Historia

PZL TS-11 "Iskra". Pierwszy polski odrzutowiec był wzorem w swojej klasie

Ostatnia aktualizacja: 05.02.2024 05:55
Na tym samolocie pilotażu uczyły się kolejne pokolenia polskich pilotów. Choć od pierwszego lotu maszyny 5 lutego mijają 64 lata, jej unowocześnione wersje wciąż cieszą się opinią jednej z najlepszych konstrukcji szkoleniowych.
PZL TS-11 Iskra
PZL TS-11 IskraFoto: Wikimedia Commons/dp

Gdy po II wojnie światowej rozpoczął się wyścig zbrojeń między Zachodem i państwami Układu Warszawskiego, jednym z najważniejszych problemów była walka w powietrzu. Obie strony przejęły i rozwijały niemieckie plany silników odrzutowych i na ich bazie tworzyły nowe maszyny myśliwskie, których osiągi znacznie przekraczały możliwości zasłużonych Jaków, Mustangów i Spitfire’ów.


Posłuchaj
35:25 dwa żywioły, dwie pasje - samoloty proefsora tadeusza sołtyk.mp3 Audycja Artura Wolskiego z cyklu "Wieczór odkrywców" poświęcona postaci Tadeusza Sołtyka. (PR, 12.09.2009)

 

Problemem związanym ze zmianą flotylli powietrznej była kwestia szkolenia. Pod koniec lat 50. polscy sztabowcy zorientowali się, że piloci nie mają na czym ćwiczyć latania odrzutowcami. Pojawiła się potrzeba stworzenia samolotu szkolno-bojowego, który przyzwyczajałby lotników do obchodzenia się z większymi maszynami o napędzie odrzutowym.

Łabędzi śpiew genialnego konstruktora

Opracowanie konstrukcji powierzono zespołowi doc. inż. Tadeusza Sołtyka. Ten doświadczony konstruktor miał już na swoim koncie takie maszyny jak PZL 23 "Karaś", nadzieja przedwojennego lekkiego lotnictwa bombowego. Najważniejsza konstrukcja, która wyszła spod ręki genialnego projektanta, stała się jednocześnie jego łabędzim śpiewem. 

- Za "Iskrę" dostawałem różne nagrody i medale, ale już nigdy nie skonstruowałem samolotu. Śmieszna sytuacja: z jednej strony wojsko dawało zlecenia, z drugiej - władze polityczne twierdziły, że to niepotrzebne. Dostałem zlecenie od wojska, przy czym zażądano ode mnie, żebym pomysł skonsultował ze Związkiem Radzieckim. Tamtejsi decydenci uznali, że mój pomysł jest bezcelowy - mówił Tadeusz Sołtyk w audycji Krystyny Mar z cyklu "Echo. Moje spotkania z ludźmi nauki".


Posłuchaj
29:46 sołtyk konstruktor samolotów.mp3 Rozmowa Krystyny Mar z Tadeuszem Sołtykiem, konstruktorem "Iskry" w audycji "Echo. Moje spotkania z ludźmi nauki". (PR, 14.09.1994)

 

Wciąż lata 

Pierwszego oblotu maszyny dokonał pilot doświadczalny Instytutu Lotnictwa inż. Andrzej Abłamowicz. Iskra okazała się wyjątkowo udaną konstrukcją. Onieśmielała wysokimi osiągami prędkości (730 km/h) i prędkości wznoszenia określonej na 14-16 m/s (w zależności od silnika). Samolot pobił swego czasu cztery światowe rekordy  w swojej klasie. Tylko względy polityczne (wspomniana niechęć towarzyszy z ZSRR) zadecydowały o tym, że polskie "Iskry" nie stały się podstawową maszyną szkoleniową lotnictwa wojskowego Układu Warszawskiego.

"Iskra" aż do 2016 roku pozostawała (po modernizacjach) podstawową maszyną szkolno-bojową w lotnictwie polskim. W latach osiemdziesiątych podjęto decyzję o wprowadzeniu maszyny, która zdolna byłaby do realizowania także misji bojowych. Tak powstał samolot I-22 "Iryda". Od czterech lat na wyposażeniu szkół lotniczych jest samolot M-346 "Bielik", oparty na konstrukcji włoskiej. Wysłużone "Iskry" przeszły na emeryturę 9 grudnia 2020 roku.

bm

Czytaj także

Włochy: dlaczego 33 lata temu doszło do katastrofy samolotu?

Ostatnia aktualizacja: 23.10.2013 11:59
Włoski Sąd Najwyższy ma nadzieję, że uda się w końcu ustalić winnych za katastrofę, w której zginęło 81 osób. Tym razem na ławie oskarżonych zasiądą szefowie ministerstw obrony i transportu, odpowiedzialni za niezapewnienie bezpieczeństwa tragicznemu rejsowi.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Pierwszy lot naddźwiękowego Concorde’a

Ostatnia aktualizacja: 09.01.2014 06:00
45 lat temu, 9 stycznia 1969, w Wielkiej Brytanii odbył się pierwszy lot prototypu pasażerskiego samolotu naddźwiękowego Concorde.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Najbrzydszy samolot świata powstał w Polsce. I miał być tajną bronią ZSRR

Ostatnia aktualizacja: 09.01.2024 05:45
50 lat temu, 9 stycznia 1974 roku odbył się lot próbny pierwszego i jedynego odrzutowego samolotu rolniczego PZL M-15 "Belphegor". Groteskowa maszyna produkowana w Mielcu miała prawdopodobnie być przeznaczona do o wiele bardziej agresywnych celów niż opryskiwanie pól.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zaczęło się od Cykacza. Początki Polskich Zakładów Lotniczych

Ostatnia aktualizacja: 21.12.2020 05:40
93 lata temu, 21 grudnia 1927 roku, Rada Ministrów wydała rozporządzenie o wydzieleniu Państwowych Zakładów Lotniczych. Zakłady powstały z przekształcenia Centralnych Warsztatów Lotniczych (CWL) w Warszawie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Czochralski. Fan metalu, który wyprzedził swoją epokę o dziesięciolecia

Ostatnia aktualizacja: 23.10.2023 05:55
- To był człowiek o nieprawdopodobnej zdolności tworzenia w sferze techniki. Jego zainteresowanie najrozmaitszymi technologiami dawało efekty zupełnie niebywałe - tak o wybitnym polskim naukowcu i wynalazcy mówił w audycji Polskiego Radia publicysta i historyk techniki Stefan Bratkowski.
rozwiń zwiń