Historia

"Węgrowskie drogi do niepodległości" -

Ostatnia aktualizacja: 15.01.2019 06:00
We wtorek, 15 stycznia w Węgrowskim Ośrodku Kultury odbędzie się promocja albumu "Węgrowskie drogi do niepodległości", publikacji wydanej przez Instytut Pamięci Narodowej, w całości poświęconej powiatowi węgrowskiemu. Początek o godz. 12:00.
Węgrów w 1919 roku.
Węgrów w 1919 roku. Foto: materiały prasowe

Album „Węgrowskie drogi do niepodległości” autorstwa mec. Bogusława Niemirka jest unikatową pozycja zawierająca opracowanie historii powiatu w kontekście budowania struktur niepodległego państwa polskiego w terenie.

Przy okazji prac nad rocznicową wystawą pt. „Węgrowskie drogi do Niepodległości, na bazie której powstał album, autor przeprowadził w 2018 roku szerokie kwerendy archiwalne. Rezultatem tych działań było odnalezienie niezwykle ciekawych dokumentów dotyczących lat I wojny światowej i okresu 1918-1939 w zbiorach Centralnego Archiwum Wojskowego  (np. życiorysy Peowiaków wyzwalających Węgrów) i Archiwum Akt Nowych (unikatowe ogłoszenia o zaprowadzenie władzy polskiej. Wykorzystano także zupełnie do tej pory nieokryte zbiory Archiwum Państwowego w Siedlcach.

- Wykorzystano także fotografie pozyskane z archiwów domowych mieszkańców miasta. Wśród nich są np. zdjęcia Czesława Łagowskiego i Witolda Roguskiego - członków węgrowskiego Tymczasowego Komitetu Wykonawczego, który w dniu 11 XI 1918 r.  wprowadził polskie rządy. Z fotografii młodszego pokolenia żołnierskiego  jest zdjęcie z frontu Piotra Piotrowskiego wśród ułanów 10 pułku ułanów litewskich. Jest i późniejsze zdjęcie Kazimierza Jagodzińskiego długoletniego  naczelnika Straży Pożarnej w Węgrowie  oraz  kadry kierującej Strażą (w środku   jest  proboszcz parafii ks. Aleksander Woydyno oraz bracia Jan i Stanisław Wangratowie  - burmistrz i profesor miejscowego gimnazjum). Dzisiaj te zdjęcia mogą oglądać, myślę że z rozrzewnieniem, ich wnukowie i prawnukowie – podkreśla autor.

- Problematyka albumu jest przekrojowa, obejmuje nie tylko wątki samego 1918 r., ale i całego okresu międzywojennego, z pokazaniem życia politycznego, społecznego czy gospodarczego – podkreśla mec. Bogusław Niemirka.

Miasto w obliczu przełomowych czasów

Węgrów położony jest na styku Mazowsza i Podlasia: z jednej strony znajdował się blisko centrum odradzającej się Polski, z drugiej strony była to tzw. prowincja strasznie zapóźniona po wieku rządów rosyjskiego zaborcy, co skutkowało powszechnym analfabetyzmem i brakiem jakiejkolwiek tradycji działania instytucji samorządowych.

- Wbrew pozorom miasto nie funkcjonowało na zupełnym uboczu tzw. Wielkiej Historii. Pewne przebudzenie życia publicznego można datować tutaj na 1915 rok, kiedy niemiecki zaborca pozwolił na realizowanie inicjatyw społecznych tworzących nową jakość na podlaskiej prowincji. Czego dowodem jest postawiony pod Węgrowem dwa lata później pomnik powstańczej bitwy 1863 roku - podkreślał mec. Bogusław Niemirka. - Mieszkańcy szybko reagowali  na wydarzenia z wielkiego świata. Węgrów szybko zareagował na zmieniającą się sytuację polityczną. Już 11 listopada 1918 oddział pod komendą byłego legionisty Cypriana Ufnala rozbroił załogę niemiecką. Wieści z Warszawy dochodziły szybko za pośrednictwem polskich kolejarzy ze stacji w Sadownem (ówczesna nazwa stacji Zieleniec).

Entuzjazm wobec odzyskanej niepodległości mieszkańcy Węgrowa mogli zamanifestować podczas pierwszych wyborów, przeprowadzonych 26 stycznia 1919 roku.

- Wybory do parlamentu były dla ogółu całkowitą nowością, poza tym po raz pierwszy  głosowały kobiety. Wydarzeniem dla mieszkańców miasta i powiatu był wiec wyborczy partii endenckiej na rynku w Węgrowie, gdzie przemawiał arcybiskup Józef Teodorowicz (mający opinię "złotoustego").  Lista endencka uzyskała  w tym okręgu wyborczym 4  mandaty poselskie, jeden mandat uzyskało PSL "Wyzwolenie". Zachowało się kilka plakatów wyborczych z tego czasu – dodaje autor albumu "Węgrowskie drogi do Niepodległości".

Równolegle odbyły się wybory do rady miejskiej, sejmiku powiatowego i do rad gminnych. Ukazały one problem młodej polskiej demokracji.

- Bardzo szybko poważnym problemem okazał się brak doświadczeń samorządowych  i odpowiednio przygotowanej kadry działaczy samorządu na szczeblu miasta  i gmin wiejskich (wśród nowych wójtów tylko jeden miał wykształcenie średnie). Efekty działalności samorządu miejskiego i gminnego okresu  II Rzeczypospolitej, mimo powszechnej biedy i lat kryzysu gospodarczego po 1929 r., były jednak wymierne, zwłaszcza na polu szkolnictwa podstawowego i średniego – podkreślał autor albumu.

Podczas wydarzenia będzie można również zapoznać się z wystawą o tym samym tytule.
Spotkanie otworzą Prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek oraz wicemarszałek Senatu Maria Koc. W wydarzeniu wezmą udział również węgrowscy licealiści i przedstawiciele lokalnej społeczności. Instytut Pamięci Narodowej przekaże uczestnikom promocji egzemplarze "Węgrowskich dróg do Niepodległości".   

Wydanie Węgrowskich dróg do niepodległości jest częścią ogólnopolskich obchodów 100-lecia Niepodległości Polski.

Czytaj także

Stulatkowie opowiedzą o odzyskaniu niepodległości

Ostatnia aktualizacja: 30.03.2018 13:00
Centrum Historii Zajezdnia we Wrocławiu poszukuje osób, które skończyły 95 lat, by zarchiwizować ich wspomnienia o rodzącej się II Rzeczpospolitej. Przedsięwzięcie realizowane jest z okazji 100. rocznicy odzyskania niepodległości.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Odkrywamy tajemnice międzywojennych bohaterów

Ostatnia aktualizacja: 16.04.2018 15:49
Tylko do 20 kwietnia można przysyłać zgłoszenia do konkursu "Niezwyciężeni 1918-2018, pokolenia niepodległej".
rozwiń zwiń
Czytaj także

105 lat temu Polska odrodziła się jako królestwo

Ostatnia aktualizacja: 07.10.2023 05:38
7 października 1918 roku Rada Regencyjna ogłosiła powstanie niepodległego Królestwa Polskiego. Przez blisko miesiąc formalnie Polska była królestwem bez króla. Teoretycznie władzę w państwie sprawowali arcybiskup warszawski Aleksander Kakowski, książę Zdzisław Lubomirski i ziemianin Józef Ostrowski, jednak faktyczne rządy stanowili niemieccy i austriaccy okupanci.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Niepodległość. Myśl, słowo i czyn

Ostatnia aktualizacja: 03.11.2018 17:30
- Pojęcie niepodległości wprowadził ksiądz Stanisław Konarski. To lata trzydzieste XVIII wieku, kiedy elita polskiej myśli politycznej zaczęła zdawać sobie sprawę, że ojczyzna jest w zagrożeniu i jesteśmy na progu utraty suwerenności - mówił w Dwójce prof. Wojciech Kriegseisen.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Powstanie Wielkopolskie. Rewolucja jak rzodkiewka i pieruńskie buciory. Posłuchaj wspomnień uczestników

Ostatnia aktualizacja: 27.12.2023 05:55
W Archiwum Polskiego Radia i Radia Wolna Europa zachowały się nagrania wspomnień świadków walk w Wielkopolsce. Żołnierze, politycy, społecznicy i zwykli mieszkańcy po latach wspominali atmosferę i przebieg zwycięskiego zrywu. 
rozwiń zwiń