29 kwietnia w 70. rocznicę wyzwolenia obozu koncentracyjnego w Dachau miała miejsce niezwykła pielgrzymka. W uroczystościach na terenie byłego obozu koncentracyjnego, pod przewodnictwem głów episkopatów Polski i Niemiec, wzięło udział 800 pielgrzymów. - Jako polscy i niemieccy katolicy mamy szczególne powołanie, misję. Owo doświadczenie cierpienia, okropności i przebaczenia wnieść we współczesną historię Europy - mówił kardynał Reinhard Marx, arcybiskup Monachium i Fryzyngii.

Dr Anna Jagodzińska opowiada, że po wstawiennictwie Watykanu Adolf Hitler uznał, że wszystkich księży, którzy przebywali w różnych obozach należy zgromadzić w Dachau. - Biskup Wetter na jednym z kazań po wojnie powiedział, że jest to największy cmentarz księży w Europie - opowiada pracowniczka Instytutu Pamięci Narodowej.

Jakie były cele uczestników pielgrzymki do Dachau dowiesz się z dźwięku.

***

Tytuł audycji: Ślady na piasku

Prowadziła: Małgorzata Glabisz-Pniewska

Goście: ksiądz Henryk Zieliński (redaktor naczelny tygodnika "Idziemy"), dr Anna Jagodzińska (Instytut Pamięci Narodowej), kardynał Reinhard Marx (arcybiskup Monachium i Fryzyngii), Marek Kędzierski (salezjanin, proboszcz Polskiej Misji Katolickiej w Berlinie), abp. Henryk Hoser, abp. Marek Jędraszewski (metropolita łódzki), abp. Stanisław Gądecki

Data emisji: 6.05.2015

Godzina emisji : 23.10

sm/ag

7 lipca 1992 roku zmarła Seweryna Szmaglewska, pisarka, w latach 1942-1945 więźniarka niemieckiego nazistowskiego obozu śmierci Auschwitz-Birkenau, po wojnie świadek w procesie norymberskim i autorka książek, w których opisała swoje przeżycia obozowe.

O swojej twórczości i życiu opowiadała w 1985 roku na antenie Polskiego Radia w audycji Kai Kamińskiej w audycji z cyklu "W pracowni pisarza".

- Nie ja kształtowałam te książki, tylko życie. "Dymy nad Birkenau" i "Niewinni w Norymberdze" to obrazy życia, które ja jedynie w pośpiechu spisałam i zaniosłam do wydawnictwa – mówiła pisarka na antenie Polskiego Radia.

Po aresztowaniu przez Gestapo na ulicach Warszawy została przewieziona do obozu Auschwitz-Birkenau, gdzie doświadczyła wyczerpującej pracy fizycznej i ciężkich chorób. Gdy w styczniu 1945 z obozu wyruszył tzw. marsz śmierci, wraz z koleżankami postanowiła spróbować ucieczki.

- Badałyśmy możliwości. Na pierwszym postoju to okazało się niemożliwe. Z drugiego postoju we trzy uciekłyśmy w śniegi. Położyłyśmy się, przykryłyśmy się białym prześcieradłem, które miałyśmy ze sobą i chciałyśmy jakiś czas przetrwać. Jednak esesman strzelał. Zerwałyśmy się i brnąc przez śnieg, szłyśmy pod górę na czworaka – opisywała kulisy ucieczki.

Plan się powiódł. Sewerynie Szmaglewskiej i jej towarzyszkom udało się uciec do pobliskiej wsi i ukryć w stodole pełnej siana. Stamtąd ruszyły w stronę Warszawy. Tułaczka, po wielu przygodach, zakończyła się sukcesem.

Od pierwszych dni Szmaglewska przystąpiła do pisania. "Dymy nad Birkenau" ukazały się 4 grudnia 1945. Trafiły w ręce prawników, przygotowujących się do procesu norymberskiego.

– W niedługim czasie zostałam wezwana na proces norymberski jako świadek oskarżenia. Norymberga była czymś zupełnie innym niż mogłam sobie wyobrazić. Nastrój był tam niemal karnawałowy. Cały trybunał przed naszym przyjazdem brał udział w balu, co mnie speszyło, jednakże swoje zeznanie złożyłam – wspominała po latach.

Książka "Niewinni w Norymberdze" powstała dopiero 30 lat później.

- Bardzo długo myślałam, że proces w Norymberdze był jakimś niewypałem. W żaden sposób nie można było słowami powiedzieć tego, co widziało się w Birkenau. To mnie tak długo powstrzymywało przed pisaniem – tłumaczyła Szmaglewska.

Seweryna Szmaglewska zmarła 7 lipca 1992 w Warszawie.

Posłuchaj wspomnień Seweryny Szmaglewskiej w audycji z cyklu "W pracowni pisarza".

28 marca 1921 roku urodził się Jerzy Bielecki. Jeden z pierwszych więźniów obozu Auschwitz-Birkenau, wyróżniony tytułem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Jego wzruszającą historię przedstawiła Joanna Szwedowska w reportażu pod tytułem "Kto ratuje jedno życie". Jest to także tytuł wydanej w 1990 roku autobiografii ocalałego więźnia.

W maju 1940 roku Jerzy Bielecki dostał się do niemieckiej niewoli podczas próby ucieczki na Węgry. Po kilku miesiącach w pierwszym tzw. tarnowskim transporcie trafił do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau (numer 243).

German Death Camps - zobacz serwis edukacyjno-społeczny

Pracował przy budowie ogrodzenia obozu, stawianiu baraków, wysypywaniu ulic żwirem. Następnie w młynie na przedmieściach Oświęcimia, by wreszcie jesienią 1943 roku trafić do magazynów zbożowych. W obozie przetrwał 4 lata i 5 tygodni. Przeżył też wielką miłość.

Zakochał się w Żydówce Cyli Cybulskiej. – Spotykaliśmy się codziennie w czasie przerw obiadowych, kiedy szefowie szli do kasyna. Po trzech miesiącach byłem po uszy w niej zadurzony. Ona na szczęście też. Coś tak niezwykłego spotkało mnie w obozie koncentracyjnym, gdzie dookoła panowała śmierć – wspominał po latach.

Latem 1944 roku Jerzy Bielecki postanowił ratować ukochaną. Był 21 lipca 1944. Na strychu magazynu leżał przygotowany wcześniej mundur i sfałszowana przepustka. Wyszedł z magazynu jako SS-Rottenführer (odpowiednik kaprala). Przeszedł przez tory na drogę do budynku pralni. Pilnującej więźniarek SS-mance powiedział, że przychodzi zabrać na przesłuchanie Cylę Cybulską nr 29558. Po wylegitymowaniu nierozpoznani przechodzą szlaban. Są na wolności.

Przez dziewięć dni, poruszając się tylko nocami, szli w kierunku Krakowa. Na terenie Generalnego Gubernatorstwa otrzymali pomoc od miejscowych ludzi i rodziny. Dla bezpieczeństwa musieli się rozdzielić.

– Rozstaliśmy się pod koniec września. Liczyliśmy, że wojna niedługo się skończy. Spotkaliśmy się dopiero po 39 latach. Cyla była przekonana, że zginąłem w partyzantce. Mnie poinformowano, że ona zmarła w szpitalu w Sztokholmie, gdzie czekała na wyjazd do Stanów Zjednoczonych – mówił Jerzy Bielecki na antenie Polskiego Radia.

Po latach spotkali się przez przypadek. Cyla Cybulska pracowała w Nowym Jorku, gdzie zatrudniała do sprzątania Polkę z okolic Rzeszowa. Pewnego razu dowiedziała się od niej, że w telewizji wyemitowano program "I w Oświęcimiu kwitły róże", w którym wystąpił ocalały więzień Auschwitz. Nazywał się Jerzy Bielecki. – Tego dnia o 5 rano miałem telefon z Warszawy. Połączono mnie z Nowym Jorkiem. Słyszę kobiecy głos. Od razu wiedziałem czyj. Takie było nasze spotkanie.

 mjm