8 maja 1945 roku późnym wieczorem, o godz. 22.43 na berlińskim przedmieściu Karlshorst w siedzibie rosyjskiego marszałka Gieorgija Żukowa Niemcy podpisały akt bezwarunkowej kapitulacji.

Koniec wojny w Europie

Mocarstwa wielkiej koalicji reprezentowali: brytyjski marszałek lotnictwa Arthur Tedder, dowódca amerykańskich strategicznych sił powietrznych, gen. Carl Spaatz i marszałek Gieorgij Żukow. Na uroczystość do Berlina gen. Charles de Gaulle wysłał gen. Jeana de Lattre de Tassigny'ego. Do sali wprowadzono przedstawicieli Niemiec: szefa Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu i Naczelnego Dowódcy Wojsk Lądowych, gen. Feldmarszałka Wilhelma Keitla, Naczelnego Dowódcę Marynarki Wojennej, admirała Hansa-Georga von Friedeburga, gen. płk lotnictwa Hansa-Jürgena Stumpffa oraz gen. Feldmarszałka Roberta von Greima jako reprezentant Naczelnego Dowódcy Sił Powietrznych.

Ostatnie przemówienie Hitlera

Okoliczności tamtych wydarzeń przypomniał Sławomir Szof w audycji z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po najnowszej historii Niemiec" z 11 marca 1998. Przypomniał fragment przemówienia wygłoszonego przez Hitlera do narodu w styczniu 1945 roku.

- Oczekuję od każdego Niemca, że wypełni swe obowiązki bez reszty, że poniesie każdą ofiarę, której się od niego będzie żądało, i której żądać się musi – mówił przywódca III Rzeszy. - Oczekuję od mieszkańców miast, że kuć będą broń! Kto może walczyć – walczy! Każdy, kto może pracować, niech pracuje! A naszej wspólnej ofierze niechaj przyświeca jedna myśl – wolność, honor narodu i jego przyszłość!

30 kwietnia 1945 Hitler popełnił samobójstwo, 2 maja wojska radzieckie zdobyły Berlin. Ofensywa niemiecka w Ardenach zakończyła się totalną klęską. Niemcy skapitulowały na Froncie Zachodnim.

Berlin-Karlshorst, 8 maja 1945. Podpisanie aktu kapitulacji III Rzeszy. Wikipedia/cc. Źr.: Bundesarchiv

Dwa akty kapitulacji

7 maja 1945 w kwaterze głównej Alianckich Sił Ekspedycyjnych gen. Dwighta Eisenhowera w Reims we Francji podpisany został akt kapitulacji przed przedstawicielami armii USA i Wspólnoty Brytyjskiej.

Skąd zatem data 8 maja? Stalin kategorycznie zażądał, by powtórzyć podpisanie bezwarunkowej kapitulacji i włączyć przedstawicieli ZSRR. Żądanie zostało spełnione. 8 maja 1945 w siedzibie marszałka Gieorgija Żukowa Niemcy jeszcze raz musieli przełknąć gorycz porażki.

A dlaczego rocznica zakończenia II wojny światowej obchodzona jest w Rosji, a wcześniej w Związku Radzieckim i dawnych krajach bloku wschodniego 9 maja? Odpowiedzi udzielił gość audycji "Rok wojny, rok pokoju" prof. Adam Dobroński.

- Kiedy podpisywano kapitulację w Berlinie, także w Paryżu, Warszawie i Londynie dobiegał końca dzień 8 maja. W Moskwie był to już 9 maja, stąd do dziś utrzymująca się różnica w datowaniu dnia zwycięstwa i zakończenia wojny - stwierdził historyk.

Zobacz serwis specjalny Polacy na frontach II wojny światowej: 

bs

28 listopada 1889, urodził się Antoni Jan Bogusławski. Poeta i tłumacz, który pasje pisarskie łączył ze służbą zawodowego oficera. – Czarujący człowiek o wielkiej umysłowej kulturze, świetnym dowcipie i piórze. W duchu naraz żołnierz i literat, a najbardziej zaś poeta – wspominał podwładnego gen. Marian Kukiel.

Po ukończeniu studiów prawniczych w 1914 roku został wcielony do rosyjskiego wojska i wysłany na front Wielkiej Wojny. Po czterech latach brał udział w formowaniu polskiego szwadronu kawalerii w Rosji. Walczył w pierwszym pułku Ułanów Krechowieckich, którego barwom pozostał wierny przez całe życie.
W niepodległej Polsce ukończył Wyższą Szkołę Wojenną i pełnił służbę na froncie wojny polsko-bolszewickiej. Brał też udział w walkach na froncie zachodnim w czasie II wojny światowej. Kapitulacja Niemiec zastała go w randzie pułkownika w Londynie, gdzie mieszkał do śmierci w 1956 roku.

Jednak nad służbę miłował poezję. Jego wiersze zawarte w zbiorach ”Honor i ojczyzna”, ”Dwór”, czy ”Struny na drzewach”, choć proste, pełne były polotu, dowcipu i radości z żołnierskiej służby. Na emigracji w Londynie sięgnął również do większych form powieści.

Spełniał się też w dziennikarstwie, jako redaktor Kuriera Warszawskiego i jeden z pierwszych sprawozdawców sportowych w Polskim Radiu. W latach 1949-1950 Antoni Bogusławski pełnił funkcję prezesa Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie.

Posłuchaj sylwetki Antoniego Bogusławskiego we wspomnieniach gen. Marka Kukiela na antenie Radia Wolna Europa.

mjm

13 marca 1899 roku urodził się Jan Lechoń, poeta, pisarz, współtwórca grupy Skamander.

Na świat przyszedł jako Leszek Józef Serafinowicz. Wbrew rozpowiadanym w czasach dwudziestolecia międzywojennego plotkom, które sprowadzały na niego nienawiść antysemitów, Lechoń nie miał żydowskich korzeni, wywodził się z rodziny o szlacheckim rodowodzie, pochodzenia tatarskiego.

Poezja: walka z demonem grafomanii

Przygodę z poezją rozpoczął jeszcze przed maturą, wydał w tych latach dwa tomiki wierszy: "Na złotym polu" (1912) i "Po różnych ścieżkach" (1914). W 1916 rozpoczął naukę na Uniwersytecie Warszawskim. Wkrótce, wraz ze współredaktorami "Pro Arte et Studio" założył grupę "Skamander". Więcej o grupie poetów-witalistów czytaj tutaj.

Poważnym debiutem Lechonia był zbiór "Karmazynowy poemat" (1920). Choć poeta został pozytywnie przyjęty przez krytyków, to, jak sam wspominał, praca nad tomikiem była dla niego uciążliwa.

- Mój wysiłek, nie powiedziałbym świadomy, ale podświadomy, aż do wydania "Karmazynowego poematu" polegał na pokonaniu banalności (…). To mnie skłoniło do tego, żeby starać się być jak najmniej grafomanem, to znaczy pisać jak najmniej. Wierzę w tego demona i doświadczyłem w bardzo przykry sposób jego na mnie wpływu (…). Sprowadzał na mnie stan pewnej choroby psychicznej, czy nerwowej. W tym stanie napisałem moje dwa pierwsze tomy - wspominał na antenie Radia Wolna Europa okoliczności powstania "Karmazynowego poematu" i "Srebrne i czarne". Fragmenty wypowiedzi wykorzystano w audycji Grażyny Gronczewskiej z cyklu "Finezje literackie. Poeci polscy".

Przyjaźń, którą rozbiła historia

W Skamandrze rozpoczęła się przyjaźń Lechonia z Julianem Tuwimem trwająca ćwierć wieku. Przyjaźń przetrwała odmienność poglądów obu poetów: pierwszy sympatyzował z sanacją, drugi skłaniał się coraz bardziej w stronę lewicy. Lechoń w chwili wybuchu II wojny światowej pełnił funkcję attaché kulturalnego w Paryżu, Tuwim przedostał się do Francji przez Rumunię. W obliczu klęski Francji razem uszli do Hiszpanii, później do Brazylii, by ostatecznie znaleźć się w Nowym Jorku. Poetów poróżniła ideologia: Lechoń był krytyczny wobec współpracy zachodnich aliantów z ZSRR, a po wojnie nie chciał wracać do rządzonej przez komunistów ojczyzny, Tuwim wybrał zgoła odmienną drogę.

- Ostatnia rozmowa Lechonia z Tuwimem odbyła się 22 maja 1942, niespełna miesiąc później Lechoń napisał dramatyczny list do swojego przyjaciela, w którym zerwał swoją przyjaźń - wyjaśniała dr Małgorzata Ptasińska-Wójcik w audycji Ewy Stockiej-Kalinowskiej.

Tragiczny los za oceanem

- Lechoń źle się czuł w Nowym Jorku, o tym pisał w swoich dziennikach (…) on się cały czas czuł tam obco - mówiła gość audycji.

Mimo to Lechoń na emigracji prowadził bardzo aktywne życie: współpracował z "Wiadomościami" Grydzewskiego i z Radiem Wolna Europa.

Posłuchaj dźwięków z archiwum Radia Wolna Europa związanych z Janem Lechoniem.

Oderwanie od polskiej kultury, nowa okupacja, pod którą znalazł się kraj, utrata dobytku i pamiątek po ucieczce z Francji, wreszcie krytyka środowiska polonijnego ze względu na homoseksualizm wpędziły poetę w bardzo ciężki stan psychiczny.

- W Warszawie stały rozmaite pomniki, dzisiaj zapomniane (…) był pomnik Paskiewicza przed późniejszym pałacem Rady Ministrów. Dane mi było widzieć, kiedy te pomniki zostały zburzone i dzisiaj myślę, że nadejdzie chwila, kiedy te pomniki, te gmachy, które są poświęcone władztwu przemocy w Polsce, tak samo zostaną zburzone i że w Warszawie wszystko będzie jak dawniej: polskie i boże - mówił poeta na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w 1952 roku. Tego momentu nie doczekał, popełnił samobójstwo 8 czerwca 1956 roku.

bm