Historia

Zygmunt Wróblewski. Pierwszy skroplił tlen

Ostatnia aktualizacja: 28.10.2023 05:55
Druga połowa XIX wieku to owocny czas w polskiej nauce. Pracę rozpoczynała wówczas Maria Skłodowska-Curie, zaś w Krakowie dwóch wybitnych profesorów dokonało czegoś, co nie udało się ich zachodnim kolegom.
Zygmunt Florenty Wróblewski
Zygmunt Florenty WróblewskiFoto: Wikipedia/domena publiczna

178 lat temu, 28 października 1845 roku urodził się Zygmunt Wróblewski, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, w 1883 roku wraz z prof. Karolem Olszewskim dokonał pierwszego w dziejach skroplenia tlenu i azotu.

Posłuchaj audycji "Z ziemi polskiej" i "Kronika niezwykłych Polaków" poświęconych postaci Zygmunta Wróblewskiego.


Posłuchaj
04:48 zygmunt wróblewski - światowej sławy fizyk i chemik___2846_02_iv_tr_0-0_108014149ff1362e[00].mp3 Audycja Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków", o prof. Zygmuncie Wróblewskim mówi prof. Andrzej Notkowski. (PR, 24.09.2002)

 

Naukowiec i patriota

Zygmunt Wróblewski studiował w Kijowie. Przerwał naukę i wdał się w konspirację, przystąpił do powstania styczniowego. Udział w zrywie niepodległościowym przypłacił zsyłką na Sybir. Od 1863 do 1869 roku karczował lasy w Tomsku.

Po powrocie z Syberii wyjechał na studia do Berlina, doktorat zdobył na uniwersytecie w Monachium. Później przeniósł się do Paryża, gdzie uczestniczył w pracach francuskich naukowców, którzy starali się skroplić powietrze.  

Francuskie próby

- Próby skraplania gazów zwanych trwałymi, to znaczy takich, których nie udawało się skraplać, były prowadzone od początku wieku. Problem polegał na otrzymywaniu coraz niższych temperatur. Przodowała w tym grupa francuskich naukowców z Cailletetem na czele - wyjaśniał prof. Roman Mierzecki, gość Krzysztofa Michalskiego w audycji z cyklu "Z ziemi polskiej". - Uważamy, że ciecz jest skroplona, jeśli jest wyraźnie oddzielona od gazu, jeśli widoczny jest menisk oddzielający. Francuzom udało się uzyskać tylko mgiełkę.

Wróblewski powrócił do Krakowa. W 1880 roku został członkiem Akademii Umiejętności, dwa lata później objął katedrę fizyki. Z Paryża przywiózł ze sobą aparaturę Cailleteta.

- Zorganizował w Krakowie  nowoczesne laboratorium chemiczne, była to zresztą jedna z pierwszych instalacji elektrycznych w tym mieście – mówił prof. Andrzej Notkowski w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków".

Wróblewski-Olszewski - zgrany duet

Przywiezioną z Paryża aparaturę udało mu się ulepszyć dzięki współpracy z innym profesorem fizyki i chemii, Karolem Olszewskim. Wraz z nim dokonał 5 kwietnia 1883 pierwszego na świecie skroplenia tlenu, zaś 13 kwietnia tego roku skroplili azot.

Po tym osiągnięciu drogi naukowców rozdzieliły się. Od jesieni 1883 roku pracowali już osobno. Wróblewski skupił się na modernizacji swojej katedry, miał nadzieję przekształcić prowincjonalną wówczas uczelnię w ośrodek badań fizyczno-chemicznych. Tej ambicji nie udało mu się spełnić.  


Posłuchaj
25:33 karol olszewski i zygmunt wróblewski___f 39469_tr_0-0_117155369fee92a5[00].mp3 Dokonania Zygmunta Wróblewskiego i Karola Olszewskiego w audycji Krzysztofa Michalskiego z cyklu "Z ziemi polskiej". (PR, 11.04.1987) 

Śmierć w płomieniach

25 marca 1888 Zygmunt Wróblewski pracował wieczorem nad szkicami nowej aparatury naukowej. W pewnym momencie trącił ręką lampę naftową. Płonąca ciecz oblała profesora. Naukowiec wybiegł w palącym się ubraniu z gmachu, dopiero tam uratowali go studenci. Rozległe oparzenia stały się przyczyną śmierci Wróblewskiego. Zmarł w męczarniach 16 kwietnia 1888 roku.

bm


Czytaj także

Odkrycie polonu zmieniło świat. Maria Skłodowska-Curie prekursorką radioterapii

Ostatnia aktualizacja: 18.07.2023 05:55
- Wszystko, czym dysponowali w tym laboratorium było naprawdę nędzne, a jednak to tu robione były badania, które doprowadziły do odkrycia i wydzielenia polonu i radu - powiedział prof. Marcel Guillot, współpracownik Marii Skłodowskiej-Curie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Piotr Curie. Specjalnie dla niego stworzono Katedrę Fizyki na Sorbonie

Ostatnia aktualizacja: 15.05.2022 05:40
Piotr Curie może uchodzić za archetyp naukowca. W pełni poświęcony badaniom, niedbający o zaszczyty, którego jedynym marzeniem było wyposażone laboratorium. Niespodziewana śmierć przerwała jego wybitną karierę.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Leopold Infeld. Polak, który współpracował z Einsteinem

Ostatnia aktualizacja: 20.07.2023 05:50
- Potrafił natchnąć wiarą w ważność czegoś, nad czym się pracuje - mówił na antenie Polskiego Radia Bogdan Mielnik, jeden z wychowanków naukowca.
rozwiń zwiń