Mao Zedong urodził się w roku żmii, w 1897, na wsi, z dala od cesarskich pałaców. Był synem bogatego wieśniaka, handlującego ziarnem i dlatego ojca stać było na wysłanie chłopca do szkoły w Pekinie. Uchodził za playboya. W owym czasie niezwykle modne wśród młodych ludzi stały się czarne, skórzane kurtki. W całym mieście można było spotkać trzech ludzi tak ubranych. Jednym z nich był właśnie Mao.

Mao Zedong w 1931 r. Wikimedia Commons/dp

W szeregach partii

Na początku lat 20. XX wieku zaczął tworzyć Komunistyczną Partię Chin. - Wtedy to był margines. Partie zakładało 13 osób - mówił gość audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku", poświęconej chińskiemu przywódcy, prof. Krzysztof Gawlikowski, dyrektor Centrum Badań  Azji Wschodniej w Instytucie Nauk Politycznych PAN.

W 1927 roku, po klęsce zorganizowanego przez siebie powstania w prowincji Hunan, Mao Zedong musiał uciekać do Kantonu. W południowo-wschodnich Chinach organizował oddziały partyzanckie walczące z nacjonalistycznymi oddziałami Kuomintangu, a w 1931 stanął na czele Chińskiej Republiki Rad. Jednak wojska Czang Kaj-szeka, największego ówczesnego wroga Mao, doprowadziły do likwidacji ChRR.

"Długi marsz"

Przełomowym momentem w życiu Mao Zedonga stał się "długi marsz”, rozpoczęty w 1934 roku . Trwał dwa lata. - Wyzwania tego marszu polegały nie na ilości kilometrów, które były do przejścia, ale na pokonywaniu najtrudniejszych górskich terenów - komentował prof. Gawlikowski.

W styczniu 1935 roku, podczas kongresu w Zunyi, Mao wyrósł na głównego przywódcę KPCh. Założył pierwszą bazę zwolenników komunizmu w prowincji Shaanxi. - Nie bardzo przejmował się klasykami marksizmu i leninizmu. On dostosowywał te doktryny do warunków chińskich - słyszymy w komentarzu politologa.

Mao Zedong z chińskimi robotnikami, 1950 r. Wikimedia Commons/dp. Źr.: "Mała czerwona książeczka"

Mistrz intrygi

- Był jednym z największych w historii Chin mistrzów intrygi, myślenia strategicznego, gier. To w gruncie rzeczy jeden z nielicznych przywódców światowych, który potrafił wystawiać do wiatru Stalina - mówił gość audycji, nadanej w październiku 1999 roku.

Pisał poezje, był biegły w kaligrafii, bardzo cenionej w Państwie Środka, świetnie znał całą klasyczną literaturę chińską, znacznie lepiej niż dzieła marksizmu i leninizmu .

Sylwetka Mao Zedonga, fragmenty jego słynnych cytatów, konflikt ze Stalinem, chińska droga do komunizmu - posłuchaj kim był człowiek, który rządził ¼ ludzkości świata.

bs

Trzy czerwone sztandary

W połowie lat 50. Mao Zedong zaczął coraz ostrzej krytykować sowiecki model komunizmu i sam ZSRS. Propagował własną, odmienną od sowieckiego, koncepcję systemu komunistycznego, zwaną maoizmem (od nazwiska chińskiego przywódcy). W największym uproszczeniu polegał on na oparciu ustroju na chłopach, a nie na warstwie robotniczej, która w Chinach nie była wystarczająco wykształcona i liczna.

W 1957 roku chiński przywódca zainicjował trzy masowe kampanie, zwane Trzema Sztandarami. Była to nowa generalna linia partii, wielki skok i komuny ludowe.

Chiny były wielkim krajem agrarnym. Mao postanowił zindustrializować państwo. - Wyobrażał sobie, że mobilizując miliony rąk nisko wykwalifikowanych uda się przeobrazić Chiny - mówił na antenie PR prof. Krzysztof Gawlikowski

Była to mrzonka, która doprowadziła do wielkiego kryzysu i klęski głodu.

Rewolucja kulturalna

Kampania wielkiego skoku doprowadziła do odsunięcia Mao na boczny tor. Władze przejęli politycy próbujący realizować komunizm w wersji bardziej liberalnej, przeciwni promowanemu przez Mao modelowi dogmatycznemu i utopijno-chłopskiemu.

Obawiając się całkowitego odsunięcia od władzy Mao Zedong postanowił rozprawić się z przeciwnikami za pomocą lojalnej mu armii.

- Rewolucja kultualna miała stworzyć nowy model państwa, zupełnie nowej demokracji, nowej kultury - mówił historyk.

Za właściwy początek rewolucji kulturalnej uważane jest posiedzenie Biura Politycznego KC KPCh z 16 maja 1966, które odbyło się w rozszerzonym składzie. Została na nim utworzona Grupa do spraw Rewolucji Kulturalnej, w skład której weszli najbardziej radykalni działacze partyjni. Miała ona zwalczać zakamuflowanych antysocjalistycznych działaczy ukrytych w strukturach partii.

- To wszystko były mrzonki, ale także był tam bardzo wyraźny element buntu społecznego przeciwko aparatowi biurokracji partyjnej, który Mao wykorzystał - tłumaczył prof. Gawlikowski.

Czystka w partii, bunt w narodzie

Rozpoczęła się czystka, a rewolucja zyskała duży odzew na uczelniach. Młodzi studenci i robotnicy zaczęli organizować się w oddziały czerwonogwardzistów ślepo oddanych Mao. 18 sierpnia miliony młodych członków Czerwonej Gwardii zebrały się na placu Tian’anmen w Pekinie. Mao i jego zwolennicy zachęcali swoich zwolenników do buntu i zwalczania starych idei, kultury, zwyczajów i obyczajów.

Kraj pogrążył się w rewolucyjnym chaosie. Niszczono "burżuazyjny” sprzęt, muzea, zabytki. Prześladowano intelektualistów. Można powiedzieć, że na kilka lat zamarła chińska kultura. Nastąpiło też całkowite zamrożenie stosunków z zagranicą - odwołano wszystkich chińskich ambasadorów. Gdy sytuacja wymknęła się spod kontroli, a kraj stał na skraju wojny domowej, Mao nakazał przywrócenie porządku. Armia rozbiła kampusy Czerwonej Gwardii, a jej poszczególne oddziały rozwiązano.

Rozpoczął się proces konsolidacji władzy przez rewolucjonistów, a sam Mao zaczął być otaczany nieomal boską czcią. Zmarł 9 września 1976.

Posłuchaj biografii przywódcy komunistycznych Chin Mao Zedonga i założeń ideologii maoizmu.

mjm

71 lat temu, 10 grudnia 1949 roku, po przegranej wojnie z komunistami, z Chin musiał uciekać Czang Kaj-szek, marszałek i władca Chin. Wraz ze zwolennikami ewakuował się na Tajwan, gdzie utworzył Republikę Chińską.

Czang urodził się 31 października 1887. Chiny były wówczas państwem słabym, sterowanym przez kolonialne potęgi. Jego ojciec i dziad zajmowali się handlem solą. Przyszłego marszałka Chin nie interesowało jednak kupiectwo. Fascynowała go wojskowość.

- W 1906 roku Czang wyjechał do Japonii. Chciał podjąć studia wojskowe - mówił prof. Jan Rowiński, badacz i znawca Chin, były zastępca ambasadora RP w Pekinie, w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku".

Republika chińska

Na zdjęciu: Sun Jat-sen, źr. Wikimedia Commons/dp

W Kraju Kwitnącej Wiśni poznał Sun Jat-sena, który później przyczynił się do obalenia dynastii Mandżurskiej i przekształcenia Chin w republikę w 1912 roku, i który został jej pierwszym prezydentem.

- W październiku 1911 roku wybucha Rewolucja Xinhai. Czang rzucił wszystko, wykupił bilet do Nagasaki i stamtąd wrócił do Chin, żeby wziąć udział w rewolucji - mówił dyplomata.

Zasłużony w walkach o Szanghaj stał się jednym z najważniejszych polityków republikańskich Chin. Współtworzył Kuomintang (Chińską Partię Narodową), która zwyciężyła w wyborach, ale została rozwiązana przez następcę Sun Jat-sena, Yuan Shikaia. Doszło do kolejnej wojny domowej.

Poznawanie komunistycznego wroga

Reżim Yuan Shikaia upadł w 1916 roku. Kuomintang odrodził się dopiero trzy lata później. Chiny w owym czasie znajdowały się na krawędzi upadku: zachodnie mocarstwa zniszczone I wojną światową nie chciały angażować się w pomoc Chińczykom, część zaś Państwa Środka zajęli Japończycy. W tej sytuacji rząd chiński zwrócił się do jedynej siły, która chciała zaoferować pomoc - ZSRR. Do Kuomintangu przyłączyli się, za namową władz radzieckich, chińscy komuniści.

Choć plany przekształcenia Chin w komunistyczną republikę nie odpowiadały Czang Kaj-szekowi, polityk starał się wynieść z tej współpracy jak najwięcej dla Chin i siebie.

- Był prawie trzy miesiące w Moskwie w 1923 roku. Rozmawiał z Trockim, Zinowjewem, przywódcami Kominternu - mówił prof. Rowiński.

Rozprawa z Japończykami

W 1925 roku, wraz ze śmiercią Sun Jat-sena, przyszły marszałek stał się faktycznym władcą kraju. W kwietniu 1927 Czang Kaj-szek postanowił pozbyć się komunistów. Kolejna wojna domowa trwała aż do 1934 roku, kiedy to siłom komunistycznym udało się wyrwać z okrążenia przygotowanego przez Kaj-szeka poprzez tzw. Długi Marsz.

Tymczasem kolejne obszary Chin zagarniane były przez Japonię. Marszałek i komuniści połączyli siły przeciwko zewnętrznemu wrogowi.

- Stalin napisał długi list do Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Chin, wzywając do uratowania Czang Kaj-szeka, jako jedynego człowieka, który jest w stanie zjednoczyć chiński lud przeciwko Japonii - wyjaśniał gość audycji.

Ucieczka na Tajwan

Na zdjęciu: Portret Mao Zedonga, źr. Wikimedia Commons/dp

Po zwycięstwie nad Japonią na nowo wybuchła wojna między komunistami a lojalistami marszałka. Tym razem to ten drugi przegrał. We wrześniu 1949 armia Mao Zedonga opanowała całe południowe i środkowe Chiny. 1 października 1949 w Pekinie proklamowana została Chińska Republika Ludowa. 

- Czang przegrał przede wszystkim dlatego, że nie przeprowadził reformy rolnej i nie uzyskał poparcia 85 procent społeczeństwa, które żyło w tragicznych warunkach - mówił prof. Rowiński. - Czang wyciągnął wnioski. Gdy znalazł się na Tajwanie, przeprowadził jedną z najbardziej radykalnych reform rolnych.

Wolność gospodarcza, jaką propagował na Tajwanie, uczyniła z państwa jednego z najważniejszych graczy na światowym rynku ekonomicznym. Czang Kaj-szek musiał o tym wiedzieć, umierając 5 kwietnia 1975.
Więcej szczegółów z barwnego życia Czang Kaj-szeka w audycji Sławomira Szofa. Posłuchaj.

bm