2 maja 1437 roku urodził się Filip Kallimach, humanista, pisarz i poeta.

Posłuchaj audycji o prekursorze renesansu w Polsce.

Kallimach przyszedł na świat jako Filippo Buonaccorsi. Urodził się 2 maja 1437 w Toskanii, w San Gimignano, mieście, które przeżywało rozkwit w dobie późnego średniowiecza i początku renesansu. Pochodził z zamożnej kupieckiej rodziny. Dobra pozycja społeczna pozwoliła mu się kształcić. W 1462 roku wyjechał do Rzymu, gdzie został sekretarzem jednego kardynałów.

W Wiecznym Mieście Kallimach zetknął się z ideami renesansu: zaczytywał się w nowoodkrytych dziełach starożytnych klasyków, odnajdując w nich światopogląd zupełnie odmienny od tego narzuconego przez Kościół. Poglądy lansowane w środowisku Akademii Rzymskiej, do której należał Kallimach, zrodziły w jej adeptach plan obalenia papieża.

- Uczestniczył w spisku przeciwko Pawłowi II, jednak ten się nie udał i Kallimach musiał salwować się ucieczką – mówił dr hab. Grzegorz Myśliwski w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków".

Uchodźca polityczny

Pierwszym etapem jego ucieczki Rzymu była Turcja. Od 1470 roku mieszkał w Polsce. Bezpieczną przystań odnalazł w dobrach biskupa Grzegorza z Sanoka, pierwszego polskiego mecenasa sztuki. Swojemu protektorowi odwdzięczył się, pisząc biografię swojego opiekuna.

Jednak i tu ścigała go kuria rzymska: nuncjuszowi apostolskiemu udało się przekonać posłów obradujących na sejmie piotrkowskim, żeby ci przegłosowali wydanie humanisty papiestwu. Sprzeciwił się temu król Kazimierz Jagiellończyk, który wziął Kallimacha pod swoją opiekę.

Doradca króla, wychowawca jego synów

Od tego czasu pozycja Kallimacha rosła. Humanista został wykładowcą Akademii Krakowskiej, stał się jednym z ważnych doradców na krakowskim dworze i reprezentantem interesów Polski podczas misji dyplomatycznych.

- Miał swoją koncepcję polityczną, którą lansował na dworze polskim. Przeciwstawiał się planom papieży, którzy chcieli, by Jagiellonowie zjednoczyli się do walki z Turcją - podkreślał historyk.

Był też drugim, po Janie Długoszu, wychowawcą synów króla Kazimierza Jagiellończyka. Jednocześnie współtworzył z niemieckim myślicielem Konradem Celtisem naukowe Nadwiślańskie Towarzystwo Literackie.

Kallimach zmarł 1 listopada 1496 roku.

(Nie)Machiavelli nad Wisłą

Do najważniejszych dzieł Kallimach należą "Żywot Grzegorza z Sanoka", "Żywot Zbigniewa Oleśnickiego" i "Trzy księgi o królu Władysławie (Warneńczyku –przyp.red.)". Humanista miał też pozostawić po sobie "Rady Kallimacha" dla Jana Olbrachta, które można porównać z "Księciem" Machiavellego. Autor zaleca w nich królowi wprowadzenie tyranii i rozprawienie się z magnaterią. Dziś przypisywanie autorstwa "Rad" Kallimachowi jest kwestionowane. Część historyków twierdzi, że dokument jest paszkwilem, który miał na celu osłabienie pozycji króla i jego zagranicznego doradcy.

bm

18 grudnia 1575 roku zmarł Marcin Bielski, pisarz, historyk i dworzanin marszałka Piotra Kmity.

Kształcił się w szkole pałacowej na dworze w Wiśniczu. Brał udział w wyprawach przeciwko Tatarom i Wołochom. W 1531 roku walczył w bitwie pod Obertynem.

Długi czas mieszkał w Krakowie, centrum życia politycznego i umysłowego ówczesnej Polski. Tu zetknął się z prądami reformacji, której sprzyjał, choć sam nigdy nie zdecydował się na otwarte zerwanie z Kościołem katolickim. Tam powstały też jego pierwsze próby literackie.

Około 1540 roku Marcin Bielski opuścił Kraków i osiadł w rodzinnym majątku w ziemi sieradzkiej. Założył rodzinę. Wiódł spokojny, ziemiański żywot. Poświęcił się literaturze. Pisał moralitety, komedie i satyry.

Najważniejszym dziełem w dorobku Marcina Bielskiego pozostaje jednak "Kronika świata wszystkiego", pierwsza w Polsce historia powszechna. – To praca kompilacyjna, świadcząca o dużej erudycji autora, ale jednocześnie pozbawiona krytycyzmu. Należy jednak pamiętać, że przez długie lata była to jedyna próba całościowego ujęcia dziejów ludzkości – mówiła na antenie Polskiego Radia prof. Jolanta Choińska-Mika.

Dzieło Bielskiego jest też dowodem na istniejące wówczas zapotrzebowanie na wiedzę historyczną w polskim społeczeństwie. Drugim ważnym tekstem Marcina Bielskiego, cenionym zwłaszcza przez historyków wojskowości jest rozprawa pod tytułem "Sprawa rycerska". Opisana tu sztuka wojenna, a zwłaszcza fragmenty poświęcone problemom artylerii, pozwalają poznać stan ówczesnej wiedzy na temat techniki wojskowej.

Posłuchaj biografii Marcina Bielskiego w audycji z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków".

mjm