Historia

Stanisław Lorentz - ratował skarby narodowe

Ostatnia aktualizacja: 15.03.2024 05:41
- W czasie okupacji Muzeum Narodowe było tajnym ośrodkiem opieki nad kulturą - wspominał prof. Stanisław Lorentz na antenie Polskiego Radia. Pod nosem władz okupacyjnych udawało mu się ratować bezcenne skarby i dokumentować niemiecką grabież. Po wojnie był jednym z inicjatorów odbudowy Zamku Królewskiego.
Stanisław Lorentz
Stanisław LorentzFoto: NAC

15 marca 1991 roku zmarł prof. Stanisław Lorentz, muzeolog i historyk sztuki, dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie, ekspert UNESCO w sprawach odnowy zabytków.

Pracy w Muzeum Narodowym w Warszawie poświęcił niemal pół wieku. Został jego dyrektorem w 1936 roku. To on, u boku prezydentów Ignacego Mościckiego i Stefana Starzyńskiego otwierał nowy gmach instytucji, znajdujący się przy Alejach Jerozolimskich.  

Podczas okupacji niemieckiej przeprowadził batalię w celu ratowania dóbr kultury polskiej i warszawskich zabytków.

- Gdy 17 września 1939 w Zamek Królewski uderzyły pierwsze pociski, grupa pracowników Muzeum Narodowego z prof. Lorentzem na czele z narażeniem życia przenosiła dzieła sztuki z płonącego budynku do podziemi muzeum – mówił Stanisław Jankowski "Agaton" w audycji Elżbiety Kollat z cyklu "Protrety".

W czasie okupacji pełnił funkcję Komisarza Ochrony Dóbr Kultury. W strukturach Delegatury Rządu na Kraj piastował stanowisko odpowiadające rangą wiceministrowi kultury, zajmował się prowadzeniem dokumentacji niemieckich rabunków i opisywaniem zniszczeń.

Posłuchaj wspomnień prof. Stanisława Lorentza na temat konspiracyjnych działań mających na celu ratowanie polskiej kultury pod okupacją.


Posłuchaj
15:20 rozmowa z prof_ stanisławem lorentzem___14165_tr_5-5_1073128060e9ed3f[00].mp3 Audycja Leszka Tymińskiego i Mieczysława Smugarzewskiego z cyklu "Wita was Polska" - rozmowa z prof. Stanisławem Lorentzem. (PR, 28.04.1978)

Posłuchaj
33:00 lorentz - wspomnienia .mp3 Rozmowa Katarzyny Żebrowskiej z prof. Stanisławem Lorentzem. (PR, 14.07.1980)

  

- Warszawa była jedynym miejscem na świecie, gdzie równocześnie z metodycznym niszczeniem miasta przez Niemców, Polacy prowadzili akcję ratowania najcenniejszych elementów kultury, inwentaryzację zniszczeń, przygotowywanie materiałów do powojennej rewindykacji i planów odbudowy. Jednym z organizatorów i filarów tej urbanistyki nadziei, był właśnie prof. Stanisław Lorentz – mówił "Agaton".

Po upadku Powstania Warszawskiego wynegocjował z Niemcami możliwość ewakuacji części szczególnie istotnych dla dziedzictwa kultury światowej przedmiotów ze zrujnowanej stolicy. Rozpoczęte jesienią 1944 roku działania przeszły do historii jako "Akcja pruszkowska".

Po wojnie Stanisław Lorentz powrócił na stanowisko dyrektora Muzeum Narodowego. Był jednym z inicjatorów odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie.

Posłuchaj wspomnień współpracowników i znajomych profesora na temat tej inicjatywy.


Posłuchaj
29:24 Kollat +Lorenty8[00].mp3 Audycja Elżbiety Kollat z cyklu "Portrety" poświęcona życiu i działalności prof. Stanisława Lorentza. (PR, 4.05.1991)

 

Kierował katedrą Historii Sztuki na Uniwersytecie Warszawskim, był wieloletnim członkiem Towarzystwa Przyjaciół Warszawy. Odwołano go ze stanowiska dyrektora Muzeum Narodowego, wraz z dwoma wicedyrektorami w 1982 roku, w czasie stanu wojennego.

bm

Czytaj także

Karol Estreicher. Ocalił polskie skarby przed Niemcami

Ostatnia aktualizacja: 30.09.2022 05:45
Od chwili wkroczenia wojsk niemieckich na ziemie polskie Karol Estreicher rozpoczął dzieło ratowania skarbów naszej kultury, w tym ołtarza Mariackiego, ukrytego przez okupanta w Norymberdze oraz arrasów wawelskich.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Powrót polskich insygniów koronacyjnych na Wawel

Ostatnia aktualizacja: 03.02.2024 06:00
65 lat temu, 3 lutego 1959 roku, z Kanady wróciły do kraju skarby narodowe wywiezione z Polski we wrześniu 1939 roku, m.in. miecz koronacyjny królów Polski - Szczerbiec, insygnia koronacyjne i "Kronika polska" Galla Anonima. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Marzenie i rzeczywistość. Historia Muzeum Narodowego

Ostatnia aktualizacja: 16.05.2016 18:20
Powstało w połowie XIX wieku, kiedy Warszawa była stolicą należącego do Rosji Królestwa Polskiego i - represjonowane - tułało się po rożnych miejscach. W 1938 doczekało się własnego gmachu, niemal od razu zamierzano przystąpić do rozbudowy, ale plany te przerwała II wojna światowa.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kolosalne straty wojenne Warszawy. Raport za lata 1939-1945

Ostatnia aktualizacja: 01.09.2023 06:39
W czasie Powstania Warszawskiego mogło zginąć od 150 do 200 tysięcy Polaków, w tym jedynie 16 tysięcy z nich było żołnierzami. Raport przygotowany w 2004 roku oszacował straty poniesione przez Warszawę na 45,3 miliarda dolarów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Plan Pabsta. Warszawa miała stać się niemieckim miastem

Ostatnia aktualizacja: 06.02.2024 05:55
Niemcy mieli w planach całkowitą zmianę struktury miejskiej stolicy. Warszawa miała zamienić się nie do poznania, a założenia urbanistyczne "Nowego niemieckiego miasta Warszawa" - miały zostać zrealizowane według "Planu Pabsta".
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Zagłada miasta". Zniszczenia Warszawy podczas II wojny światowej

Ostatnia aktualizacja: 28.09.2023 06:00
28 września 1939 roku po 22 dniach bohaterskiej obrony skapitulowała Warszawa. Rozpoczęła się niemiecka okupacja, która trwała do stycznia 1945 roku. W tym czasie miasto zostało zamienione w ruinę, a większość jego mieszkańców straciło życie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wejście do miasta gruzów. Armia Czerwona wkracza do Warszawy

Ostatnia aktualizacja: 17.01.2024 06:00
17 stycznia 1945 roku do lewobrzeżnej części Warszawy wkroczyły oddziały Armii Czerwonej w tym 1 Armia Wojska Polskiego. Miasto, do którego weszli, było morzem ruin, zamieszkałym przez garstkę warszawiaków, ukrywających się między gruzami.
rozwiń zwiń