Był 30 marca 1981 roku. Prezydent Ronald Reagan opuszczał Hotel Hilton, w którym parę minut wcześniej przemawiał do robotników budowlanych zrzeszonych w największej amerykańskiej centrali związkowej. Wyszedł bocznym wyjściem, aby uniknąć tłumów, które stały przed hotelem. Kiedy miał już wsiadać do samochodu, padły strzały.

Pierwsze doniesienia

To dramatyczne wydarzenie zelektryzowało cały świat. Program przerwały stacje radiowe i telewizyjne. Podobnie zrobiła Rozgłośnia Polska RWE.

– Miliony Amerykanów były świadkami zamachu na prezydenta Reagana – mówił zdenerwowanym głosem Tadeusz Nowakowski. – Kim jest zamachowiec? Blondyn, szczupły, pochodzi z miasteczka w stanie Colorado.

W pierwszej chwili wydawało się, że prezydentowi nic się nie stało, że nabił sobie tylko guza, gdy rzucili się na niego członkowie ochrony. Wiadomo było natomiast, że John Hinckley, czyli zamachowiec, poważnie ranił sekretarza prasowego prezydenta James’a Brady’ego. Rzecznik zmarł kilka godzin później. Ranni zostali również: agent ochrony oraz policjant.

– Minęły już prawie trzy godziny od zamachu na prezydenta – donosił z Nowego Jorku Karol Witt. – Prezydent został otoczony przez pozostałych członków ochrony. Został natychmiast wprowadzony do samochodu. Nie robił wrażenia, by był ranny.

A jednak ranny…

Jedna z kul trafiła prezydenta Stanów Zjednoczonych. – Kula przedziurawiła płuco, nie dotknęła serca – relacjonował Witt. – Ronald Reagan do szpitala szedł o własnych siłach.

Karol Witt przypomniał o zamachach na innych prezydentów USA: Abrahama Lincolna, Williama McKinleya, Johna F. Kennedy’ego. – Wydaje się, że ten zamach nie jest tak tragiczny jak się w pierwszej chwili wydawało – powiedział dziennikarz. – Prezydent szybko został przewieziony do jednego z najlepszych szpitali w Waszyngtonie, który jest przygotowany na tego typu nagłe zdarzenie.

Ronald Reagan, chwilę przed otrzymaniem narkozy, miał powiedzieć do operujących go chirurgów: "Mam nadzieję, że wszyscy jesteście republikanami". Na co jedna z osób obecnych na sali operacyjnej odpowiedziała: "Myślę, Panie prezydencie, że w tej chwili wszyscy jesteśmy republikanami".

Z miłości do Jodie Foster

Jakie motywy przyświecały sprawcy? – Wiemy, że był trudnym dzieckiem, średnim uczniem i że mieszka w dość bogatej miejscowości, w dużym domu. W tej chwili jest przesłuchiwany przez FBI – donosił na gorąco Karol Witt.

22-letni John Hinckley, syn nafciarza, tłumaczył, że dokonując zamachu chciał zwrócić na siebie uwagę, szczególnie jednej osoby – aktorki Jodie Foster, którą wielbił od czasów obejrzenia jej w słynnym filmie Martina Scorsese "Taksówkarz". Mówił, że identyfikuje się z głównym bohaterem filmu - Travisem Bickle oraz z zabójcą Johna Lennona - Markiem Chapmanem.

Podczas procesu, który toczył się w 1982 roku uznano go za niepoczytalnego i wypuszczono na wolność po tym, gdy zdiagnozowano u niego depresję i zaburzenia osobowości. Do dziś przebywa w Szpitalu Psychiatrycznym św. Elżbiety.

27 października 1858 w Nowym Jorku urodził się Theodore Roosevelt. Przez rodziców pieszczotliwie nazywany był "Teddy". Później od tego określenia wzięła się nazwa pluszowych misiów.

Na zdjęciu: Theodore Roosevelt w 1915 roku, źr. archiwum "New York Times", Wikipedia/dp

Jako dziecko Theodore był słabego zdrowia, naukę pobierał więc w domu. Nie przeszkodziło mu to jednak by w wieku 18 lat podjąć studia na Harvardzie i ukończyć je na bardzo wysokiej pozycji. Następnie w 1880 roku rozpoczął prawo na Columbia University. Jednocześnie został członkiem Gwardii Narodowej i Klubu Republikańskiego.

W 1899 roku został wybrany Gubernatorem Stanu Nowy York, a rok później wiceprezydentem. O zamachu na prezydenta Williama McKinley’a dowiedział się podczas polowania. Zgodnie z konstytucją przejął jego stanowisko, zostając tym samym najmłodszym prezydentem Stanów Zjednoczonych – miał wówczas niespełna 43 lata. Swój mandat do prawowania władzy potwierdził trzy lata później.
Kampania wyborcza 1904
Wybory 1904 roku w USA były pierwszymi, przed którymi toczyła się podobna do dzisiejszych kampania wyborcza. Nie istniała wówczas jeszcze procedura prawyborów. Funkcjonował jeszcze tradycyjny system typowania przez szefów partii konwencjom wyborczym kandydatów partyjnych. Następnie delegacji według tych wskazówek wybierali kandydatów, a ci ścierali się w kampanii wyborczej.
Naprzeciwko siebie stanęli: republikanin – Theodore Roosevelt i demokrata – Alton B. Parker. Roosevelt znany był swoim rodakom, gdyż przejął władzę w Białym Domu już w 1901 roku, po śmierci prezydenta Williama McKinley’a. Już wówczas okazał się człowiekiem samodzielnym i niepodatnym na wpływy partyjnych szefów.

Na zdjęciu: Prezydent Theodore Roosevelt z rodziną (1903 rok), od lewej: Quentin, Theodore (senior), Theodore (junior)., Archie, Alice, Kermit, Edith and Ethel, źr. Biblioteka Stanów Zjednoczonych, Wikipedia/dp

Wejście w nowy wiek
Na przełomie XIX i XX wieku Stany Zjednoczone stały się potęgą gospodarczą, co pociągało jednak za sobą wiele poważnych konsekwencji. Społeczeństwo amerykańskie domagało się regulacji
– Roosevelt zdawał sobie sprawę, że państwo musi zacząć brać odpowiedzialność za regulowanie stosunków między wielkim biznesem a społeczeństwem – podkreślał prof. Krzysztof Michałek w audycji Sławomira Szofa "Postacie XX wieku".
Prezydent zdawał sobie sprawę, że należy przerwać monopol wielkich przedsiębiorstw, które trzymały w swoich rękach większą część amerykańskiej gospodarki.
Okres jego prezydentury to także aktywność na rzecz ochrony środowiska iż zasobów naturalnych. Roosevelt obserwując rozpędzoną amerykańską gospodarkę obawiał się, że do końca XX wieku zasoby naturalne jego kraju ulegną całkowitemu wykorzystaniu.
Imperialista
Theodore Roosevelt jako pierwszy prezydent USA podjął się działalności międzynarodowej. Już w swoim przemówieniu inauguracyjnym 4 marca 1904 podkreślał: "Staliśmy się wielkim krajem i przez swą wielkość zmuszeni jesteśmy do utrzymywania stosunków z innymi krajami, i musimy się zachować jak przystoi ludziom o takiej odpowiedzialności. Musimy być świadomi, że przed Stanami Zjednoczonymi stoją niebezpieczeństwa, których nasi przodkowie nie mogli przewidzieć”.

Mount Rushmore National Memorial, w skale wyrzeźbione są głowy czterech prezydentów USA. Od lewej: George Washington, Thomas Jefferson, Theodore Roosevelt i Abraham Lincoln, aut. Sfmontyo (21.02.2003), Wikipedia/dp

Jego ulubionym powiedzeniem było: "Przemawiajcie łagodnie i noście ze sobą duży kij". Podczas wojny rosyjsko-japońskiej był mediatorem, za co w 1906 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. Podkreślając potęgę militarną swojego kraju wysłał White Fleet w rejs dookoła świata. Wznowił również budowę Kanału Panamskiego. Choć na fotel prezydenta po 1909 roku nie powrócił do końca życia pozostał aktywnym politykiem. Zmarł 6 stycznia 1919.

Życie i działalność polityczną Theodore'a Roosevelta w audycji Sławomira Szofa "Postacie XX wieku" przedstawia amerykanista prof. Krzysztof Michałek.

mb

2 listopada 1920 roku Warren Harding został wybrany 29. prezydentem USA. Uznawany jest za jednego z najgorszych prezydentów w historii Ameryki.

Wygrał twarzą i chwytliwymi hasłami

Polityczną karierę rozpoczął jako senator stanu Ohio. Nabrała ona tempa w 1912 roku, kiedy na konwencji Partii Republikańskiej wysunął kandydaturę Williama Tafta na prezydenta. Sam o miejsce w Białym Domu zawalczył 8 lat później.

- Wybory roku 1920 były niezwykle ważne z kilku powodów. Po pierwsze decydowały się losy reform zwanych progresywnymi, realizowanych od czasów Theodore'a Roosevelta. Drugi powód to to, że wybory roku 1920 były plebiscytem popularności idei udziału Stanów Zjednoczonych w polityce światowej - mówił prof. Krzysztof Michałek w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku". – Harding prezentował chwytliwe dla wielu Amerykanów hasło powrotu do normalności.

Owa "normalność" miała polegać na stopniowym wygaszaniu reform oraz powrocie do polityki izolacjonizmu. Chwytliwe hasła trafiły do społeczeństwa amerykańskiego zmęczonego ciężarami ponoszonymi w związku z udziałem kraju w I wojnie światowej. Hardingowi pomogła też jego nienaganna aparycja.

- Były to pierwsze wybory, w których wygląd kandydata odegrał pewną rolę – wyjaśniał historyk.

Prezydentura skandali

Prezydentura Hardinga upłynęła w atmosferze skandali. Najważniejszy z nich, nazwany aferą Teapot Dome dotyczył wydzierżawienia przez sekretarza zasobów wewnętrznych rezerw ropy,należących do marynarki, prywatnym spółkom naftowym po najniższej cenie i bez przetargu.

Korupcja szerząca się wśród najwyższych kręgów władzy nie była jedynym źródłem kontrowersji. Również życie prywatne prezydenta pełne było nieczystych spraw.

- Było tajemnicą poliszynela, że Harding, który wypowiadał się nie tylko za wprowadzeniem, ale egzekwowaniem prohibicji, sam popijał – mowił prof. Krzysztof Michałek.

Skandalem były też rewelacje Nan Britton, która utrzymywała, że prezydent zdradzał z nią żonę i był ojcem jej dziecka.

Jasną stroną prezydentury Warrena Hardinga było ograniczenie deficytu budżetowego, który powstał w Stanach Zjednoczonych po I wojnie światowej, oraz przeprowadzenie konferencji waszyngtońskiej. Czego dotyczyły jej ustalenia? Posłuchaj audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku"

bm