Historia

35 lat temu rozpoczęły się obrady Okrągłego Stołu

Ostatnia aktualizacja: 06.02.2024 05:35
Negocjacje nazwane Okrągłym Stołem miały swój początek 6 lutego 1989 roku. Po dwóch miesiącach rozmów przedstawicieli komunistycznej władzy z ludźmi opozycji podpisano porozumienie. Moment ten jest symbolicznym początkiem transformacji systemowej w Polsce i Europie Środkowej. Układ między władzami PRL a częścią opozycji do dziś wzbudza wiele dyskusji.
W dniach 6 lutego -5 kwietnia 1989 odbywały się obrady Okrągłego Stołu w siedzibie Urzędu Rady Ministrów w Pałacu Namiestnikowskim przy Krakowskim Przedmieściu
W dniach 6 lutego -5 kwietnia 1989 odbywały się obrady Okrągłego Stołu w siedzibie Urzędu Rady Ministrów w Pałacu Namiestnikowskim przy Krakowskim PrzedmieściuFoto: PAP/Grzegorz Rogiński

Obrady Okrągłego Stołu rozpoczęły się w Warszawie w Pałacu Namiestnikowskim (siedziba Urzędu Rady Ministrów) przy Krakowskim Przedmieściu. Skład delegacji koalicyjno-rządowej ustalił gen. Wojciech Jaruzelski, który osobiście nie uczestniczył w obradach.

Wybory 4 czerwca 1989 - zobacz serwis specjalny

Obu stronom w trakcie negocjacji pomagali doradcy i eksperci. Łącznie w prace zaangażowanych było kilkaset osób. Część problemów rozstrzygana była w mniej formalnej atmosferze i w mniejszym gronie w trakcie poufnych spotkań roboczych w ośrodku MSW w podwarszawskiej Magdalence. Uczestniczyli w nich m.in.: Stanisław Ciosek, Andrzej Gdula, gen. Czesław Kiszczak, Aleksander Kwaśniewski i prof. Janusz Reykowski – ze strony koalicyjno-rządowej; oraz Lech Wałęsa, Zbigniew Bujak, Władysław Frasyniuk, Bronisław Geremek, Lech Kaczyński, Jacek Kuroń, Tadeusz Mazowiecki i Adam Michnik – reprezentujący Solidarność. W rozmowach tych brali udział także przedstawiciele episkopatu, bp Tadeusz Gocłowski i ks. Alojzy Orszulik.

- Obrady Okrągłego Stołu były wydarzeniem historycznym, nie tylko w dziejach Polski, ale w ogóle Europy Środkowo-Wschodniej - oceniał prof. Jerzy Eisler


Posłuchaj
07:02 okrągły stół, kontraktowe wybory___4800_01_iv_tr_0-0_9905798798ab115[00].mp3 "Okrągły Stół i kontraktowe wybory" - audycja z cyklu "Kronika polska". Wyjaśnia prof. Jerzy Eisler, historyk (PR, 2001)

 

Zdaniem historyków i politologów analizujących zjawisko transformacji systemowej korzenie przełomu, jakim okazały się rozmowy z wiosny 1989, tkwią w roku 1988. Wybuchające wówczas fale strajków były dla władz szczególnie niepokojące nie ze względu na ich skalę, lecz udział młodego pokolenia robotników, które bezpośrednio nie doświadczyło represji władz po stanie wojennym.

Coraz bardziej aktywne były również radykalne środowiska młodzieżowe, skupione m.in. wokół podziemnego Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Także wśród opozycji demokratycznej narastało zmęczenie trwającą od ośmiu lat działalnością opozycyjną. Obie strony miały świadomość bezprecedensowego w dziejach PRL kryzysu gospodarczego. Do podjęcia daleko idących kroków politycznych skłaniały też reformy wprowadzane w ZSRS przez Michaiła Gorbaczowa.

Według prof. Wojciecha Roszkowskiego z Instytutu Studiów Politycznych PAN, genezy wydarzeń z wiosny 1989 roku należy szukać w okresie strajków, które wybuchły w maju i sierpniu 1988 roku. Historyk uważa, że były one sygnałem "wychodzenia społeczeństwa z marazmu stanu wojennego". 

- Na Okrągły Stół należy patrzeć z punktu widzenia mobilizacji społecznej. Władza zdawała sobie sprawę, mówiąc kolokwialnie, że dłużej może nie pociągnąć. Społeczeństwo jeszcze się nie obudziło i nie dostrzegało szansy na zasadnicze zmiany – stwierdził prof. Roszkowski.

5 kwietnia 1989 roku, po dwóch miesiącach przeciągających się negocjacji, w trakcie których kilkakrotnie dochodziło do sytuacji kryzysowych, nastąpiło podpisanie porozumień i uroczyste, transmitowane przez telewizję posiedzenie plenarne zamykające obrady Okrągłego Stołu.

Zgodnie z ustaleniami władze zobowiązały się do ponownej legalizacji NSZZ "Solidarność" (nastąpiło to 17 kwietnia 1989) i NSZZ Rolników Indywidualnych "Solidarność" (20 kwietnia 1989). Wyraziły też zgodę na wznowienie wydawania "Tygodnika Solidarność" oraz powstanie niezależnego dziennika (8 maja 1989 ukazał się pierwszy numer "Gazety Wyborczej"). Podjęto również decyzję o powołaniu Komisji Porozumiewawczej, mającej czuwać nad wykonywaniem porozumień zawartych przy okrągłym stole.

7 kwietnia 1989 roku Sejm uchwalił "Ustawę o zmianie Konstytucji PRL", wprowadzającą m.in. zapisy o Senacie, urzędzie prezydenta oraz ordynacjach wyborczych do Sejmu i Senatu. 13 kwietnia Rada Państwa wyznaczyła termin wyborów parlamentarnych na 4 i 18 czerwca 1989 roku.

im/PAP

Czytaj także

Okrągły Stół – przedmiot sporów politycznych

Ostatnia aktualizacja: 06.02.2020 05:35
Rozmowy Okrągłego Stołu rozpoczęły się 6 lutego 1989 roku w gmachu Urzędu Rady Ministrów przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Idea ich zorganizowania zrodziła się 31 sierpnia 1988 podczas spotkania gen. Czesława Kiszczaka z Lechem Wałęsą.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Okrągły Stół", czyli historia wielkich przemian

Ostatnia aktualizacja: 02.04.2019 23:14
Gościem Marka Stremeckiego był Jan Skórzyński, autor książki "Okrągły Stół".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Prezydent Andrzej Duda: obrady Okrągłego Stołu miały ogromne znaczenie

Ostatnia aktualizacja: 04.04.2019 13:15
- Z całą pewnością obrady Okrągłego Stołu doprowadziły do bezkrwawej rewolucji, do tego, że nastąpiły przemiany ustrojowe i doszło do wyborów w 1989 roku - mówił prezydent Andrzej Duda. Jak ocenił, te wybory były momentem, który powinien stać się punktem zwrotnym w historii Polski, ale tak się nie stało.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Antoni Macierewicz: do dziś wydobywamy się z konsekwencji Okrągłego Stołu

Ostatnia aktualizacja: 03.06.2019 17:37
- Zmarnowano blisko 30 lat i po dzień dzisiejszy wydobywamy się z konsekwencji społecznych, gospodarczych, politycznych, które stworzył Okrągły Stół - stwierdził w Polskim Radiu 24 Antoni Macierewicz.
rozwiń zwiń