Historia

Tadeusz Pełczyński. Drugi po dowódcy Armii Krajowej

Ostatnia aktualizacja: 03.01.2024 05:50
- Długo toczyły się dyskusje. Rozumieliśmy wszyscy, że zbliżamy się do punktu, by dać świadectwo, czy chcemy być wolni - wspominał rozmowy na temat rozpoczęcia Powstania Warszawskiego gen. Tadeusz Pełczyński.
Tadeusz Pełczyński, źr. Andrzej Krzysztof Kunert (1987)
Tadeusz Pełczyński, źr. Andrzej Krzysztof Kunert (1987) Foto: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, tom 2/Wikimedia Commons/dp

3 stycznia 1985 roku zmarł w Londynie Tadeusz Pełczyński, zastępca dowódcy Armii Krajowej, szef Sztabu Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej.

Szef wywiadu

Od 1927 roku pełnił służbę w II Oddziale Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, który zajmował się wywiadem i kontrwywiadem. W 1929 roku pełnił obowiązki szefa służb specjalnych. Z tej funkcji odwołano go na początku 1939 roku, ale to nie oznaczało dla Pełczyńskiego zwolnienia ze służby wojskowej. Objął dowództwo nad częścią sił 19 Dywizji Piechoty i walczył w wojnie obronnej.

Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

W latach 1940-1941 był komendantem okręgu lubelskiego ZWZ, ale po rozpracowaniu przez Niemców powrócił do Warszawy i tam objął funkcję zastępcy dowódcy i szefa sztabu Armii Krajowej. Brał udział w podejmowaniu decyzji o wybuchu Powstania Warszawskiego.

Trudna decyzja, brzemienne skutki

- Decyzja wojskowa zapadła w dyskusji, która odbyła się pomiędzy dowódcą AK gen. Tadeuszem Borem-Komorowskim, mną, jako szefem sztabu i zastępcą dowódcy i szefem operacji, gen. Leopoldem Okulickim. Było to 21 lipca, po zamachu na Hitlera. Wtedy widzieliśmy, że przez miasto wycofują się poturbowane oddziały jednostek niemieckich, wtedy wiedzieliśmy, że w naczelnym dowództwie niemieckim nie wszystko jest w porządku - wspominał gen. Tadeusz Pełczyński na antenie Radia Wolna Europa. - Doszliśmy do wniosku, że nie będziemy mogli wyprowadzić oddziałów AK na zachód, że będziemy musieli walczyć w oparciu o miasto, tym bardziej, że Armia Krajowa nie była armią polową.


Posłuchaj
19:38 Pełczyński_Rzepecki.mp3 Wywiad z gen. Tadeuszem Pełczyńskim - na temat Armii Krajowej i Powstania Warszawskiego - przeprowadzony w Londynie przez przedstawiciela Głosu Wolnej Polski RWE. (RWE, 22.09.1957)

 

Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

W trakcie Powstania Warszawskiego przeżył osobistą tragedię.

- Wręczono mu kartkę na posiedzeniu komendy z informacją, że jego syn został zabity. On spojrzał na nią, nie mrugnął okiem, schował kartkę do kieszeni i kontynuował to, co mówił - wspominał Stefan Korboński.


Posłuchaj
15:27 Pełczyński_Korboński.mp3 "Bohaterowie państwa podziemnego" - rozmowa Tadeusza Zachurskiego ze Stefanem Korbońskim - wieloletnim działaczem ludowym - na temat gen. Tadeusza Pełczyńskiego. (RWE, 3.06.1988)

Posłuchaj
27:53 Pomian_Pełczyński.mp3 Rozmowa Andrzeja Pomiana z gen. Tadeuszem Pełczyńskim - bylym zastępcą komendanta głównego Armii Krajowej. (Archiwum RWE)

 

Na emigracji

Sam otarł się o śmierć. Został ciężko ranny w wyniku niemieckiego bombardowania. Po upadku Powstania dostał się do niemieckiej niewoli.

Po wyzwoleniu z oflagu, pozostał na emigracji. Pełnił funkcję szefa gabinetu Naczelnego Wodza i przewodniczącego Komisji Historycznej AK przy sztabie głównym w Londynie. Był aktywny w środowisku kombatanckim, czego dowodem są liczne archiwalne dźwięki z jego udziałem w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

Posłuchaj wspomnień gen. Pełczyńskiego. 

bm

Czytaj także

Antoni Chruściel. "Dowodził całością walk w Powstaniu Warszawskim"

Ostatnia aktualizacja: 30.11.2023 05:45
30 listopada 1960 roku zmarł gen. Antoni Chruściel "Monter", komendant Okręgu Warszawa Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej, bezpośredni dowódca sił zbrojnych w czasie Powstania Warszawskiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław Jankowski ps. Agaton. Cichociemny, który wrócił odbudować Warszawę

Ostatnia aktualizacja: 29.09.2023 05:49
Patrol Stanisława Jankowskiego ps. Agaton wyrusza ze Starego Miasta na Żoliborz i dalej do Puszczy Kampinoskiej. Żołnierzy na czele z "Agatonem" fotografuje Stefan Bałuk. Dziś jest to jedno z najsłynniejszych powstańczych zdjęć.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kedyw – komandosi Armii Krajowej

Ostatnia aktualizacja: 22.01.2021 05:49
Akcja pod Arsenałem, likwidacja znienawidzonego Franza Kutschery, akcja "Góral". Szereg brawurowych akcji przeprowadzonych przez elitarne oddziały AK przynosiły ulgę i dawały nadzieję polskiemu społeczeństwu.
rozwiń zwiń