Historia

Eugeniusz Lokajski. "Nie szafował życiem podległych sobie żołnierzy"

Ostatnia aktualizacja: 14.12.2023 05:55
Sława wybitnego lekkoatlety z czasów dwudziestolecia międzywojennego pomogła mu w czasie okupacji. Został zwolniony z łapanki przez niemieckiego żandarma, który rozpoznał go jako znanego sportowca.
Eugeniusz Lokajski ps. Brok pozuje z kotem w czasie Powstania Warszawskiego, wrzesień 1944
Eugeniusz Lokajski ps. Brok pozuje z kotem w czasie Powstania Warszawskiego, wrzesień 1944Foto: Wikimedia Commons/Domena Publiczna

Posłuchaj
02:23 powstańcze kalendarium 25 wrzesnia.mp3 "Kalendarium Powstania Warszawskiego" - 25 września i udział Eugeniusza Lokajskiego w Powstaniu. (PR, 25.09.2014)

 

14 grudnia 1908 urodził się Eugeniusz Lokajski, wybitny polski lekkoatleta, podporucznik Wojska Polskiego, porucznik Armii Krajowej i miłośnik fotografii. Do dzisiaj zachowało się wiele jego zdjęć dokumentujących Powstanie Warszawskie i popełnione w tym czasie zbrodnie niemieckie. Zostawił po sobie m.in. ponad 850 fotografii dokumentujących walkę i życie codzienne warszawskich powstańców z 1944 roku.

Kariera sportowa przerwana wybuchem wojny

Pochodził z rzemieślniczej rodziny z Warszawy, w której przyszło mu spędzić większość życia. W 1930 roku przerwał pracę i studia na Wyższej Szkole Handlowej, aby podjąć służbę wojskową w Szkole Podchorążych w Zambrowie.

W 1932 roku zaczął studia w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego w Warszawie. Ukończył je po dwóch latach i rozpoczął w nim pracę jako asystent. Był również nauczycielem wychowania fizycznego w gimnazjum im. Mikołaja Reja, którego był absolwentem.

Równolegle rozwijał karierę sportową, w której odnosił znaczne sukcesy. W 1924 roku, jeszcze jako uczeń, został zawodnikiem Klubu Sportowego "Warszawianka". Uprawiał wiele dyscyplin lekkoatletyki, ale największą sprawność osiągnął w rzucie oszczepem i wielobojach lekkoatletycznych. W latach 30. był wielokrotnym mistrzem Polski w zawodach w tych konkurencjach.

W 1935 roku został mistrzem świata w dziesięcioboju na Akademickich Mistrzostwach Świata w Budapeszcie. Był uznawany za faworyta Igrzysk Olimpijskich w 1936 roku, ale niestety poważna kontuzja przeszkodziła mu w zdobyciu medalu.

Sława zdobyta dzięki osiągnięciom sportowym pomagała mu w trudach życia pod okupacją. Dwukrotnie zdołał uniknąć łapanki dzięki temu, że został rozpoznany przez niemieckich żandarmów jako znany zawodnik.

Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

Konspiracja i Powstanie Warszawskie

Posłuchaj
15:24 sportowcy w okupowanej warszawie i w powstaniu warszawskim___v2018011285_tr_0-0_15084640668eec50[00].mp3 Audycja z cyklu "Eureka" - sportowcy w okupowanej Warszawie i w Powstaniu Warszawskim. (PR, 20.06.2016)

 

We wrześniu 1939 roku został powołany do wojska i wziął udział w wojnie z Niemcami. Następnie rozpoczął służbę w Armii Krajowej i przyjął pseudonim "Brok". Rozwinął wówczas swoje zamiłowanie do fotografii i prowadził zakład fotograficzny.

Eugeniusz Lokajski przez 56 dni walczył w Powstaniu Warszawskim jako oficer łącznikowy w kompanii "Koszta".

– Widziałem "Broka" w akcji. To był człowiek odpowiedzialny. Nie szafował życiem podległych sobie żołnierzy, a sam też nie kłaniał się kulom –  wspominał Jan Gozdawa w audycji "Kalendarium Powstania Warszawskiego". Był towarzyszem broni Lokajskiego w sierpniu i wrześniu 1944 roku.

Najbardziej zasłynął jako autor fotografii, które dokumentowały przebieg walk i życie walczącej stolicy.

– Był bardzo dobrym fotografem – opowiadał Jan Gozdawa. – Chodził i fotografował na pierwszej linii walki.

W dniu swojej śmierci wybrał się po materiały do sklepu fotograficznego przy Marszałkowskiej 129. Tam spotkała go śmierć. Wcześniej zdołał przekazać pudełko z filmami swojej siostrze i poprosił ją, żeby za wszelką cenę przechowała je bezpieczne do momentu zakończenia walk.

– Trzeba powiedzieć, że jego fotografie z Powstania Warszawskiego nie miały sobie równych. Były tak samo wartościowe jako materiał dokumentalny i artystyczny – stwierdziła Aleksandra Trzeciecka z Muzeum Powstania Warszawskiego.

sa

Czytaj także

Halina Konopacka - pierwsza polska złota medalistka olimpijska

Ostatnia aktualizacja: 28.01.2024 05:45
- Zaczęło się po prostu z zamiłowania do ruchu, z zamiłowania do przyrody. Ciekawość kazała rzucić, biegać, próbować. Jak wzięłam dysk, to okazało się, że po paru razach padł rekord Polski. No to już wtedy kazali mi trochę trenować. I tak się zaczęło – o swoich początkach w rzucie dyskiem opowiadała Halina Konopacka.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Janusz Kusociński – symbol sukcesów sportowych Polski

Ostatnia aktualizacja: 31.07.2023 05:38
– Dwudziestoczterokrotny rekordzista Polski, dwukrotny rekordzista świata, a to tylko część imponującej statystyki "Kusego", który do tej pory jest symbolem sukcesów sportowych Polski międzywojennej, symbolem obywatela, sportowca, a w potrzebie, również dzielnego żołnierza i konspiratora – mówił historyk dr Janusz Osica.
rozwiń zwiń
Czytaj także

79 lat temu zginął Wojciech Zalewski, powstaniec warszawski. Miał 11 lat

Ostatnia aktualizacja: 21.08.2023 06:00
Chłopiec był łącznikiem plutonu sierżanta Jana Kretera "Grzesia". 1 sierpnia zgłosił się na ochotnika do oddziału powstańczego. Przybrał pseudonim "Orzeł Biały". Dwadzieścia jeden dni później jego krótkie życie zakończyła kula snajpera.
rozwiń zwiń