Przywódca ZSRR Nikita Chruszczow też miał swoje plany związane z tym rejonem świata.

- Pierwsza rysa w stosunkach amerykańsko-sowieckich pojawiła się w kwietniu 1961 roku - mówił w audycji z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej", nadanej w listopadzie 1997, profesor Paweł Wieczorkiewicz. - Wtedy to emigranci kubańscy, przy wsparciu żołnierzy amerykańskich, wylądowali w Zatoce Świń. Celem ataku było obalenie reżimu Fidela Castro. Desant został jednak fatalnie przygotowany, źle przeprowadzony i zakończył się totalną klęską - słyszymy w komentarzu historyka.

Uczestnictwo w tej nieudanej akcji Amerykanów spowodowało wzrost napięcia w stosunkach Kuby ze Stanami Zjednoczonymi. Sytuację komplikowała polityka zagraniczna prowadzona wówczas przez ZSRR, który umacniał swe wpływy w tym rejonie świata.

- Od wiosny 1962 roku Sowieci zaczęli dostarczać na Kubę, cały czas obawiającą się interwencji amerykańskiej, części rakiet, które miały stać się nośnikami broni jądrowej. - mówił profesor Paweł Wieczorkiewicz. - Chruszczow był przekonany, że Kuba, na której znajdą się sowieckie bomby atomowe, zostanie uwolniona od groźby interwencji, a ponadto, że możliwość umieszczenia szeregu baterii rakietowych tuż u wybrzeży amerykańskich zmieni sytuację strategiczną w skali całego świata i skłoni Stany Zjednoczone do większej ustępliwości.

Prezydent USA John F. Kennedy na to zgodzić się nie mógł. Znał zamierzenia Rosjan, nie tylko z meldunków rozpoznania powietrznego, ale również ze znacznie lepszego źródła. Był nim najcenniejszy agent, jakiego miał Zachód w Moskwie, płk Oleg Pieńkowski. Amerykanie doskonale wiedzieli o postępujących instalacjach sowieckiej broni rakietowej i atomowej na Kubie. Kennedy postawił więc sprawę na ostrzu noża. Nad Kubę skierowano jednostki lotnictwa amerykańskiego, rozpoczęto też blokadę morską wyspy. Ostrzeżono, że zostaną użyte siły przeciwko sowieckim transportowcom z bronią jądrową i rakietową zmierzającym ku wyspie.

- Chruszczow zareagował równie stanowczo - komentował historyk. - Na dowódcę wojsk Układu Warszawskiego powołano najsławniejszego, znajdującego się wówczas w służbie czynnej, marszałka Iwana Koniewa. Zmobilizowano sowieckie siły zbrojne i w ten sposób w końcu października 1962 roku oba supermocarstwa znalazły się na krawędzi wojny.

Ostatecznie kryzys kubański zakończył się kompromisem. Po latach historycy uznali, że więcej korzyści z konfliktu wynieśli Rosjanie.

- To nie był sukces spektakularny, bo formalnie Związek Radziecki wycofał swoją broń atomową i rakietową z Kuby- mówił gość audycji.

Ale bez wątpienia był to sukces polityczny. Stany Zjednoczone, w zamian za taką decyzję, zobowiązały się do szanowania integralności terytorialnej Kuby. Castro mógł być spokojny o swój reżim. Nie groziła mu interwencja. Poza tym Amerykanie zobowiązali się do ograniczenia ilości swoich wyrzutni rakietowych w Turcji.

- Chruszczow miał rację, oceniając nisko możliwości prezydenta Johna. F. Kennedy’ego. Może nie był on prezydentem "malowanym", ale zbyt słabym, by umieć się przeciwstawić tak szczwanemu lisowi, jakim był Nikita Chruszczow - stwierdził prof. Paweł Wieczorkiewicz.

2 maja 1972 roku zmarł John Edgar Hoover, legendarny szef amerykańskich służb specjalnych. Znał, jak mało kto, tajemnice władzy i kulisy życia najwyższych urzędników w państwie. Czy tylko to pozwoliło mu utrzymać fotel dyrektora Federalnego Biura Śledczego przez niebywale długi okres 48 lat?

Czasy prohibicji

Biografię Hoovera, który przez wielu uważany był za człowieka nr 2 w amerykańskiej strukturze władzy, przedstawił Sławomir Szof w audycji z cyklu "Postaci XX wieku".

John Edgar Hoover objął fotel dyrektora Biura Śledczego 10 maja 1924 roku. - Czy wtedy agenda ta miała mocną pozycję w strukturze władzy USA? – pytał autor programu. - Była to organizacja owiana złą legendą, głównie z powodu korupcji, o którą w czasach prohibicji posądzani byli jej pracownicy - komentował gość audycji, prof. Krzysztof Michałek, autor "Historii Stanów Zjednoczonych". - Sporo by można mówić o tym, jak wielkie majątki zbijali w owym czasie urzędnicy Departamentu Sprawiedliwości, także policjanci. Korupcja nie ominęła też Biura Śledczego.

Reforma Biura Śledczego

Dlatego też Edgar Hoover, obejmując funkcję szefa Biura Śledczego za swoje pierwsze i najważniejsze zadanie uznał  oczyszczenie agendy ze skorumpowanych urzędników. Zrobił to w krótkim czasie, przeprowadził totalną czystkę. W 1925 roku stworzył kodeks moralnego postępowania agentów oraz kodeks śledczy, który określał bardzo precyzyjnie sposób prowadzenia śledztwa przez funkcjonariuszy BI.

Hoover często przyznawał, że moralność była jednym z najważniejszych kryteriów w jego działaniu.
- Gdy przychodził do Biura Śledczego, starał się stworzyć aurę: oto przychodzi nowy człowiek, z czystym kontem, o czystych rękach, więc od tego momentu całe biuro ma być kryształowe - stwierdził amerykanista. - Stawiał nacisk na profesjonalizm.

Waszyngton, 23.02.1961. Wizyta prokuratora generalnego i dyrektora FBI w Białym Domu. Nz. od lewej: Prezydent John F. Kennedy, John Edgar Hoover, Robert F. Kennedy. Źr. Wikipedia/domena publiczna/National Archives and Records Administration

Rola FBI

Prof. Krzysztof Michałek sporo miejsca poświęcił historii instytucji, którą kierował Hoover. - Początkowo FBI nazywało się tylko BI, czyli Biuro Śledcze - powiedział. Powstało ono w 1908 roku i było komórką śledczą w Departamencie Sprawiedliwości, zajmującą się w pierwszej kolejności ściganiem przestępców, którzy łamali prawo federalne. Nazwę zmieniono w 1935 roku i od tego momentu biuro funkcjonuje jako FBI. Profesor mówił też o wojnie, jaką toczył Hoover z szefami innej ważnej instytucji, powołanej po II wojnie światowej - CIA.

Z jakich pomysłów zasłynęło FBI? Było ich wiele. Pierwszym i jednym z najbardziej znanych jest  stworzenie kartoteki odcisków palców. Co jeszcze wprowadził Hoover? Utworzył, na wzór West Point, akademię kształcącą pracowników biura. Wprowadził badania laboratoryjne, daktyloskopijne.

Pastor, a może prawnik?

Urodził się w Waszyngtonie i, jak twierdzi część jego biografów, miał do wyboru dwie drogi. Jedną z nich był kościół, drugą prawo. Edgar Hoover wybrał to drugie i najpierw jako student, następnie jako asystent prokuratora generalnego Stanów Zjednoczonych, a od 10 maja 1924 jako dyrektor Biura Śledczego, zajmował się przestrzeganiem prawa. Tak było przez następne 48 lat. - Mówił, że chciał służyć dobru - komentował prof. Michałek. - Mógł głosić słowo boże lub słowo człowieka zawarte w kodeksach prawnych. Wybrał to drugie.

Mit kryształowego człowieka

Pracował dla ośmiu prezydentów, tkwił na stanowisku, gdy u władzy byli republikanie i demokraci. Jakie poglądy polityczne prezentował sam Hoover? - Dbał o to, by prezentować się jako człowiek, który służy państwu amerykańskiemu i kolejnym administracjom - mówił gość audycji.

John Edgar Hoover zmarł 2 maja 1972 roku na zawał serca. Był wciąż szefem FBI. Jego credo życiowe brzmiało: "Utrzymać się przy władzy". I to mu się udało. Jak tego dokonał?

Posłuchaj, jakie tajemnice krył człowiek, który przez blisko 50 lat uchodził za postać bez skazy.

bs

Historii nie piszą dobrzy ludzie - piszą ją zwycięzcy, a oficjalne wersje wydarzeń rzadko mają cokolwiek wspólnego z rzeczywistością. Od ponad trzech dekad James Ellroy, wybitny autor powieści kryminalnych, outsider i ekscentryk, stara się rewidować amerykańską mitologię powojennego sukcesu.

"Nikt nie jest bez winy. Wszyscy są umoczeni" - twierdzi autor, o którym porozmawiamy z Jackiem Szczerbą i Robertem Ziębińskim.

***

Na audycję z cyklu "Dwukropek" w "Innym stanie skupienia" zapraszamy w czwartek (17.09) w godz. 21.30-22.30. Audycję poprowadzi Piotr Kofta.

mc/bch