30 grudnia 1865 urodził się Rudyard Kipling, brytyjski pisarz i poeta, którego niezwykła biografia splotła się z dziejami imperialnej Anglii.

Przyszedł na świat w rodzinie angielskiego urzędnika w Bombaju. Od wczesnej młodości fascynował się Indiami i imperialnym dziełem Wielkiej Brytanii.

Skromny i zdolny dziennikarz anglojęzycznych gazet w Lahore i Allahabadzie zrobił oszałamiającą karierę jako autor książek dla młodzieży, m.in. wydanej w 1894 roku "Księgi dżungli". Kipling stał się symbolem myślenia imperialnego i przekonania o posłannictwie białej rasy, co wyraził w słynnym wierszu "Brzemię białego człowieka".

Bezbłędnie trafił w nastroje społeczeństwa brytyjskiego w swoim czasie. W budowie i zarządzaniu Imperium brała udział stosunkowo niewielka część ludności Wielkiej Brytanii. Opowieści z dalekich stron pobudzały wyobraźnię mas, które nigdy nie miały okazji ujrzeć dalekich posiadłości na własne oczy. Na Wyspach Brytyjskich istniał nienasycony apetyt na orientalne opowieści. Kipling dla przeciętnego odbiorcy odkrył Azję. Nadał smak i kolor wizjom hinduskiej przyrody i ludzi.  

W powieściach i poematach Kiplinga przewija się niewzruszone przekonanie o angielskiej misji cywilizacyjnej w świecie. Wiara w niesioną sprawiedliwość i postęp. Jak pisał Kazimierz Dziewanowski: "Zgodnie z tym obrazem małomówny i odważny, wyniosły, lecz sprawiedliwy Anglik w hełmie tropikalnym docierał wśród niebywałych trudów do «jądra ciemności», jak to pięknie nazwał Joseph Conrad, niósł tam angielską naukę o równości obywateli wobec prawa, o tym, że nie należy palić wdów ani wydawać za mąż jedenastoletnich dziewcząt, że nie należy wbijać ludzi na pal ani sprzedawać ich w niewolę; niósł oświatę, medycynę, kolej żelazną i sprawiedliwą karę za dowiedzione przestępstwa".

Kipling w swoich dziełach nie wspomina jednak o drugim aspekcie angielskiego panowania. Nieprzerwanym paśmie oszustw, podstępów, okrucieństw. Karabinów i kanonierek skierowanym przeciwko uzbrojonym w dzidy tubylcom.

Posłuchaj o życiu i twórczości piewcy imperialnej Anglii w audycji z cyklu "Biografie niezwykłe".

mjm

18 maja 1756 roku wybuchła wojna siedmioletnia. W konflikcie brały udział najpotężniejsze państwa świata, zaś teatrem działań były trzy kontynenty.

W XVIII wieku doszło do politycznego przesilenia. Szybko rozwijały się agresywne Prusy i Rosja, zaś między Francją i Wielką Brytanią trwała podjazdowa wojna kolonialna, której stawką było panowanie w Ameryce Północnej.

Liczące się państwa zaczęły zawiązywać sojusze: Austria sprzymierzyła się z Francją, zaś Brytyjczycy związali się z Prusakami. Figury były rozstawione na szachownicy, pozostawała tylko kwestia tego, kto wykona pierwszy ruch. Na ten krok zdecydował się król pruski Fryderyk II, który wkroczył ze swoimi wojskami do Saksonii, co wykorzystała Austria.

- Habsburgowie nie chcieli się pogodzić z utratą Śląska - mówił prof. Rafał Habielski w audycji Agnieszki Steckiej z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Austria".

Austria wykorzystała agresję Prus i zaatakowała Śląsk.

Cud domu brandenburskiego

Po stronie Austrii opowiedziała się Rosja, co doprowadziło do zwycięstwa Habsburgów pod Kunowicami. To było ciosem dla pruskiej machiny wojennej.

Rosyjski walec parł prosto na Berlin, grożąc istnieniu Prus (sojusznicy postulowali rozbiór agresywnego państwa). Wtedy wydarzyło się coś, co przeszło do historii jako cud domu brandenburskiego: zmarła caryca Elżbieta Piotrowna, a tron zajął zafascynowany Fryderykiem car Piotr III. Następca tronu nakazał odwrót. To ocaliło istnienie państwa pruskiego.

Państwa biorące udział w wojnie siedmioletniej i ich kolonie. Kolor niebieski - Wielka Brytania, Prusy, Portugalia z sojusznikami, Kolor zielony - Francja, Hiszpania, Austria, Rosja, Szwecja z sojusznikami. Autor: Gabagool, źr. Wikmedia Commons/CC 3.0

Konflikt rozgrywał się także poza kontynentem europejskim, do wojny wciągnięte zostały też inne państwa kolonialne: Hiszpania (po stronie Francji) i Portugalia (jako sojusznik Anglii). Jednak najważniejszym teatrem działań okazała się Ameryka Północna. Brytyjczykom udało się wyprzeć Francuzów z Kanady. To właśnie Wielka Brytania była największym beneficjentem konfliktu.

Nowy układ sił

"Francja traciła swoje kolonie w Indiach, z wyjątkiem pięciu nieufortyfikowanych faktorii handlowych, Kanada przechodziła w ręce angielskie, podobnie jak część Luizjany. Zachodnia Luizjana formalnie stała się podległa Hiszpanii” czytamy w pracy Jerzego Maronia "Historia w datach".

Francja straciła znaczenie jako państwo kolonialne. Brytyjczycy stali się niekwestionowanymi panami mórz i przez ponad 150 lat imperium brytyjskie pełniło rolę światowego hegemona. Każde zwycięstwo ma jednak swoją cenę: kosztami wojny obciążeni zostali mieszkańcy kolonii, co stało się zarzewiem rewolucji amerykańskiej, która doprowadziła do powstania Stanów Zjednoczonych.

Nie minęła dekada, a Rosja, Austria i Prusy zapomniały o niedawnych animozjach i wspólnie zabrały się za rozbiór Rzeczpospolitej.

bm