Historia

Stanisław Kot. Historyk w dziejowej zawierusze

Ostatnia aktualizacja: 26.12.2023 05:40
Wybitny historyk, któremu przyszło być politykiem w najcięższych czasach i dyplomatą w najgorszym możliwym miejscu. Czy Stanisław Kot podołał wyznaczonej mu przez dzieje roli?
Stanisław Kot, 1933
Stanisław Kot, 1933Foto: Wikipedia/domena publiczna

48 lat temu, 26 grudnia 1975 roku, zmarł Stanisław Kot, działacz ruchu ludowego, polityk, minister emigracyjnego rządu Władysława Sikorskiego i ambasador Polski w ZSRR w latach 1941-1942.

Stanisław Kot był bohaterem audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie" i programu Elizy Bojarskiej z cyklu "Konfrontacje historyczne". Posłuchaj sporu dr. Janusza Osicy i dr. Janusza Gmitruka w audycji Andrzeja Sowy i wspomnień dawnych uczniów prof. Kota w audycji Elizy Bojarskiej.

Posłuchaj
14:20 stanisław kot___1119_03_iv_tr_0-0_103533397d0afbf3[00].mp3 Postać Stanisława Kota - audycja Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie" z udziałem dr Janusza Osicy i dr Janusza Gmitruka. (PR 30.04.2003)

Posłuchaj
28:50 konfrontacje historyczne - stanisław kot i jego dzieło___f 43511_tr_0-0_117358597d08c4c0[00].mp3 Audycja Elizy Bojarskiej z cyklu "Historyczne konfrontacje" poświęcona postaci Stanisława Kota. (PR 26.05.1988)

  

Nauka i Legiony

Przyszedł na świat 22 października 1885 roku w zaborze austriackim, we wsi Ruda, w rodzinie chłopskiej. W latach 1904-1908 studiował historię na Uniwersytecie Lwowskim, następnie – w latach 1912-1914 – studiował we Francji.

W 1914 roku powrócił do Galicji, gdzie wydawał "Wiadomości Polskie". Zaangażowany przez wiele lat w podziemie niepodległościowe, został Kot w 1915 roku członkiem Naczelnego Komitetu Narodowego, z którego inicjatywy powstały Legiony Polskie. Duży wpływ na to miał sam Kot, który w NKN pełnił funkcję szefa Biura Prasowego Departamentu Wojskowego.

- To on stworzył legendę Legionów Polskich – twierdził dr Janusz Gmitruk, który w audycji Andrzeja Sowy wcielił się w rolę obrońcy Kota.

Profesor i polityk

Po odzyskaniu niepodległości zajął się pracą naukową. W 1920 roku został profesorem na Uniwersytecie Jagiellońskim, do 1934 roku kierował Katedrą Historii Kultury. Profesor i działacz Stronnictwa Ludowego stracił stanowisko na skutek swojego udziału w protestach przeciwko procesowi brzeskiemu.

Wybitny dorobek Kota doceniły uniwersytety w Oxfordzie i Bazylei, nadając mu doktoraty honoris causa. Ale Kota fascynowała też inna dziedzina. - On się napawał życiem w polityce, to była jego prawdziwa pasja - mówił prof. Henryk Barycz, uczeń Stanisława Kota. 

Zdolny dyplomata czy człowiek z krwią na rękach?

Czy jednak zamiłowanie szło w jego przypadku w parze z talentem? Los miał sprawdzić Kota na emigracji, gdzie został ministrem w rządzie Władysława Sikorskiego i jednym z najbardziej zaufanych ludzi generała. W środowisku emigracyjnym nie miał dobrej opinii, był uważany za osobę mściwą i pamiętliwą. Premier i Wódz Naczelny wysłał Stanisława Kota do ZSRR, gdzie ten pełnił funkcję ambasadora.

- Był człowiekiem, który miał krew na rękach. Tak było, gdy protestował przeciwko wysyłaniu z Rosji sowieckiej przez gen. Andersa ludności cywilnej. Więcej: zadenuncjował o tym do Moskwy. Dla tych cywilów wyjście z Andersem było jedynym ratunkiem przed śmiercią głodową. Wielu z nich, przez działalność Kota, napotkało szlaban – uważał dr Janusz Osica.

Z tą opinią nie zgadzał się dr Janusz Gmitruk. - Stworzył ogromne państwo opiekuńcze, powołując mężów zaufania, uruchomił niezwykle szeroką pomoc. Kot pukał do wszystkich drzwi w Związku Radzieckim, żeby pomoc docierała do uchodźców – mówił historyk.

Sikorski nie stracił zaufania do swojego protegowanego: jego decyzją Kot został ministrem stanu na Bliskim Wschodzie. W latach 1943–1944 pełnił funkcję ministra informacji. W 1945 roku powrócił do kraju, gdzie wiązał nadzieje z Tymczasowym Rządem Jedności Narodowej. Wierzył, że Stalin zgodzi się na rządy w Polsce z udziałem ludowców. Z ramienia TRJN pełnił funkcję ambasadora we Włoszech. W 1947 roku zrezygnował z tego stanowiska i pozostał na emigracji. Od 1955 roku był przewodniczącym Rady Naczelnej Polskiego Stronnictwa Ludowego na obczyźnie. Zmarł 26 grudnia 1975 roku.

bm


Czytaj także

August Zaleski. Ćwierć wieku w prezydenckim fotelu

Ostatnia aktualizacja: 13.09.2023 05:46
Był najdłużej sprawującym urząd prezydenta Polakiem. Funkcję na uchodźstwie pełnił od czerwca 1947 roku do śmierci 7 kwietnia 1972 roku. Choć stanowisko piastował przez 25 lat i był doświadczonym dyplomatą, jego prezydenturę trudno nazwać udaną.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Irena Kosmowska - czołowa kobieta-polityk II RP

Ostatnia aktualizacja: 23.08.2015 12:30
Będąc posłanką na Sejm Ustawodawczy II RP Irena Kosmowska należała do wąskiej grupy kobiet na tak eksponowanym miejscu w życiu publicznym.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław Stroński - odpowiedzialność publicysty

Ostatnia aktualizacja: 18.08.2023 05:45
18 sierpnia 1882 roku w Nisku urodził się Stanisław Stroński, profesor, polityk i publicysta, minister w emigracyjnym rządzie Władysława Sikorskiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wolne Miasto Gdańsk – wersalska bomba z opóźnionym zapłonem

Ostatnia aktualizacja: 27.10.2023 05:50
Kompromisy, które mają uszczęśliwić wszystkich, często nie zadowalają nikogo. W przypadku powstania Wolnego Miasta Gdańsk, kompromis przerodził się w beczkę prochu, która eksplodowała 1 września 1939 roku.  
rozwiń zwiń
Czytaj także

Katyń 1940. Józef Czapski wspomina poszukiwanie zaginionych polskich oficerów

Ostatnia aktualizacja: 13.04.2023 05:54
3 kwietnia 1940 roku wyruszył pierwszy transport polskich oficerów, więźniów z obozu w Kozielsku do stacji Gniazdowo. Stamtąd jeńcy byli przewożeni autobusami więziennymi do lasu katyńskiego, gdzie byli mordowani strzałem w tył głowy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Władysław Broniewski. Poeta wielokrotnie zapomniany

Ostatnia aktualizacja: 10.02.2024 05:50
Jego nazwisko jest słynne, lecz twórczość należy do mniej znanych w historii polskiej literatury. Zawsze coś stało na przeszkodzie jego poezji. – W swoim życiu stanął wobec wszystkich największych wyzwań XX wieku, za co płacił wielką cenę – mówił w Polskim Radiu biograf Władysława Broniewskiego Mariusz Urbanek.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wacław Jędrzejewicz. Polityk, historyk, niepodległościowiec

Ostatnia aktualizacja: 29.01.2024 05:38
29 stycznia 1893 roku urodził się prof. Wacław Jędrzejewicz. Był oficerem polskiego wywiadu, współorganizatorem Polskiej Organizacji Wojskowej, a w okresie międzywojennym pełnił funkcję ministra. Wsławił się również jako założyciel Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce - jednej z najważniejszych polonijnych placówek naukowych. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Lidia Ciołkoszowa - powierniczka tradycji Polskiej Partii Socjalistycznej

Ostatnia aktualizacja: 09.06.2023 05:50
Stanowiła żywe łącze między przedwojennym PPS, etosem emigracyjnym i odradzającą się po latach komunizmu lewicą niepodległościową. Dziś 21. rocznica jej śmierci. 
rozwiń zwiń