Historia

Jan Dzierżon - śląski władca pszczół

Ostatnia aktualizacja: 16.01.2021 05:35
Pasjonaci pszczelarstwa na całym świecie znają jego nazwisko. Przeszedł do historii jako człowiek, który zrewolucjonizował hodowlę pszczół. Mówiono, że oswajał swoje owady. Do annałów biologii wpisał się jako odkrywca dzieworództwa pszczół. Ksiądz Jan Dzierżon za głoszenie swoich tez został ekskomunikowany.
Jan Dzierżon, grafika Stefana Dylewskiego, źr. Wikimedia Commonsdp
Jan Dzierżon, grafika Stefana Dylewskiego, źr. Wikimedia Commons/dpFoto: Wikimedia Commons/dp

16 stycznia 1811 roku urodził się Jan Dzierżon, górnośląski ksiądz, ojciec współczesnego pszczelarstwa.

Dzierżon przyszedł na świat we wsi Łowkowice w chłopskiej rodzinie.

- W domu posługiwał się językiem polskim, położył duże zasługi w obronie ludu polskiego, co szczególnie miało miejsce w trakcie Wiosny Ludów, z tego powodu spotykały go różne przykrości - mówił prof. Jerzy Wojke w audycji Hanny Liszewskiej z cyklu "Portrety Polaków".


Posłuchaj
21:58 jan dzierżon - pszczelarz___f 37391_tr_0-0_116944588e46dbc5[00].mp3 Jan Dzierżon w audycji Hanny Liszewskiej. (PR, 20.03.1986)

 

Jako syn chłopa, Dzierżon po ukończeniu szkoły podstawowej miał niewielkie możliwości dalszego rozwoju. Alternatywą dla pozostania w rodzinnym gospodarstwie było seminarium duchowne. Jan Dzierżon od 1830 roku był studentem teologii na Uniwersytecie Wrocławskim. Ciągnęło go jednak do przedmiotów ścisłych i przyrodniczych.

Trutnie nie potrzebują ojców

Po święceniach został proboszczem w Karłowicach na Śląsku. Tam zajął się pszczelarstwem. Swej pasji poświecił siedemdziesiąt lat życia. Wieloletnie obserwacje owadów doprowadziły go do odkrycia, że pszczoły rozmnażają się na zasadzie partenogenezy, czyli dzieworództwa.

- Jego odkrycie wywołało istną rewolucję w biologii. Dzierżon stwierdził, że u pszczół trutnie, czyli osobniki męskie, mogą rozwijać się z jaj niezapłodnionych - wyjaśniał prof. Jerzy Wojke. - Tego nikt nie mógł sobie wyobrazić. Przez szereg lat wywoływało to burzliwą dyskusję, jednak Dzierżon dostarczał coraz to nowych dowodów.

Dzierżon swojego odkrycia dokonał obserwując naturę i walkę pszczół o przetrwanie. Posłuchaj audycji.

Rewolucja w pszczelarstwie

Koncepcję głoszoną przez ks. Jana Dzierżona potępił Kościół katolicki. Konflikt między kapłanem o hierarchią kościelną pogłębił się w momencie, gdy ks. Jan Dzierżon ostro skrytykował dogmat o nieomylności papieża. Uważał, że tylko Bóg jest nieomylny.

Tak, jak dla biologów istotne było odkrycie dzieworództwa, tak dla pszczelarzy przełomowe było inne dokonanie śląskiego naukowca-kapłana. To on skonstruował używany do dziś model ula z wyjmowanymi ramkami na plastry.

- Pszczelarze mówią, że Dzierżon uruchomił gniazdo pszczół - podkreślał gość Hanny Liszewskiej.

Prekursor współczesnego pszczelarstwa dożył sędziwego wieku. Zmarł 26 października 1906 roku.   

bm


Zobacz więcej na temat: HISTORIA pszczoły