13 września 1946 roku w Krakowie na mocy wyroku Najwyższego Trybunału Narodowego, został powieszony Amon Göth, jeden z największych zbrodniarzy niemieckich, oficer SS, komendant obozu koncentracyjnego w Płaszowie pod Krakowem oraz likwidator gett w Krakowie i Tarnowie.

Jego oskarżycielem z ramienia rządu polskiego był prawnik prof. Mieczysław Siewierski.

- Amon Göth był stosunkowo niedużym kółkiem w tej całej maszynie hitlerowskiej. Jeżeli zasiadł w plejadzie oskarżonych, odpowiadających przed najwyższym Trybunałem Narodowym, to dlatego, że to był jedyny oskarżony, któremu my oskarżyciele zarzucaliśmy akty osobistego bestialstwa - opowiada prof. Siewierski.

Obóz koncentracyjny w Płaszowie miał charakter obozu przejściowego. Trafiali do niego Żydzi z gett podkrakowskich miast. Ofiarą obozu padło około 8 tys. Polaków i Żydów.

Nieludzkie obchodzenie się z więźniami w Płaszowie było na porządku dziennym. Wystarczyło nie zdjąć czapki przed komendantem lub spojrzeć mu w oczy, żeby zginąć. Göth lubił prowokować więźniów, by następnie znęcać się nad nimi. Osobiście przeprowadzał egzekucje, mordował pod byle pretekstem.

Mimo że oskarżony był tylko komendantem obozu w Płaszowie, sam zgłaszał się na ochotnika do likwidacji wszystkich okolicznych gett m.in. w Tarnowie i Krakowie.

Amon Göth nie tylko mordował więźniów obozu, ale również ich okradał. W bardzo precyzyjny sposób obrabowywał wszystkich nowo przybyłych więźniów z ich dobytku. Cały ten majątek traktował jako swoją osobistą zdobycz wojenną, której nie kwapił się odprowadzać do kas hitlerowskich. Mimo nieformalnego przyzwolenia na bogacenie się kosztem ofiar obozów, skala tego zjawiska była tak duża, że w 1944 roku Göth został aresztowany przez władze niemieckie.

- Ta chęć zysku była, obok osobistej satysfakcji z uśmiercania ludzi, takim drugim bodźcem w całej jego działalności – mówi prof. Mieczysław Siewierski.

Nadchodząca klęska nazistów nie pozwoliła go osądzić. Göth trafił do sanatorium. To dzięki wcześniejszemu znalezieniu wielkiego magazynu z kosztownościami natrafiono na jego trop. Został aresztowany w maju 1945 roku przez wojska amerykańskie.

Proces odbył się w dniach od 27 sierpnia do 5 września 1946 roku. Göth został skazany na śmierć przez powieszenie. Wyrok wykonano 13 września 1946 roku w krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich. Dopiero trzecia próba egzekucji zakończyła się śmiercią Götha, jego ostatnie słowa przed śmiercią brzmiały: "Heil Hitler".

Postać komendanta obozu w Płaszowie pojawia się w filmie Stevena Spielberga "Lista Schindlera".

mk

- Gdy nas przywieziono w obozie było trzydziestu niemieckich więźniów - przyszli kapo. Otrzymałem nr 31, byłem pierwszym Polakiem w Oświęcimiu - opowiadał cudem ocalały Stanisław Ryniak o przybyciu do obozu następnego dnia, 14 czerwca 1940 roku.

Dzień ten uznawany jest za początek działania obozu, a dziś w Polsce obchodzony jako Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady.

German Death Camps - zobacz serwis edukacyjno-społeczny

Przez cały czas swego istnienia, do 27 stycznia 1945 roku, Auschwitz pełnił funkcję obozu koncentracyjnego, z biegiem czasu stając się największym z nich. Hitlerowscy okupanci w pierwszych miesiącach kierowali tam przede wszystkim polskich więźniów politycznych, uznanych za szczególnie niebezpiecznych. Byli to społeczni, duchowi i wojskowi przywódcy przedwojennej Polski. Inteligenci, ludzie kultury i nauki oraz uczestnicy ruchu oporu.

Do obozu wysyłano także ludzi aresztowanych podczas ulicznych łapanek i akcji wysiedleńczych. W tym całe rodziny, między innymi z przewidzianej do zasiedlenia niemieckimi osadnikami Zamojszczyzny i z Warszawy w trakcie powstania.

Z czasem Niemcy zaczęli wysyłać do Auschwitz grupy więźniów z innych okupowanych krajów, a także Romów i sowieckich jeńców wojennych.

Od 1942 roku w stan obozu włączono Żydów z masowych transportów kierowanych na zagładę, uznanych podczas selekcji za zdolnych do pracy lub potrzebnych do prowadzenia zbrodniczych eksperymentów medycznych.

W ciągu niecałych pięciu lat do KL Auschwitz deportowano co najmniej 1,3 miliona ludzi. Większość zginęła od razu po przyjeździe. W obozie umieszczono około 400 tysięcy osób. Byli oni rejestrowani i numerowani. Ponad połowa zginęła wskutek głodu, nadludzkiej pracy, szalejącego terroru, egzekucji oraz wyniszczających warunków bytowych, chorób i eksperymentów medycznych. Prawie 200 tysięcy więźniów wywieziono do innych obozów koncentracyjnych, gdzie znaczna część zginęła.
W momencie wyzwolenia w KL Auschwitz znajdowało się ok. 7 tysięcy osób.

- Przyjechałem z pierwszym transportem. Nikt z nas wtedy nie wiedział, czym jest obóz koncentracyjny w Oświęcimiu – mówił jeden z więźniów.

Posłuchaj wspomnień więźniów ocalałych z pierwszego transportu do Auschwitz.

mjm

Trybunał amerykański skazał siedmiu oskarżonych na karę śmierci, dziewięciu na karę dożywotniego lub terminowego pozbawienia wolności, zaś siedmiu postawionych przed sądem uniewinniono.

Wyroki śmierci przez powieszenie wykonano 2 sierpnia 1948 roku w więzieniu Landsberg. Ponieważ kary pozbawienia wolności były stopniowo łagodzone, do 1960 roku pozostali skazani byli już na wolności.

Amerykański trybunał wojskowy przeciwko nazistowskim lekarzom

Był to pierwszy z 12 procesów norymberskich, przeprowadzonych przed amerykańskimi trybunałami wojskowymi po zakończeniu głównego procesu 22 niemieckich zbrodniarzy wojennych przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze.

German Death Camps - zobacz serwis edukacyjno-społeczny

Na ławie oskarżonych zasiadły 23 osoby, wśród nich: główny oskarżony dr Karl Brandt (komisarz III Rzeszy ds. zdrowia, lekarz przyboczny Adolfa Hitlera); dr Karl Gebhardt (ostatni prezes hitlerowskiego Czerwonego Krzyża, lekarz przyboczny Heinricha Himmlera); dr Joachim Mrugowsky (dyrektor Instytutu Higieny Waffen-SS); dr Waldemar Hoven (lekarz obozowy w Buchenwaldzie); Wolfram Sievers (sekretarz generalny Towarzystwa Ahnenerbe zajmującego się dowodami na wyższość rasy aryjskiej).

" Mengele - "Anioł Śmierci" z Auschwitz"

Pseudomedyczne eksperymenty

Wszyscy zostali oskarżeni o popełnienie zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości, a także przynależność do organizacji przestępczej SS. Zarzucono im przede wszystkim przeprowadzanie eksperymentów na więźniach niemieckich obozów koncentracyjnych. Zbrodnicze eksperymenty na więźniarkach Ravensbrück osobiście przeprowadzał dr Karl Gebhardt i dr Herta Oberheuser.

Podobną zbrodniczą działalność jako lekarz obozowy w Buchenwaldzie prowadził dr Waldemar Hoven. Dr Karl Brandt wydawał rozkazy i osobiście nadzorował wszystkie eksperymenty. Z kolei Viktor Brack był odpowiedzialny za przeprowadzenie akcji Einsatz Reinhard (zagłady Żydów w Generalnym Gubernatorstwie i regionie białostockim) oraz plany sterylizacji całych narodów. Brack przewodził też akcji T4 (eutanazji umysłowo chorych oraz inwalidów) i akcji eksterminacji niezdolnych do pracy więźniów obozów koncentracyjnych. 

mk/im

Drugi proces oświęcimski, proces członków załogi niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, toczył się w dniach od 20 grudnia 1963 do 10 sierpnia 1965 roku. Odbywał się on przed zachodnioniemieckim sądem we Frankfurcie nad Menem.

German Death Camps - zobacz serwis edukacyjno-społeczny

Mimo, że przeciw 20 niemieckim zbrodniarzom oświęcimskim zeznawało 365 świadków, a także dostępny był bardzo obszerny materiał dowodowy, to niemal każdy z oskarżonych twierdził, że jest niewinny. Tylko Hans Stark przyznał się w ostatnim słowie do mordowania więźniów, tłumacząc, że w takim duchu został wychowany przez Hitlerjugend i SS. "Zapomniałem o dziesięciu przykazaniach Boskich, a uwierzyłem w program partyjny" - słowa Starka przytacza obecny na procesie specjalny wysłannik Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, Tadeusz Nowakowski.

Reszta oprawców z Oświęcimia w swoich ostatnich słowach twierdziła: dentysta, dr Willy Frank: "Ratowałem więźniom życie. Jestem niewinny"; dentysta dr Willi Schatz: "Nikomu krzywdy nie wyrządziłem. Jestem niewinny"; aptekarz, dr Victor Capesius: "Na rampie zbierałem tylko lekarstwa dla więźniów. Jestem niewinny"; morderca tysięcy ludzi przez zastrzyk fenolu, sanitariusz Josef Klehr: "Nie poczuwam się do niczego. Jestem niewinny"; kapo Emil Bednarek: "Nigdy nie zabiłem, nigdy nie katowałem". Do samego końca tego wstrząsającego, trwającego dwadzieścia miesięcy procesu niemieccy zbrodniarze hitlerowscy nie wykazali skruchy. Mimo wielu dowodów zbrodni oraz przeprowadzenia oględzin obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, wyroki zapadły dość łagodne.

Decyzje sądu frankfurckiego oburzyły cały świat. Sześciu oskarżonych zostało skazanych na karę dożywotniego więzienia, jedenastu na karę więzienia od 3 do 11 lat, trzech zostało uniewinnionych.

Mordercy zza biurka, funkcjonariusze gestapo i lekarze, którzy przeprowadzali selekcję na rampie potraktowani zostali z nadzwyczajną wyrozumiałością.

mk

Artysta i żołnierz

Rysunku uczył się pod okiem Józefa Mehoffera w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Podczas II Wojny Światowej brał czynny udział w walkach o wolność ojczyzny. Należał do 70 Pułku Piechoty, który uczestniczył w bitwie nad Bzurą podczas kampanii wrześniowej w 1939.

Wydarzenia wojenne, których był naocznym świadkiem, udokumentował w cyklu "Polski wrzesień". Część prac i akwareli, przechowywanych w Warszawie została nieodwracanie stracona podczas pożaru.
Kościelniak przyłączył się do działalności konspiracyjnej przeciwko Niemcom. W 1941 roku został aresztowany i przewieziony do obozu KL Auschwitz. Otrzymał numer 15261, a przy jego nazwisko widniała adnotacja "powrót niepożądany".

W Auschwitz-Birkenau działał w konspiracyjnej organizacji Związku Walki Zbrojnej, w której był odpowiedzialny za dokumentowanie za pomocą grafik zbrodni hitlerowskich. Następnie rysunki były wynoszone razem z transportami brudnej bielizny poza mury obozu, aby ogrom zbrodni nazistowskich ujrzał światło dzienne.

W 1945 roku po wkroczeniu Sowietów na okupowane ziemie polskie został przeniesiony wraz z innymi więźniami najpierw do obozu Mauthausen, a potem Melku i Ebensee. Pomimo coraz surowszych warunków nie zaprzestał swojej działalności konspiracyjnej.

Kościelniakowi groziła natychmiastowa śmierć, gdyby któryś z rysunków został odnaleziony przez obozowych strażników. W 1955 roku za swoją działalność artystyczną podczas pobytu w obozach otrzymał Złoty Krzyż Zasługi.

Losy powojenne

Po wyzwoleniu obozu przez Amerykanów pozostał w szeregach ich armii przez kilka miesięcy. W tym czasie stworzył portrety wybitnych postaci m.in. generała Patona czy generała Eisenhowera, przyszłego prezydenta USA. Pomimo możliwości pozostania w Ameryce, powrócił do ojczyzny.

Został oddelegowany przez Ministerstwo Kultury i Sztuki do tworzonego w miejscu obozu koncentracyjnego muzeum, gdzie do dzisiaj znajduje się ok. 600 jego rysunków. W latach powojennych brał również udział w pracach Głównej Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich w Polsce.

W latach 60 odbył liczne podróże po świecie. Powstało wtedy wiele prac pokazywanych na licznych wystawach.

Współpracował jako ilustrator, rysownik, ale też dziennikarz z wieloma wydawnictwami i czasopismami, mi.in. "Naszą Księgarnią" i "Światem Młodych". Stworzył liczne ilustracje do wielkich dzieł literackich ‒ "Iliady" i "Odysei" Homera, "Dziadów" Mickiewicza, "Faraona" Prusa czy "Trylogii" Sienkiewicza. Zilustrował łącznie ok. 250 pozycji wydawniczych. Posługiwał się trudnymi i nieczęsto stosowanymi technikami akwaforty i suchorytu.

Przyjaciel z obozu

Kościelniak w swoich wspomnieniach przywoływał postać o. Maksymiliana Kolbego, poznanego w obozie w Auschwitz. Kolbe wielokrotnie dzielił się z współwięźniami racjami żywieniowymi, które były głodowe. Swoimi słowami podtrzymywał na duchu współtowarzyszy niedoli ‒ mówił, że niewolno wątpić w zwycięstwo sprawiedliwości i że klęska wrogów człowieka jest nieunikniona, a jest tylko kwestią czasu. Polska i świat będą na pewno wolne od tej zmory trzeba tylko umieć przetrwać ‒ wspomina Mieczysław Kościelniak w audycji "O tych, którzy pozostali".

Był naocznym świadkiem heroicznym czynu Kolbego ‒ oddania życia w zamian za ojca trójki dzieci. Męczennika wraz z czternastoma więźniami skazano na śmierć głodową. Po dziesięciu dniach zmarł jako ostatni, po podaniu zastrzyku fenolu.

W 1971 roku Kościelniak podczas procesu beatyfikacji o. Maksymiliana Kolbego w Rzymie podarował papieżowi Pawłowi VI szesnaście grafik, ilustrujących życie swojego przyjaciela z obozu. W 1982 roku podczas kanonizacji spotkał się w Rzymie z Janem Pawłem II, któremu osobiście podziękował za wyniesienie na ołtarze ojca Kolbego.

Do końca życia był związany zarówno z swoim miastem rodzinnym Kaliszem, jak i Słupskiem, gdzie odbyło się wiele wystaw jego prac.

WP

4 lipca 1998 roku w domu opieki w Wuppertalu zmarł Kurt Franz - ostatni komendant niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Treblince. W latach 60. został skazany na karę dożywotniego więzienia - z powodu złego stanu zdrowia opuścił je jednak w 1993 roku. Podobnie potoczył się los Ludwika Hahna - zbrodniarza uczestniczącego między innymi w pacyfikacji powstania w getcie warszawskim. Nazista w więzieniu spędził zaledwie osiem lat - ostatnie chwile życia spędził na wolności.

Erich Koch - tajemnica Bursztynowej Komnaty utrzymywała go przy życiu

Ludwik Hahn

Hahn urodził się 23 stycznia 1908 roku. Na początku lat 30. ukończył naukę na Uniwersytecie w Jenie, otrzymując tytuł doktora praw. Jeszcze w trakcie studiów związał się z ruchem nazistowskim – początkowo był członkiem NSDAP, następnie SA i w końcu SS. W 1934 roku został jednym z funkcjonariuszy gestapo.

We wrześniu 1939 roku Hahn wkroczył do Polski, jako szef Einsatzkommando - formacji działającej na tyłach wojsk niemieckich, zajmującej się izolacją lub mordowaniem ideologicznych i politycznych przeciwników III Rzeszy.

Do sierpnia 1940 roku sprawował funkcję komendanta SD i policji bezpieczeństwa w dystrykcie krakowskim. Był jedną z głównych osób odpowiedzialnych za realizację Nadzwyczajnej Akcji Pacyfikacyjnej, potocznie zwanej Akcją AB – jej celem była likwidacja polskiej inteligencji, co miało doprowadzić do osłabienia "narodowej materii Polaków". Następnie do lata 1941 roku stacjonował kolejno na Słowacji i w Grecji, gdzie brał udział w kampanii bałkańskiej.

W sierpniu 1941 roku Hahn został ponownie skierowany na ziemię polskie – tym razem do Warszawy, gdzie był komendantem służby i policji bezpieczeństwa, odpowiedzialnym za terror stosowany wobec ludności stolicy.

Powstanie w getcie - zobacz serwis historyczny

Uczestniczył również w pacyfikacji powstania w getcie warszawskim i jego ostatecznej likwidacji – z jego inicjatywy do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Treblince deportowano około trzysta tysięcy Żydów.

W czerwcu 1944 roku Kierownictwo Walki Podziemnej (ośrodek dyspozycyjny Komendy Głównej Armii Krajowej) podjęło próbę likwidacji Hahna – zamach nie doszedł do skutku. Gdy wybuchło Powstanie Warszawskie, Hahn uczestniczył w jego tłumieniu - doprowadził między innymi do wymordowania około dwóch tysięcy osób w ruinach dawnego Generalnego Inspektoratu Polskich Sił Zbrojnych mieszczącego się przy Alejach Ujazdowskich.

Po wojnie do 1950 roku Hahn ukrywał się w Niemczech pod pseudonimem. W latach 50. pracował w Hamburgu – w tym czasie posługiwał się swoim rzeczywistym nazwiskiem i nie taił swojej wojennej przeszłości. Śledztwo przeciw niemu zostało wszczęte w 1960 roku, jednak oskarżony stanął przed sądem dopiero wiosną 1972 roku. Rok później został skazany na karę dwunastu lat pozbawienia wolności - sąd uznał, że można mu "jedynie" udowodnić wymordowanie około stu więźniów Pawiaka latem 1944 roku. Proces został wznowiony - w efekcie w 1975 roku Hahn został skazany na dożywocie. Z więzienia wyszedł jednak osiem lat później z przyczyn zdrowotnych.

Zmarł 10 listopada 1986 roku w Hamburgu jako wolny człowiek. 

Kurt Franz

Urodził się 17 stycznia 1914 roku. Członkiem NSDAP został w 1932 roku, a w 1937 roku wstąpił w szeregi SS.

Jesienią 1939 roku Franz był jednym z wykonawców Akcji T4 – tajnego programu eksterminacji osób niepełnosprawnych umysłowo i psychicznie chorych, realizowanego na terenach III Rzeszy.

Wiosną 1942 roku został przeniesiony do Polski, do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Bełżcu. We wrześniu tego samego roku Franza skierowano do obozu śmierci w Treblince, gdzie został zastępcą komendanta Franza Stangla.

German Death Camps - zobacz serwis edukacyjno-społeczny

Chociaż przez swój wygląd był przez więźniów nazywany "Lalką", jego oblicze nie oddawało jego prawdziwej natury. Franz słynął ze swojego okrucieństwa, które szybko sprawiło, że stał się najbardziej znienawidzonym członkiem załogi obozu. Niemal codziennie przeprowadzał obchód po obozie, który zawsze kończył się śmiercią któregoś z więźniów. Znany był z tego, że szczególnie lubował się w wymierzaniu kar chłosty i szczuciu  agresywnego psa na więźniów. Również wyciągać z tłumu przypadkowych ludzi i do nich strzelał..

Jego sadyzm szczególnie dobrze pokazują inne jego pomysły – organizował "zawody bokserskie", w których sam uczestniczył, kabarety a nawet żydowskie śluby i pogrzeby. Na jego polecenie muzyk żydowski Artur Gold skomponował "Hymn Treblinki", którą każdy więzień musiał znać i śpiewać. Wielu nie wytrzymywało tych tortur i popełniało samobójstwo, inni ginęli w komorach gazowych.

Gdy 2 sierpnia 1943 roku w Treblince wybuchło powstanie, Franz nie przebywał w obozie. Konsekwencją buntu i masowej ucieczki osadzonych była likwidacja obozu, którą kierował Franz. Przez pewien czas był też w obozie zagłady w Sobiborze. W czasie wycofywania się Niemców przed prącą na zachód Armią Czerwoną Franz uciekł do Austrii, gdzie dostał się w 1945 roku do amerykańskiej niewoli. Udało mu się jednak z niej zbiec.

Po II wojnie światowej Franz do 1949 roku pracował przy budowie mostów w Niemczech. W latach 50. natomiast pracował jako kucharz w Dusseldorfie. Został aresztowany dopiero w grudniu 1959 roku. W latach 1964-1965 zasiadł na ławie oskarżonych podczas pierwszego procesu załogi Treblinki – sąd skazał go na karę dożywotniego pozbawienia wolności. Z więzienia został warunkowo zwolniony w 1993 roku ze względu na zły stan zdrowia – ostatnie pięć lat życia spędził w domu spokojnej starości.

Aribert Heim

Heim przyszedł na świat 28 czerwca 1914 roku w Austrii. W styczniu 1940 roku otrzymał doktorat na Uniwersytecie Wiedeńskim – wówczas już od pięciu lat był członkiem NSDAP i SA. W 1938 roku – po zajęciu przez III Rzeszę Austrii - stał się funkcjonariuszem SS.

W 1940 roku Heim został lekarzem w nazistowskim obozie koncentracyjnym położonym w mieście Sachsenhausen na terenie III Rzeszy. Rok później został przeniesiony do obozu śmierci zlokalizowanego w Mauthausen.

Mimo iż przebywał tam zaledwie dwa miesiące, zdążył dopuścić się straszliwych zbrodni wobec więźniów, którzy nazywali go "Doktorem Śmierć". Haim przeprowadzał na osadzonych nieludzkie eksperymenty – na zupełnie zdrowych ludziach, bez narkozy i znieczulenia, wykonywał skomplikowane operacje serca, żołądka, wątroby, co najczęściej kończyło się śmiercią pacjentów. Testował też na więźniach różnorakie trucizny.

Po wojnie pracował między innymi jako ginekolog w Baden-Baden. Śledztwo przeciw niemu zostało rozpoczęte dopiero w latach 60. Mimo wydania międzynarodowego nakazu aresztowania, Heima nigdy nie udało się pojmać. Wielokrotnie zmieniał miejsca zamieszkania – przebywał między innymi w Danii, Hiszpanii i Maroko. Ostatnie lata życia prawdopodobnie spędził w Egipcie, gdzie zmarł w 1992 roku.

Heinz Reinefarth

Reinefarth przyszedł na świat 26 grudnia 1903 roku w Gnieźnie. W 1930 roku – ukończywszy studia prawnicze na Uniwersytecie w Jenie – rozpoczął pracę jako notariusz i adwokat. Do NSDAP wstąpił latem, a do SS w grudniu 1932 roku.

Wiosną 1940 roku Reinefarth wziął udział w kampanii przeciwko Francji, a rok później w walkach na froncie wschodnim. W 1942 roku przeszedł do rezerwy i został przydzielony do sztabu Głównego Inspektora SS w Protektoracie Czech i Moraw. Od 1944 roku pełnił funkcję wyższego dowódcy SS i Policji w okupowanej przez Niemców części Polski zwanej Krajem Warty. Reinefarth uczestniczył w prowadzonej przez Niemców polityce zagłady mieszkańców tych ziem.

Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

Po wybuchu Powstania Warszawskiego otrzymał rozkaz sformułowania oddziałów i wyruszenia do stolicy. Jego żołnierze brali udział między innymi w walkach na Woli. Nazista był odpowiedzialny za eksterminację mieszkańców tej dzielnicy zwaną "Rzezią Woli"- liczbę zabitych cywilnych mieszkańców Warszawy szacuje się na od trzydziestu do sześćdziesięciu pięciu tysięcy osób. Człowiek ten bez zawahania i z pełnym oddaniem wykonywał rozkaz nakazujący mordowanie warszawiaków - bez wględu na to, czy byli to powstańcy, czy osoby cywilne. 

Po wojnie znalazł się w amerykańskiej niewoli. Początkowo alianci odmówili władzom polskim wydania zbrodniarza. Do 1948 roku przebywał on w obozach internowania, a następnie został wypuszczony na wolność. Wraz z rodziną osiadł na niemieckiej wyspie Sylt na Morzu Północnym, gdzie zmarł w 1979 roku.

Erich von dem Bach-Zelewski

Bach-Zalewski urodził się 1 marca 1899 roku. Po wybuchu I wojny światowej, na ochotnika zgłosił się do wojska. W latach 1919-1921 wszedł w skład Freikorpsu, czyli niemieckiej ochotniczej organizacji paramilitarnej, która walczyła przeciwko Polakom podczas powstań śląskich.

Powstania Śląskie. Serwis specjalny

W 1924 roku został zdemobilizowany i kolejne lata spędził jako strażnik graniczny na granicy z Polską. Do NSDAP wstąpił w 1930 roku, a rok później zasilił szeregi SS. Od 1938 roku pełnił funkcję Wyższego Dowódcy SS i Policji na Dolnym i w niemieckiej części Górnego Śląska.

Jesienią 1939 roku, Bach-Zalewski został mianowany przez Himmlera pełnomocnikiem do spraw umacniania niemczyzny na - wcielonym do III Rzeszy - Górnym Śląsku. Do swojego zadania podszedł z entuzjazmem - nie tylko wysiedlił18 tysięcy Polaków, lecz także skierował do obozów zagłady blisko 3 tysiące przedstawicieli polskiej inteligencji. W czerwcu 1940 roku z jego inicjatywy na terenie Oświęcimia wybudowano niemiecki nazistowski obóz śmierci Auschwitz-Birkenau.

Gdy III Rzesza napadła na ZSRR, Bach-Zalewski objął dowództwo nad jednostkami policji i SS, które zajmowały się eksterminacją ludności żydowskiej w Europie Wschodniej. Kierował między innymi masakrami w Mohylewie, Mińsku czy w Rydze, gdzie rozstrzelano ponad 30 tysięcy Żydów.

W sierpniu 1944 roku Bach-Zalewski został mianowany dowódcą formacji SS mających się zająć pacyfikacją Powstania Warszawskiego. Jego oddziały dopuściły się niezliczonych zbrodni wojennych na warszawskich cywilach. Gdy dwa miesiące później powstańcy skapitulowali, Bach-Zalewski został przeniesiony do Budapesztu. 

Po zakończeniu II wojny światowej nazista jako świadek zeznawał podczas procesów norymberskich. W 1951 roku stanął przed komisją denazyfikacyjną, która skazała go na dziesięć lat obozu pracy – kara została ostatecznie zamieniona na areszt domowy. W latach 60. trzykrotnie stawał przed sądem – nigdy jednak nie odpowiadał za zbrodnie ludobójstwa. Bach-Zelewski zmarł w szpitalu więziennym w Monachium w 1972 roku.

jb

Podczas pracy korzystałam z artykułu Anny Zechenter "Erich von dem Bach-Zelewski", opublikowanym w 7-8 numerze "Biuletynu IPN" z 2019 roku, wywiadu Filipa Gańczaka i Macieja Foksa z doktorem Philippem Martim pt. "Zbrodnie nierozliczone. Heinz Reinefarth i Powstanie Warszawskie" ("Biuletyn IPN" 7-8/2017) i artykułu Souada Mekhenneta i Nicholasa Kulisha "Uncovering Lost Path of the Most Wanted Nazi", który ukazał się 4 lutego 2009 roku na stronie internetowej gazety "New York Times".