17 kwietnia 1790 roku zmarł Benjamin Franklin, ojciec-założyciel Stanów Zjednoczonych, a także wybitny wynalazca.

Niespokojny umysł

Odkrywca urodził się w Bostonie w 1706 roku, miał szesnaścioro rodzeństwa. W wieku 10 lat Benjamin przerwał edukację, by pomagać ojcu przy wyrobie mydła i świec. Nigdy już nie wrócił do szkoły, a wiedzę zdobywał samodzielnie. Jego zamiłowanie do książek sprawiło, że ojciec postanowił uczynić z niego drukarza.

Benjamin pomagał bratu w drukarni, ale gdy doszło między nimi do nieporozumień, porzucił pracę i wyruszył w świat. Próbował szczęścia w Nowym Yorku i Filadelfii, poznał biedę, niepowodzenia i porażki. W wieku 18 lat trafił do Anglii, gdzie pracował półtora roku jako pomocnik w drukarni. Potem wrócił do Ameryki i założył w Filadelfii sklep z materiałami piśmiennymi oraz książkami.

Przez 25 lat Franklin wydawał "Almanach Biednego Ryszarda" - zbiór rad, aforyzmów i złotych myśli, który cieszył się wielką popularnością i przynosił znaczne dochody.

Drukarz angażował się w życie społeczne. Z jego inicjatywy powstał w Filadelfii klub dyskusyjny, zrzeszający początkowo drobnych kupców i rzemieślników, a z czasem także postępowych lekarzy, prawników i nauczycieli. Członkowie klubu mieli na celu dokształcanie się w naukach i ćwiczenie w cnocie. Franklin był także organizatorem Towarzystwa Ogniowego, czyli straży pożarnej i pierwszej w Ameryce biblioteki publicznej oraz Amerykańskiego Towarzystwa Filozoficznego. Z jego nazwiskiem związane jest również powstanie pierwszego szpitala miejskiego i Akademii Kształcenia Młodzieży, która stała się zalążkiem Uniwersytetu Filadelfijskiego.

Wynalezienie piorunochronu

W 1748 roku 42-letni Benjamin Franklin, zgromadziwszy znaczny majątek, porzucił drukarstwo i zajął się naukami przyrodniczymi, które go od dawna pasjonowały. W świecie naukowym wsławił się przede wszystkim jako badacz elektryczności atmosferycznej i wynalazca piorunochronu. Próbę przechwycenia atmosferycznej elektryczności przy pomocy żelaznego pręta wykonał 15 czerwca 1752. Po raz pierwszy w dziejach "ściągając ręką ludzką piorun na ziemię". Królewskie Towarzystwo Nauk w Londynie i Akademia Francuska zaliczyły go w poczet swych członków. Wtedy też przewodniczący Akademii Francuskiej wypowiedział o Franklinie pamiętne słowa: "niebiosom wydarł piorun, a berło tyranom".

Franklin poświęcił elektryczności atmosferycznej wiele lat badań. "Ochronny drut" był początkowo traktowany bardzo nieufnie przez Kościoły różnych wyznań. Piorunochron okrzyknięto nawet "heretycką żerdzią", a kler angielski i amerykański uznał wynalazek za próbę przeciwstawienia się woli Bożej. Do tej pory jedynym znanym sposobem radzenia sobie z piorunami było bicie w kościelne dzwony.

Amerykanin nie był jedynym odkrywcą instalacji odgromowej. W Europie, niezależnie od Franklina, w latach 1750–1754 piorunochron wynalazł czeski teolog i przyrodnik Václav Prokop Diviš. Instalację odgromową wybudowano również na niewianskiej krzywej wieży zbudowanej w Imperium Rosyjskim w latach 1725–1740.

W Polsce odgramiacz zadebiutował na Zamku Królewskim w Warszawie za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. W 1777 roku ksiądz Józef Herman Osiński, w wydanym przez siebie pierwszym polskim podręczniku elektrotechniki, przedstawił porady dotyczące montażu piorunochronu oraz ratowania osób poszkodowanych w wyniku porażenia.

"Ojciec-założyciel" Stanów Zjednoczonych Ameryki

Kiedy Franklin był już blisko pięćdziesiątki, zaczął aktywnie działać na polu polityki. W latach 1764-1775 reprezentował w Anglii interesy kolonii amerykańskich. Kilka lat później Ameryka, przy czynnym współudziale Franklina, uzyskała niepodległość. Był on współautorem amerykańskiej Deklaracji Niepodległości oraz konstytucji. Został pierwszym reprezentantem Stanów Zjednoczonych we Francji, z którą podpisał korzystny traktat.

Mimo sędziwego wieku Benjamin Franklin był wciąż aktywny. Jeszcze przed śmiercią podpisał petycję domagającą się zniesienia niewolnictwa.

mk

9 sierpnia 1974 Richard Nixon w wyniku afery Watergate jako pierwszy w historii prezydent USA zrzekł się urzędu.

Wszystko zaczęło się 17 czerwca 1972, kiedy to w kwaterze wyborczej demokratów, która mieściła się w kompleksie biurowym Watergate w Waszyngtonie przyłapano włamywaczy. Był wśród nich James McCord, pracownik Komitetu Reelekcji Prezydenta, który działał na rzecz kandydata republikanów, urzędującego prezydenta Richarda Nixona.

Włamania nie powiązano bezpośrednio z wyborami, nie dając jednocześnie wiary, że prezydent USA może być zamieszany w działania o charakterze kryminalnym. Wątek polityczny – z braku dowodów – został wyłączony ze śledztwa. Jesienią 1972 roku Nixon został wybrany w pierwszej turze wyborów na kolejna kadencję. Zwycięstwo było spektakularne – zdobył 60,7 proc. głosów, a jego główny przeciwnik, nominowany z ramienia Partii Demokratycznej George McGovern, jedynie 37,5 proc. głosów.

Historia Manhattanu rozpoczyna się 4 września 1609 roku, kiedy angielski żeglarz Henry Hudson, zatrudniony przez Holenderską Kompanię Wschodnioindyjską dopłynął do jego brzegów. Cztery lata później na wyspie pojawiają się pierwsi osadnicy z Holandii.

W 1614 roku Holendrzy zakładają tu faktorię handlową, a 10 lat później na wyspie zaczyna się masowa kolonizacja i powstaje Nowy Amsterdam. Za możliwość osiedlanie się na wyspie przez przybyszów z Holandii Indianie otrzymali podobno od gubernatora kolonii Petera Minuita paciorki i inne świecidełka wartości 24 dolarów.

Posłuchaj audycji o Manhattanie – najważniejszej dzielnicy Nowego Jorku.

Henry Hudson dociera do brzegów Nowego Jorku, aut. Edward Moran (1898), źr. Biblioteka Kongresu USA, Wikimedia/dp

Nowy Amsterdam rozrasta się. W 1625 roku przywieziono tu pierwszych niewolników. Wkrótce założono targ, na którym byli sprzedawani. W latach 1643-1645 dochodzi do pierwszych walk z Indianami. W 1653 roku Holendrzy budują wielkie ogrodzenie (ang. wall), które miało ich chronić przed napadami Indian. Trakt biegnący wzdłuż palisady nazwano Wall Street. Dziś nazwę tę nosi jedna z najbardziej znanych ulic Manhattanu.

W 1664 roku miasto, bez walk, przejmują Anglicy. Zmieniają jego nazwę na Nowy Jork. Pod brytyjskim panowaniem miasto szybko się rozwija i w 1700 roku liczy już 5 tys. mieszkańców.

Dziś Manhattan zamieszkuje ok. 1 586 000 ludzi. Jest wyspą o długości 21,6 km i szerokości (maksymalnej) 3,7 km. Jego powierzchnia wynosi ok. 58,8 km². Na cześć Henry’ego Hudsona rzekę opływającą Manhattan od zachodu nazwano jego imieniem.

Le Corbusier mówił o Nowym Jorku: "Sto razy myślałem: Nowy Jork to katastrofa, a pięćdziesiąt: To piękna katastrofa". 

mb