, leżący około 60-70 kilometrów na południe od Warszawy. Stąd miało ruszyć główne natarcie na Berlin.

Pancerna burza

Wagę wydarzeń doceniło dowództwo niemiecki i błyskawicznie ściągnęło w ten rejon wszelki możliwe odwody. Łącznie 38 tysięcy żołnierzy, 230 czołgów i 130 dział pancernych. W tym elitarną dywizję pancerno-spadochronową "Hermann Göring". Niemcy wściekle zaatakowali przyczółek warecko-magnuszewski, dążąc do przełamania południowego frontu i odcięcia wysuniętego punktu od Wisły. Linie obronne szybko pękły. Powstała potrzeba natychmiastowego przerzucenia w rejon walk jakiejkolwiek jednostki pancernej, która mogłaby stanąć do boju. Najbliżej stacjonowała 1. Polska Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte. W sumie 86 czołgów i 2200 ludzi.

Studzianki

Niezwykle zacięta bitwa rozegrała się na odcinku długości zaledwie sześciu kilometrów. Na każdym z nich przeciwnik skoncentrował przeszło 5 tysięcy ludzi, 400 karabinów maszynowych, 100 dział i 52 czołgi. Koszmarne, straszliwe zagęszczenie broni i uzbrojonych ludzi.

- Te walki były toczone w bardzo ciężkich warunkach – wspominał na antenie PR uczestnik walk Eugeniusz Fronkiewicz -  był to teren zalesiony, skromne ilości piechoty, upały, brak wody pitnej, suchy prowiant i ciągłe zagrożenie. Niemcy kontratakowali bez przerwy.

Polska brygada pancerna, wspierana przez sowiecką piechotę, zatrzymała nacierających Niemców. Stępiła ich klin i okrążyła przeważające siły wroga. Malutka wioska Studzianki, będąca w oku tego cyklonu, czternaście razy przechodziła z rąk do rąk. 16 sierpnia bitwa była wygrana. Polskie straty wynosiły osiemnaście czołgów, Niemcy stracili ponad czterdzieści.

- Wszystko było zrównane z ziemią, wszędzie pełno dymu, wioska się paliła – mówiła łączniczka Lidia Gaj - byliśmy tak okopceni, że jeden drugiego nie poznawał.

Dzięki zwycięstwu utrzymano przyczółek na zachodnim brzegu Wisły, z którego w styczniu 1945 roku na Berlin ruszyło ponad 0,5 miliona żołnierzy Armii Czerwonej.

mjm

Kliknij w obrazek i wejdź na strony serwisu specjalnego:

Józef Stalin nie chciał wspomóc Powstania Warszawskiego i nie zgadzał się nawet na lądowanie na sowieckich lotniskach alianckich samolotów wykonujących zrzuty zaopatrzenia nad Warszawą. Zmienił zdanie dopiero we wrześniu i upozorował pomoc dla Warszawy, aby przeciągnąć walki w stolicy Polski.

Zobacz i posłuchaj, co o walkach o przyczółek Czerniakowski mówił Rafał Brodacki, historyk z Muzeum Powstania Warszawskiego w rozmowie z Portalem PolskieRadio.pl w 2017 roku: 

Walki na przyczółku czerniakowskim

W nocy z 15 na 16 września rozpoczął się desant 9 Pułku Piechoty 3 Dywizji WP. Udało się przeprawić 420 żołnierzy. Rano berlingowcy pod dowództwem por. Sergiusza Kononkowa ustalili plan działania z powstańcami. Przez cały dzień prowadzili ciężkie walki z Niemcami.

– To wojsko było nieprzeszkolone w walce pomiędzy kamienicami. Kamienicę zdobyć to zupełnie inaczej aniżeli na polu w okopach czy w natarciu w przestrzeni. Trzeba było uważać na strzelców wyborowych, umieć likwidować obsługę karabinów maszynowych – wspominał gen. Zbigniew Ścibor-Rylski, który brał udział w walkach na Czerniakowie.

Polscy żołnierze, przedostający się z prawego brzegu Wisły na pomoc powstańcom, stworzyli przyczółki także na Żoliborzu i Powiślu. Do 21 września przeprowadzili pięć desantów na lewobrzeżną Warszawę, ale Niemcy prowadzili bardzo silny ostrzał Wisły, który znacznie utrudniał przerzucenie większej liczby żołnierzy.

Wojsko Polskie bez wsparcia Armii Czerwonej nie było w stanie prowadzić równej walki z Niemcami. Czerniaków upadł 23 września. W trakcie walk o przyczółki warszawskie poległo niemal dwa tysiące żołnierzy 3 Dywizji WP.

– Ci żołnierze zasługują na wielki szacunek, trudno odmawiać im patriotyzmu. Natomiast skala operacji i brak należytego wsparcia artyleryjskiego wskazywał na to, co powiedział Mołotow delegacji polskich komunistów: musieliśmy to zrobić ze względu na zachodnią opinię publiczną – wyjaśniał prof. Marian Drozdowski w audycji "Naukowy zawrót głowy".

sa

O świcie 2 maja 1945 roku pięciu żołnierzy 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki zawiesiło polską flagę na Kolumnie Zwycięstwa w Berlinie. Flaga kraju, który przez sześć lat znajdował się pod niemiecką okupacją zawisła na kolumnie, która przypominać miała berlińczykom o potędze ich państwa.

Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

1 Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki szturmowała Berlin jako część 1 Armii Polskiej u boku Armii Czerwonej. Formacja została utworzona w 1943 roku. Politycznie i wojskowo była całkowicie podporządkowana ZSRR. Dla Stalina była argumentem w planach przekształcenia Polski w radzieckiego satelitę.

Pięciu ochotników

Zawieszenia sztandaru na Kolumnie Zwycięstwa podjęło się pięciu ochotników. Ich sylwetki odzwierciedlają skomplikowane losy Polaków na wschodzie w dobie II wojny światowej. Dowódca i inicjator akcji, Mikołaj Troicki, we wrześniu 1939 roku walczył nad Bzurą w szeregach Wojska Polskiego, po klęsce wojny obronnej wstąpił do ZWZ AK. Schwytany w łapance, został wywieziony na roboty do Jugosławii. Tam uciekł i przystąpił do komunistycznych partyzantów Tity. Gdy Armia Czerwona zajęła Bałkany, Troicki wrócił do Polski by wstąpić do 1 Armii Polskiej.

Antoni Jabłoński w 1939 roku został przymusowo wcielony do Armii Czerwonej. Po 1941 roku służył w batalionach robotniczych na Uralu. Był jednym z wielu, którzy "nie zdążyli do Andersa", a dla których jedyną alternatywą dla Armii Czerwonej lub katorgi w ZSRR stała się Dywizja Kościuszkowska. Podobną historię miał Kazimierz Okap, wywieziony na Sybir w deportacjach na początku wojny.

Eugeniusz Mierzejewski wstąpił do 1 Armii Polskiej w 1944 roku. Wcześniej, jako młody chłopak, służył w akowskiej partyzantce. Jego dowódca kazał swoim podkomendnym zacierać ślady podziemnej działalności. Mierzejewski stwierdził, że najciemniej jest pod latarnią i zaciągnął się do WP. Najmniej wiadomo o losach piątego ochotnika – Aleksandra Karpowicza.

Flagi nad Berlinem

- Flagi nie mieliśmy ze sobą. Zrobiliśmy go z podartych niemieckich pierzyn. Spinaliśmy to czym kto miał. Ale czasu na świętowanie zdobycia Berlina nie było. Wysłali nas za wycofującymi się Niemcami. Dla nas walka skończyła się dopiero 7 maja – wspominał kanonier Eugeniusz Mierzejewski w rozmowie z Bogusławem Czajkowskim w audycji z cyklu "Mapa bohaterstwa". Posłuchaj rozmowy.

Wedle innej wersji wydarzeń flagę zszyto z płótna niemieckich spadochronów, na których Luftwaffe zrzucało zapasy dla berlińczyków. Gotowy sztandar mężczyźni przymocowali za pomocą kabla telefonicznego do dłoni posągu anioła wieńczącego Kolumnę Zwycięstwa. Polska flaga zawisła też na dworcu kolejowym i na Bramie Brandenburskiej.

Zawieszenie flagi wymagało sporej odwagi. Niemcy nie złożyli jeszcze broni. Nawet artyleria nieprzyjaciela jeszcze nie umilkła. Park,  w którym stoi monument był nadal polem walki. Ale nie tylko Niemcy stanowili zagrożenie dla Polaków…

Nie byli pierwsi?

Zdaniem części historyków z prof. Zbigniewem Wawrem, piątka ochotników nie była pierwsza na Kolumnie Zwycięstwa. Wcześniej biało-czerwony sztandar miał zawiesić inny Polak. Nieszczęśnik miał zostać zastrzelony przez żołnierzy Armii Czerwonej, a jego flagę zdarto. Chodziło o rywalizację w pierwszeństwie zdobywania monumentów o symbolicznym i strategicznym znaczeniu. Za zawieszenie czerwonego sztandaru otrzymywało się order Bohatera Związku Radzieckiego i sowite uposażenie.

Także polska flaga zawieszona przez oddział Troickiego nie powisiała na Kolumnie Zwycięstwa za długo. Radzieccy towarzysze szybko zmienili ją na francuską, kiedy tylko wojska de Gaulle’a wkroczyły do miasta.

W czasach stalinizmu nie można było wspominać o zawieszeniu flagi na Kolumnie Zwycięstwa. Chodziło o to, żeby nie drażnić towarzyszy z Armii Czerwonej. O wyczynie ochotników Polacy usłyszeli  dopiero w 1965 roku, kiedy ich historię nagłośniło Polskie Radio.

bm

Z okazji 75. rocznicy zakończenia II wojny światowej przypominamy udział Polaków w walkach na wszystkich frontach największego konfliktu XX wieku. 

Bitwa o Narwik zakończyła się zwycięstwem aliantów, jednak dowództwo uznało, że wobec okupacji Norwegii, postępów ataku Niemców na Francję i zagrożenia Wysp Brytyjskich, portu nie uda się utrzymać. Sprzymierzeni wycofali się, niszcząc uprzednio kluczowy port. Starcie stanowiło pierwsze zwycięstwo aliantów nad wojskami Hitlera.

W walkach o Narwik brała udział także polska Marynarka Wojenna. Działania aliantów wspierały niszczyciele "Grom", "Błyskawica" i "Burza", zaś statki MS "Chrobry", "Batory" i "Sobieski" służyły do transportu wojska.

Posłuchaj wspomnień weteranów Narwiku. Zajrzyj do serwisu Polacy na frontach II wojny światowej. [Kliknij obrazek poniżej]

Z okazji 75. rocznicy zakończenia II wojny światowej przypominamy udział Polaków w walkach na wszystkich frontach największego konfliktu XX wieku. 

W czerwcu 1940 roku Niemcy napadły na Francję. Polscy żołnierze włączeni byli w obronę sojuszników. 2. Dywizja Strzelców pieszych walczyła w Alzacji. Zachowując do końca wysokie morale, które kontrastowało z postawą rejterujących żołnierzy francuskich, wobec bezsensu dalszej obrony, Dywizja przedostała się przez granicę szwajcarską, gdzie została internowana. Podobny los spotkał 1 Dywizję Grenadierów, która walczyła w rejonie Sarry. 10. Brygada Kawalerii Pancernej gen. Maczka osłaniała odwrót Francuzów, odnosząc znaczące zwycięstwo pod Montbard, lecz i ona musiała ulec samorozwiązaniu.

Posłuchaj wspomnień żołnierzy walczących w obronie Francji w 1940 roku. Zajrzyj do serwisu Polacy na frontach II wojny światowej. [Kliknij obrazek poniżej]

Z okazji 75. rocznicy zakończenia II wojny światowej przypominamy udział Polaków w walkach na wszystkich frontach największego konfliktu XX wieku. 

Polscy piloci stanowili drugą siłę - po Brytyjczykach - wśród prawie trzech tysięcy podniebnych obrońców Wysp Brytyjskich. Co istotniejsze, doświadczeni w bitwach na polskim i francuskim niebie, Polacy okazali się wyjątkowo skutecznymi sojusznikami.

Nie można zapomnieć o polskich mechanikach i innym personelu naziemnym. W 1940 roku ta kilkutysięczna rzesza ludzi była koniecznym i niezastąpionym zapleczem dla 145 Polaków, którzy z narażeniem życia bronili Wielkiej Brytanii. Polscy lotnicy walczyli później nad Europą, Afryką Północną, a nawet w Chinach. Ogółem w Polskich Siłach Powietrznych w czasie II wojny światowej służyło ok. 17 tys. ludzi.

Posłuchaj wspomnień bohaterów Bitwy o Anglię. Zajrzyj do serwisu Polacy na frontach II wojny światowej. [Kliknij obrazek poniżej]