19 października 1745 zmarł Jonathan Swift, angielski pisarz, autor "Podróży Guliwera".

Posłuchaj audycji Romana Włodka o dziełach i życiu Jonathana Swifta z cyklu "Przed premierą".

Rodzice Swifta wyemigrowali z Anglii do Irlandii w poszukiwaniu lepszego życia. Jonathan przyszedł na świat już w Dublinie, po śmierci ojca, 30 czerwca 1667. Opiekę nad nim sprawowała matka i wuj.

Pisarz i pastor anglikański ukończył uniwersytet w Dublinie, po czym próbował zrobić karierę w Anglii, protegowanym i kancelarzystą sir Williama Temple, brytyjskiego dyplomaty, u którego pracował od 1689 roku.

Esther, Jonathan i Esther

Wówczas to blisko związał się z Esther Johnson, prawdopodobnie nieślubną córką swojego pracodawcy.

- Poznał ją, gdy miała 8 lat i był jej prywatnym nauczycielem. Była to najprawdopodobniej bardzo głęboka przyjaźń - mówił dr Zygmunt Mazur, gość audycji Romana Włodka z cyklu "Przed premierą".

Los rozdzielił przyjaciół na długie lata. Swift przeniósł się do Irlandii w 1690 roku. Po powrocie do Anglii ponownie spotkał Esther, teraz już dwudziestoletnią. W Londynie poznał inną Esther Vanhomright, z którą również zaczęła go wiązać silna relacja. Kobieta nawet pojechała za pisarzem-pastorem do Irlandii, ale po tym, jak kazała mu nie spotykać się i nie korespondować z Esther Johnson, pisarz postanowił zerwać relację z Vanhomright.

Pisarz niezrozumiany

Podczas swojego pobytu w Londynie, Swift zaangażował się intensywnie w debatę polityczną. Jego szczytowym osiągnięciem był naruszający granice dobrego smaku, ale niezwykle dobitny pamflet "Skromna propozycja".

Najbardziej znany jest z "Podróży Guliwera", satyry na brytyjskie społeczeństwo i scenę polityczną, która – ze względu na fantastyczny i przygodowy charakter – przez lata była uważana za powieść dla dzieci.

bm

349 lat temu zmarł John Milton, angielski myśliciel i pisarz polityczny, autor "Raju utraconego". 

Purytański idealista

John Milton urodził się w 1608 roku. Było to w tym samym czasie, kiedy William Szekspir zakończył swą twórczą działalność i wyjechał z Londynu do Stratfordu. – Te dwa nazwiska wymienia się jednym tchem, gdy mówi się o największych postaciach literatury angielskiej. Dzieliło ich jedno pokolenie, jednak tak naprawdę cała epoka – mówił na antenie Polskiego Radia Jan Owsiński.

Przełom XVI i XVII wieku to czas narodowej samoidentyfikacji, tworzenia się angielskiego charakteru narodowego. Widać to wyraźnie już w twórczości Szekspira. Antypapieskie sentymenty Anglii znalazły swoją widomą postać w wyłonieniu się silnej, wpływowej i moralnie zwartej grupy purytanów.

- O ile Szekspir nigdy nie opowiadał się za żadnym z tych obozów, o tyle John Milton wyraźnie wypowiadał się jako rzecznik postawy purytańskiej, która w sensie politycznym oznaczała wkraczanie na arenę dziejową klasy średniej – mówiła prof. Stanisława Kumor.

Rewolucja angielska

Gdy w 1625 roku na tron wstąpił Karol I Stuart, rozpoczął się spór króla z parlamentem. Zdominowana przez purytanów Izba Gmin występowała przeciwko polityce gospodarczej i religijnej monarchy. Ten w odwecie rozwiązał parlament i na 11 lat wprowadził autorytarne rządy.

Wybuchła wojna domowa. Po raz pierwszy w historii Europy przed sądem postawiono koronowaną głowę. Karola I Stuarta osądzono, skazano i stracono. Lud triumfował, zaś Anglia jedyny raz w swojej historii na kilka lat stała się republiką.

Te kilka lat to apogeum życia publicznego i działalności politycznej Johna Miltona. Gdy ważył się kształt przyszłej Anglii, poeta poświęcił się tylko i wyłącznie prozie politycznej. Tak jak Cromwell był ramieniem rewolucji angielskiej, tak Milton był jej umysłem i piórem.

"Raj utracony"

Gdy nastąpiła restauracja władzy królewskiej w 1660 roku, Miltona ścigano jako jednego z królobójców, a jego pisma polityczne spalono. Ostatecznie pisarza oszczędzono.

Odsunięty od wszelkiego udziału w życiu publicznym i zdający sobie sprawę z poniesionej klęski napisał powieść swojego życia. Arcydzieło "Raj utracony", w którym zawarł wszystko, co jego wrażliwy umysł chciał powiedzieć o momencie zwrotnym w historii narodu angielskiego.

Dowiedz się więcej o myśli zawartej w "Raju utraconym" w audycji z cyklu "Ludzie, epoki, obyczaje".

mjm/im

16 grudnia 1775 roku urodziła się Jane Austen, angielska pisarka, autorka "Dumy i uprzedzenia" i "Rozważnej i romantycznej".

Rody jej ojca i matki były bardzo stare, dobrze skoligacone. Żyły w południowej Anglii, tej bogatszej, dużo bardziej wykształconej. Kiedy człowiek zagłębia się w biografię Jane Austen, to po pewnym czasie dostaje zamętu w głowie. Wszyscy brali śluby dwa, a nawet trzy razy, mieli po pięcioro dzieci, wszyscy się znali i odwiedzali. Byli na tyle biedni, żeby znać realia człowieka, który ma potrzeby, a jednocześnie na tyle dobrze skoligaceni, żeby nie mieć poczucia zagrożenia.

Przyszła na świat w parafii Steventon, gdzie jej ojciec był proboszczem Kościoła anglikańskiego, jako jedna z ośmiorga rodzeństwa. Miała sześciu braci i siostrę.

W tym opisie łatwo odnaleźć cechy wspólne Jane i jej bohaterek. Panny Dashwood z "Rozważnej i romantycznej" i panny Bennet z "Dumy i uprzedzenia" również borykały się z trudną sytuacją finansową. Jak podkreślała Anna Trzeciakowska, gość audycji Bogumiły Prządki, to właśnie w szczegółowym odmalowaniu realiów epoki (kryzysu Wielkiej Brytanii związanym z wojnami napoleońskimi i krajobrazami, które wkrótce potem zostały zmienione przez rewolucję przemysłową) kryje się geniusz Austen.

- Myślę, że za każdą z jej bohaterek stoi to pytanie: rozważna czy romantyczna? Te przeciwstawne postawy bardzo wyraźnie przedstawiają wartości. Rozważna zwycięża. Romantyczna musi zracjonalizować swoje uczucia - mówiła Anna Trzeciakowska.

Życie bohaterek powieści angielskiej pisarki koncentruje się na znalezieniu męża. Sama Austen nigdy nie wyszła za mąż. Miała kilku adoratorów, wśród nich był snobistyczny pastor anglikański (prawdopodobnie pierwowzór postaci pastora Collinsa z "Dumy i uprzedzenia") oraz bogaty jegomość, który jednak nie odznaczał się intelektem. Swojego pana Darcy’ego spotkała w młodości, jednak nie mogła się z nim związać ze względu na sprzeciw rodziny mężczyzny.

Posłuchaj audycji z cyklu "Biografie niezwykłe" Bogumiły Prządki poświęconej postaci Jane Austen.

bm