20 kwietnia mija 28. rocznica śmierci Christophera Robina Milne'a, syna Alana Alexandra Milne'a, autora książek o Kubusiu Puchatku, w których jedną z głównych postaci jest właśnie Christopher Robin.

***

W ostatniej scenie ostatniej książki o słynnym misiu Krzyś mówi (w przekładzie Ireny Tuwim):

"– Puchatku, przyrzeknij mi, że nigdy o mnie nie zapomnisz. Nawet kiedy będę miał sto lat.
Puchatek pomyślał troszkę.
– A ile ja wtedy będę miał lat? – zapytał.
– Dziewięćdziesiąt dziewięć.
Puchatek kiwnął łebkiem.
– Przyrzekam – odpowiedział".

Dzień, o którym tu mowa, minął 21 sierpnia 2020 roku. Prawdziwy Christopher Milne nie miał szans przekonać się, czy jego przyjaciel dotrzymał obietnicy. Zmarł 20 kwietnia 1996 roku w wieku niespełna 76 lat. Głosem misia przemówił wtedy Czesław Miłosz:

"Ja, Kubuś Puchatek, nagle muszę rozmyślać o sprawach za trudnych dla mego małego rozumku. Nigdy nie zastanawiałem się nad tym, co tam jest za naszym ogrodem, w którym zamieszkaliśmy ja, Prosiaczek, Królik i Kłapouchy z naszym przyjacielem Krzysiem. To znaczy my mieszkamy tutaj dalej i nic się nie zmieniło i właśnie zjadłem z baryłeczki miodu moje małe co nieco, tylko Krzyś odszedł na chwilę...".

Miłoszowy Puchatek nie mylił się, przynajmniej jeśli chodzi o Krzysia literackiego. Christopher Milne umarł, lecz wzorowana na nim postać żyje nadal w książkach, które czyta cały świat. Kim jednak był pierwowzór tej postaci - syn Alana Alexandra Milne'a, pisarza, który przeszedł do historii jako autor książek o Stumilowym Lesie?

"Wszędzie, gdzie jestem, jest Puchatek"

A. A. Milne. Z Kubusiem Puchatkiem przez świat

Ukochanego pluszowego misia Christopher dostał na pierwsze urodziny. Dlatego Kubuś Puchatek był o rok młodszy od niego. Na początku miś nazywał się jednak inaczej - był Edwardem. Postać o tym imieniu pojawia się w zbiorze wierszy "Kiedy byliśmy bardzo młodzi", wydanym przez A. A. Milne w 1924 roku. Tam też po raz pierwszy spotykamy Krzysia. O ile jednak Krzyś pozostał Krzysiem na zawsze, Edward już dwa lata później przybrał imię, pod którym występuje w prozatorskich książkach "Kubuś Puchatek" (1926) oraz "Chatka Puchatka" (1928) i jeszcze jednym tomie poezji "Już mamy sześć lat" (1927).

Przez pierwsze dziewięć lat życia chłopiec nie rozstawał się z Puchatkiem oraz z kochającą nianią Olive Brockwell. Przywiązał się do niej bardziej niż do własnych rodziców, których jako malec widywał nadzwyczaj rzadko. A. A. Milne bardziej zainteresował się synem dopiero wtedy, gdy wpadł na pomysł pisania o nim. Ale przepaści między nimi, która powstała u początków życia Christophera, nie udało się nigdy zasypać.

"Mój ojciec (...) nie potrafił się bawić ze swoim synkiem, którego wysnuł w marzeniach, i znajdował radość gdzie indziej. Zamiast tego pisał o nim" – wspominał Christopher Milne w książce "Zaczarowane miejsca".

Książki o Kubusiu, Prosiaczku i innych przyjaciołach ze Stumilowego Lasu szybko odniosły spektakularny sukces w Wielkiej Brytanii. Z dnia na dzień mały Christopher został gwiazdą, udzielał wywiadów w radiu i gazetach, odpisywał na mnóstwo listów od dzieci.

Po latach przyznawał, że bycie sławnym bywało przyjemne. Ale nie chciał być Krzysiem "na pełen etat", czego zdawała się oczekiwać publiczność. Chciał być chłopcem, który beztrosko bawi się w pokoju dziecinnym w Londynie, a potem w obszernym ogrodzie w Cotchford. Tymczasem ojciec podjął w jego imieniu zobowiązanie wobec milionów najmłodszych czytelników. Dla nich Christopher Milne miał na zawsze być Krzysiem, nawet wtedy, gdy dorósł, zmężniał i gdy się zestarzał.

"Co Krzyś ostatnio porabia przed południem?"

W 1930 roku Christopher Milne wyjechał do szkoły z internatem. Odesłanie z domu w młodym wieku należało do obyczajów zamożnej klasy średniej w latach międzywojennych, podobnie jak chłód w relacjach rodziców z dziećmi. Christopher uczył się dobrze, w kolejnych latach poszedł w ślady ojca, rozpoczynając studia matematyczne w Trinity College w Cambridge. Tuż po jego 19. urodzinach wybuchła II wojna światowa. Niebawem Christopher wstąpił do armii, tak jak jego ojciec w 1914 roku.

Choć podczas walk odniósł rany, ciepło wspominał służbę wojskową w Królewskim Pułku Saperów. Poznał wielu przyjaciół na całe życie, nie musiał przejmować się tym, co wypada, bo podziały klasowe wśród kolegów z oddziału nie istniały. Co zaś najważniejsze - wojna to jedyny czas, kiedy dla nikogo nie był Krzysiem, nawet wtedy, gdy żołnierze słuchali łzawej piosenki Very Lynn "Teraz mówi Krzyś paciorek", skomponowanej do słów wiersza z tomu "Kiedy byliśmy bardzo młodzi".

Po wojnie dokończył studia i w 1948 roku ożenił się z Lesley de Sélincourt, kuzynką ze strony matki. W 1951 roku małżonkowie założyli małą księgarnię w Dartmouth pod nazwą Harbour Bookshop. Pobyt z dala od Londynu nie uchronił go jednak przed wielbicielami Krzysia. Lesley Milne pisze we wstępie do tomu wspomnień męża: "ludzie upierali się, by nazywać naszą Harbour Bookshop sklepikiem Kubusia Puchatka".

W 1956 roku Christopherowi i Lesley urodziła się córka Clare. Kilka miesięcy wcześniej zmarł ojciec Christophera, Alan Alexander Milne, w historii literatury zapamiętany wyłącznie jako "człowiek, który napisał »Kubusia Puchatka«", choć jego dorobek obejmuje kilkadziesiąt innych pozycji. Jak widać, "Puchatkowa klątwa" ciążyła nie tylko na Christopherze.

Arthur Conan Doyle. 10 mniej znanych faktów z życia twórcy Sherlocka Holmesa

"Krzyś odchodzi. Dokąd? Nie wiem. I nikt nie wie w całym Lesie"

Dopiero lata po śmierci ojca Christopher gotów był sięgnąć po pióro i opisać swoje życie, które upłynęło w cieniu A. A. Milne'a, książek o Puchatku i postaci Krzysia, z którą go utożsamiano. Powstały książki "Zaczarowane miejsca" (1974), "Ścieżka pośród drzew" (1980), "Puste miejsce na wzgórzu" (1982) i "Otwarty ogród" (1988).

Część tych tekstów wspomnieniowych była próbą wyjaśnienia światu, że Christopher Milne nie był Krzysiem, tylko człowiekiem z krwi i kości, który dorósł i żył "poza światem Puchatka". Niektórzy krytycy widzieli w tym zemstę na ojcu, inni wyśmiewali ją jako popis gwiazdorskiego narcyzmu. Jednak Milne wcale nie oskarżał ojca. Jego spojrzenie na własne nietypowe dzieciństwo, na nieobecność rodziców i brak relacji z nimi było pełne wyrozumiałości. Co nie znaczy, że im przebaczył.

Christopher Milne zrezygnował z wszelkich praw majątkowych do twórczości ojca, na czele z korzyściami, które od lat 20. przynosił rodzinie Kubuś Puchatek. Jedynym podmiotem uprawnionym do zarabiania na książkach A. A. Milne'a i dziełach pochodnych jest korporacja Walt Disney. Milne pozbył się także wszystkich zabawek, które były pierwowzorami postaci Puchatka, Prosiaczka, Kłapouchego i innych. Dziś można je obejrzeć w jednej z publicznych bibliotek w Nowym Jorku.

"Nie chcę robić z domu muzeum" – tłumaczył Milne w "Zaczarowanych miejscach". – "Każde dziecko ma swego Puchatka, ale dziwne byłoby, gdyby każdy dorosły nadal go trzymał, aby przypominał mu dzieciństwo".

"I poszli, trzymając się za ręce"

Zajrzyjmy jeszcze raz do zakończenia "Chatki Puchatka":

"– Puchatku – rzekł Krzyś poważnie – jeśli ja... jeśli ja już nie będę... – tu urwał i zaczął znowu – ty zrozumiesz, prawda?
– Co zrozumiem?
– Ach nic – zaśmiał się Krzyś i zerwał się na nogi. – Chodźmy!
– Dokąd? – spytał Puchatek.
– Wszystko jedno dokąd – rzekł Krzyś".

W ostatnich latach życia Christopher Milne chorował na miastenię. Umarł we śnie.

***

Korzystałem z książki Christophera Milne'a "Poza światem Puchatka" w przekładzie Marty Motak (Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2001). Śródtytuły pochodzą z książek Alana Alexandra Milne'a "Już mamy sześć lat" (tłum. Zofia Kierszys) i "Chatka Puchatka" (tłum. Irena Tuwim).

Michał Czyżewski

Pisarz zmarł 12 marca 2015 roku otoczony rodziną i ze śpiącym kotem na kolanach. Od 2007 roku cierpiał na rzadką odmianę choroby Alzheimera, jednak pracował intensywnie aż do końca 2014 roku.

Twórczość

Swoje pierwsze opowiadanie - "The Hades Business" - opublikował w wieku trzynastu lat. Otrzymał za nie honorarium w wysokości 14 funtów, które wydał na zakup maszyny do pisania. Cztery lata później rzucił szkołę i zatrudnił się jako dziennikarz w gazecie "Bucks Free Press". Jego praca polegała między innymi na tworzeniu opowieści dla dzieci.

Pierwszą poważną powieścią Pratchetta był "Dywan". Podczas przeprowadzania wywiadu z dyrektorem lokalnego wydawnictwa Peterem Banderem van Durenem, pisarz wspomniał, że pracuje nad książką. Ta niewinna konwersacja doprowadziła do wydania dzieła w 1971 roku.

"Świat Dysku" po raz pierwszy ukazał się czytelnikom za sprawą "Koloru magii" - utworu opublikowanego w 1983 roku. Rozpoczął on cykl 41 powieści, których sukces zaskoczył samego autora.

- Pisanie fantasy nie jest łatwe, chociaż ludziom wydaje się, że jest inaczej. Powieści osadzone w naszym świecie są dużo prostsze do stworzenia. U nas wszystko już zostało stworzone i opisane. Znamy grawitację, wiemy, czym są taksówki, czemu latają samoloty. Ten świat czeka jedynie na opisanie przez powieściopisarza – mówił Terry Pratchett w wywiadzie przeprowadzonym przez Grażynę Gronczewską.

Pisarz był człowiekiem niezwykle błyskotliwym i mającym duże poczucie humoru. Jego książki z serii "Świat Dysku" są wypełnione żartami i ironią. Ukazuje w nich w krzywym zwierciadle różne aspekty realnego świata, takie jak religia, władza, feminizm, popkultura.

- Jego utwory nie są wesołe. To są śmieszne książki, ponieważ opowiada w nich żarty, ale tak naprawdę są to smutne, ponure powieści. Pratchett pokazuje w nich chociażby to, że nie istnieją tylko porządni ludzie. Zresztą dla niego idealnym bohaterem byłaby postać, która mogłaby być zła, ale została dobra. I to tylko dlatego, że tak akurat jej wyszło – opowiadał Piotr W. Cholewa, polski tłumacz książek z serii "Świat Dysku", w audycji "Wybieram Dwójkę".

Od końca lat 80 XX wieku książki Pratchetta stawały się coraz bardziej popularne tak, że w 1996 roku Pratchett stał się bestsellerowym pisarzem w Wielkiej Brytanii. Dwa lata później został odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego za "zasługi dla literatury" a w 2008 roku uzyskał honorowy angielski tytuł szlachecki "sir".

Urodził się 28 kwietnia 1948 roku w Beaconsfield w Anglii. Od 1968 roku był żonaty z Lyn. W 1976 roku para doczekała się swojego jedynego dziecka, córki Rhianny.

Był wielkim fanem techniki i gier komputerowych. Stale komunikował się z fanami za pomocą Internetu. Uwielbiał także astronomię i historię naturalną, a szczególnie orangutany. Był związany z Orangutan Foundation, która zajmuje się chronieniem tego gatunku małp i ich siedlisk.

jb

Źródła:
Biography of Sir Terry Pratchett, https://www.terrypratchettbooks.com/about-sir-terry/, data dostępu: 10.03.2021 rok.

Literaturą interesuje się od dawna. Właśnie ukończył swoją pierwszą książkę. – Zawsze lubiłem pisać i czytać. Pierwszą serią, która mnie zafascynowała, były "Opowieści z Narnii. Dopiero później zacząłem sięgać po fantastykę. Jedną z pozycji, które wybrałem, był "Szklany tron". Seria zainspirowała mnie tak bardzo, że postanowiłem napisać własną książkę. "Bright: W otchłani kłamstw" opowiada historię kobiety szpiega, która po latach została zwolniona ze służby dla króla. Jest oszołomiona i nie rozumie tej decyzji. Zostaje napadnięta przez szpiega sąsiedniego państwa. Schwytawszy go, ma nadzieję, że wkupi się swoją zasługą w łaski władcy. Ku jej zaskoczeniu zostaje jednak wyrzucona z kraju. Czy uda jej się przeżyć i jak potoczą się jej losy, można sprawdzić w mojej książce – zachęca młody autor. 

Reakcje rówieśników

Mateusz ma dopiero piętnaście lat. Jak na jego pasję reagują rówieśnicy? – Początkowo nie chciałem się chwalić, że piszę książkę. Obawiałem się, że to słomiany zapał, lub że efekt końcowy nie będzie zadowalający. Po napisaniu czterech rozdziałów pochwaliłem się koleżance. Spodobało jej się. Zacząłem kontynuować prace. Po pewnym czasie opowiedziałem o moim zajęciu grupie znajomych. Ich reakcja nie była entuzjastyczna. Postanowiłem się jednak nie poddawać. Po ukończeniu tekstu poprosiłem polonistkę o wstępną korektę. Doradziła mi zmianę zakończenia. Dopisałem wtedy kolejne siedemdziesiąt stron – opowiada. 

"Bright: W otchłani kłamstw"

– Książka jest już ukończona. Ma dwieście pięćdziesiąt stron. Rówieśnicy gratulują mi wykonania takiej pracy. Nie stoi za mną żadne wydawnictwo. Sam postanowiłem się zająć moją książką. Znalazłem osobę, która wykonała okładkę oraz dokonała korekty. Wspierają mnie rodzice i akceptują moje decyzje – podkreśla Mateusz Cetnarski.

***

Tytuł audycji: Trójka do trzeciej
Prowadzi: Piotr Łodej
Autor materiału reporterskiego: Jakub Jamrozek
Data emisji: 29.03.2021
Godzina emisji: 11.18

• Każdy fan wiedźmina ma zapewne zapisaną tę datę - 17 grudnia na Netflixie wylądował drugi sezon przygód Geralta z Rivii
• Jednak zanim zabierzemy się za seans, warto przypomnieć sobie początki białowłosego zabójcy potworów
• Zatem - jak to wszystko się zaczęło?

"Później mówiono, że człowiek ten nadszedł od północy, od bramy Powroźniczej. Szedł pieszo, a objuczonego konia prowadził za uzdę. Było późne popołudnie i kramy powroźników i rymarzy były już zamknięte, a uliczka pusta. Było ciepło, a człowiek ten miał na sobie czarny płaszcz narzucony na ramiona. Zwracał uwagę" - te zdania, rozpoczynające "Wiedźmina" autorstwa Andrzeja Sapkowskiego, na zawsze zmieniły bieg historii polskiej literatury fantasy. Opowiadanie opublikowane zostało w grudniowym numerze miesięcznika "Fantastyka" z 1986 r. Od pojawienia się w historii naszej literatury postaci Geralta mija już zatem 35 lat.

Treścią opowiadania jest błaha z pozoru historia - oto zawodowy zabójca potworów, wiedźmin Geralt z Rivii, przybywa do Wyzimy, stolicy Temerii, by podjąć się zlecenia - odczarowania królewskiej księżniczki zamienionej w strzygę. Na miejscu okazuje się, że sprawa nie jest tak oczywista, jak by się mogło z początku wydawać.

"Wiedźmin". Polski fenomen na skalę światową

Wiedźmin. Cały cykl

"Saga o wiedźminie" składa się z pięciu powieści opowiadających historię Geralta z Rivii:

• "Krew elfów"
• "Czas pogardy"
• "Chrzest ognia"
• "Wieża Jaskółki"
• "Pani Jeziora"

Co ważne, do cyklu zaliczamy również zbiory opowiadań:

• "Ostatnie życzenie" (to tam znalazło się pierwsze opowiadanie - "Wiedźmin" - z 1986 r.)
• "Miecz Przeznaczenia"
• "Coś się kończy, coś się zaczyna" (zawiera dwa opowiadania luźno związane z cyklem wiedźmińskim)

W 2013 r. Andrzej Sapkowski wypuścił kolejny tom, "Sezon burz". Akcja dzieje się tam na krótko przed wydarzeniami z pierwszego opowiadania, "Wiedźmin".

W listopadzie 2017 r. ukazały się "Szpony i kły" - zbiór opowiadań toczących się w uniwersum wiedźmina, napisanych przez fanów - zostały one wyłonione w konkursie "Nowej Fantastyki" i zaaprobowane przez samego Andrzeja Sapkowskiego. "Są wśród uczestników konkursu ludzie bardzo utalentowani. Wkrótce stworzą własne światy bądź zanegują istniejące. Nie straćmy ich z oczu" - podkreślił autor cyklu.

Upiory, bazyliszki, diaboły...

Fabuła "Wiedźmina" umiejscowiona jest w fikcyjnym świecie, wzorowanym na wczesnośredniowiecznej Europie. W świecie Geralta możemy spotkać rozmaite rasy - zaczynając od ludzi, elfów, przez krasnoludy, niziołki i gnomy, kończąc na potworach. Te ostatnie są istotnym elementem uniwersum - bowiem główny bohater trudni się ich zabijaniem, aby ochronić ludzkość i jednocześnie zarobić nieco grosza.

Jakie potwory wiedźmin może spotkać na szlaku? Upiory, bazyliszki, żywiołaki, utopce, gryfy, widłogony, żyrytwy, kikimory... Najemni zabójcy nie mogli zatem narzekać na bezczynność, jednak zapłata za wykonaną pracę często była niewspółmiernie niska do podejmowanego ryzyka, na co Geralt często narzekał.

Skąd wzięli się wiedźmini?

Wiedźminami zostawały najczęściej porzucone dzieci, często sieroty - zbierane z gościńców i traktów. Czasami były sprzedawane lub oddawane przez opiekunów. Istniał jeszcze precedens tzw. Prawa Niespodzianki. Wiedźminami zostawali wyłącznie chłopcy, wyjątkiem była Ciri, jednak nie została ona poddana Próbie Traw, o której za chwilę słów kilka.

Młodzi chłopcy od najmłodszych lat trenowani byli w sztuce walki na miecze w siedzibie wiedźminów Kaer Morhen - ćwiczenia były wyczerpujące i nieubłagane - trzeba było bowiem przygotować młodych adeptów do starć z groźnymi potworami, z którymi zwykli ludzie nie mieli najmniejszych szans.

Próba Traw - przemiany wiedźminów

Po pewnym czasie adepci zostawali poddani wspomnianej Próbie Traw, w celu przygotowania ich do walki z potworami. Ich organizmy były poddawane radykalnym przemianom poprzez wpływ potężnych narkotyków, leków i innych substancji, wytworzonych niekiedy z udziałem magii. Próba Traw wywoływała wiele kontrowersji - zwłaszcza wśród czarodziejów. Przeżywało tylko trzech, najwyżej czterech na dziesięciu chłopców. Ten, który przetrwał próbę, zyskiwał wyostrzone zmysły, zwiększony refleks, nadludzką szybkość oraz wytrzymałość. Oprócz tego zmieniał się również jego wygląd - oczy mogły zwężać się w zależności od pory dnia (jak u kotów), mogło również dojść oszpecenie twarzy, część z nich - jak Geralt z Rivii - doznawało pełnego zaniku pigmentu, przez co włosy stawały się całkiem białe.

Skutkiem ubocznym zmian była także nieodwracalna bezpłodność. Wiedźmini byli również w stanie korzystać ze szczątkowej magii, Znaków (zaliczamy do nich: Aard, Igni, Quen, Aksji, Yrden, Heliotrop, Somne) - były one aktywowane poprzez odpowiednie ułożenie palców i silną koncentrację. Jednak Znaki nie mogą się równać z potężną magią czarodziejów, pozwalały one jednak wiedźminom zyskać przewagę nad potworami.

"Oczy jego były jako te u żmii...", czyli wiedźmińskie mutacje

Aby jaśniej zobrazować Próbę Traw, warto w tym miejscu przytoczyć fragment manuskryptu Carla Demetia Crest, w którym jest napisane:

"Na trzeci dzień zmarły wszystkie dzieci, kromie jednego, otroka lat zaledwie dziesięciu. Ten, dotąd miotany gwałtownym obłąkaniem, wpadł był nagle w głębokie odurzenie. Oczy jego miały wzrok szklany, chwytał bez ustanku rękami nakrycie albo wodził niemi w powietrzu, jak gdyby pióra chciał łapać. Oddech stał się głośny i chrapliwy, pot zimny, klejki i smrodliwy wystąpił na skórę. Tedy znowu mu eliksir podano do żył i atak się powtórzył. Tym razem nastąpił krwotok z nosa, a kaszel przeszedł w womit, po którym otrok całkiem był zwątlał i stał się bezwładny. Symptomata nie wolniały przez dwa dni kolejne. Skóra dziecięcia, dotąd oblana potem, stała się sucha i rozpalona, puls utracił swoją pełność i twardość, był jednakowoż pomiernie mocny, raczej powolny niźli prędki. Ani raz jeden się już nie ocknął, ani nie zakrzyczał więcej. Wreszcie nadszedł dzień siódmy. Otrok ocucił się jakoby ze snu i otworzył oczy, a oczy jego były jako te u żmii...".

Z opisu wynika, że Próba Traw była niezwykle wyczerpująca i mordercza - jednak nie było innej drogi, by przygotować przyszłych wiedźminów na szlak.

Czym walczy wiedźmin?

Wiedźmini korzystali ze specjalnie stworzonych dla nich mieczy. Wyróżniamy dwa rodzaje:

• stalowe - wykuwane w Mahakamie, wykonane z metalu z meteorytu - przeznaczone do walki z niektórymi potworami, złośliwi twierdzą, że są na ludzi - co jest nieprawdą
• srebrne - miecze ze stalowym rdzeniem klingi pokrywanym warstwą srebra - które jest zabójcze dla potworów powstałych przy użyciu magii

"Wierzę w miecz. Jak widzisz, noszę dwa. Każdy wiedźmin ma dwa miecze" - obwieścił kiedyś Geralt wieszczce Ioli podczas monologu.

Historia Geralta z Rivii

Pierwsze opowiadanie z serii, "Wiedźmin", opisuje przygody głównego bohatera podejmującego się "zlecenia na strzygę". Dalsze, zawarte w kolejnych tomach, przedstawiają m.in. historię Nivellena, człowieka zamienionego w bestię czy spotkanie Geralta z magiem Stregoborem i Renfri, zwaną również Dzierzbą. Tutaj się zatrzymajmy.

Andrzej Sapkowski, pisząc swój cykl, garściami czerpał z mitów, legend, ludowych podań i baśni. Idealnym przykładem takich nawiązań jest właśnie opowiadanie "Mniejsze zło", gdzie mamy do czynienia z pastiszem, wręcz dekonstrukcją klasycznej bajki. Jakiej? Poniższe motywy powinny stanowić wystarczającą odpowiedź.

Jakie elementy w niej znajdziemy?

• magiczne lustro
• wysłanie niepożądanej pasierbicy do lasu
• siedmiu gnomów-rozbójników
• bryła kryształu
• książęta ratujący księżniczki z wież

Jednak Sapkowski, tworząc sagę, klasyczne symbole i motywy odbijał niejako w krzywym zwierciadle. W opowiadaniu "Mniejsze zło" przykładów na to można znaleźć bez liku. Renfri jest ofiarą i ucieka przed gniewem macochy - jak w znanej nam skądinąd bajce. Jednak potem dołącza do gromady siedmiu gnomów i zaczyna terroryzować okolicę, stając się postrachem całego Mahakamu. Swój przydomek - Dzierzba - "zyskuje" dzięki nabijaniu ludzi na pal. Jej pierwowzór, królewna Śnieżka, trafia do szklanej trumny, Dzierzba - do bryły kryształu, za sprawą Stregobora, z którym miała na pieńku.

Renfri i Geralt podczas pojedynku (kadr z serialu Netflixa)

Każde z opowiadań pełne jest licznych nawiązań do popularnych w kulturze motywów, w krótkim artykule nie zmieścilibyśmy nawet drobnej ich części.

W sadze - której pierwszą częścią jest "Krew elfów" - Geralt wyrusza z Ciri, tajemniczym Dzieckiem Niespodzianką, do Kaer Morhen. Ich spotkanie i dalsze dzieje na zawsze wiedźmina zmienią.

Jak? Odpowiedź można znaleźć w książkach - oraz w serialu Netflixa - który jednak pomija wiele istotnych elementów (wręcz kastruje) i minie trochę czasu, zanim kolejne części serii przedstawią widzom całą tę historię.

Zatem, do zobaczenia na szlaku.

Zobacz także:

• Wiedźmin. Wszystko, czego nie wiesz o Białym Wilku
• Wiedźmin ma największy mural w Polsce
• Czego nie wiemy o Andrzeju Sapkowskim?
• Fenomen sagi o wiedźminie widziany okiem fana
• Wiedźmin. Historia fenomenu

Paweł Bączek

Na publikację czekała kilkanaście lat

"Duma i uprzedzenie" jest drugą powieścią wydaną jeszcze za życia autorki - pierwszą była "Rozważna i romantyczna", która ukazała się w 1811 roku. Austen pracowała nad dziełem przez niespełna rok - od jesieni 1796 roku do lata roku kolejnego. Początkowo utwór miał nosić tytuł "Pierwsze wrażenia", co było odwołaniem do skomplikowanej relacji Elżbiety i pana Darcy'ego. Pisarka zdecydowała się go zmienić, gdy na rynku wydawniczym ukazała się powieść Margaret Holford "Pierwsze wrażenia". 

Jane Austen – rozwaga przed romantycznością

Kilka miesięcy po powstaniu "Dumy i uprzedzenia" ojciec autorki - pastor George Austen - wysłał pracę do wydawcy z informacją, że chętnie sfinansuje jej publikację. Wydawca jednak nie przyjął oferty i odesłał rękopis. Powieść - w formie trzech tomów - ukazała się więc dopiero pod koniec stycznia 1813 roku nakładem londyńskiego wydawnictwa Thomasa Egertona.

Jane Austen nie zdecydowała się podpisać utworu własnym nazwiskiem - na stronie tytułowej widniała jedynie adnotacja, że jest to dzieło twórczyni "Rozważnej i romantycznej" (która zresztą również została wydana anonimowo). W dziewiętnastowiecznej Anglii bowiem publikowanie powieści przez kobiety było uważane za niewłaściwe, a autorki skreślały w ten sposób swoje szanse na ewentualne zamążpójście. 

Strona tytułowa pierwszego wydania powieści "Duma i uprzedzenie" Jane Austen (1813). Źródło: Wikimedia commons/Domena publiczna

Niezwykła popularność

Powieść była reklamowana na łamach londyńskiej gazety "Morning Chronicle" - jej cena wynosiła osiemnaście szylingów. "Duma i uprzedzenie" od razu wzbudziła wielkie zainteresowanie czytelników i spotkała się z pochlebnymi recenzjami krytyków – pierwsza edycja bardzo szybko się wyprzedała, a kolejna ukazała się już jesienią tego samego roku. Wkrótce potem dzieło doczekało się również pierwszych tłumaczeń – w 1813 utwór został wydany w języku francuskim, a w kolejnych latach m.in. w języku niemieckim, duńskim i szwedzkim. Na język polski praca Jane Austen została przełożona dopiero w latach 50. XX wieku przez wybitną tłumaczkę Annę Przedpełską-Trzeciakowską.

"Duma i uprzedzenie" cieszy się popularnością również współcześnie - w 2003 w plebiscycie BBC na ulubioną książkę brytyjskiego czytelnika powieść zajęła drugie miejsce, zaraz po "Władcy pierścieni" J. R. R. Tolkiena. Dzieło doczekało się także dwóch ekranizacji kinowych. Pierwsza została nakręcona w 1940 roku przez Roberta Z. Leonarda i znana jest również pod alternatywnym tytułem "W pogoni za mężem". W rolę pana Darcy'ego wcielił się Laurence Olivier, a Elżbiety Bennet - Greer Garson. Druga - w reżyserii Joego Wrighta - powstała w 2005 roku. Głównych bohaterów zagrali w niej Keira Knightley i Matthew MacFadyen. 

Miłosne perypetie panien Bennet

Akcja powieści rozgrywa się na początku XIX wieku na angielskiej wsi. Państwo Bennet mają pięć córek - Jane, Elżbietę, Mary, Lidię i Kitty. Rodzina mieszka w majątku Longbourn, położonym w hrabstwie Hertfordshire we wschodniej Anglii. Przyszłość panien jest jednak zagrożona, ponieważ majątek jest objęty majoratem - oznacza to, że może go odziedziczyć jedynie mężczyzna. Z tego też powodu pani Bennet postanawia wydać córki za mąż.

Wkrótce nadarza się idealna okazja, aby zawrzeć nowe znajomości. W okolicznym miasteczku odbywa się bal, na który przybywa zamożny kawaler Charles Bingley. Młodzieniec zwraca uwagę na Jane i wkrótce zakochuje się w niej z wzajemnością. Na przyjęciu pojawia się również Fitzwilliam Darcy. Wywiera on złe wrażenie na Elżbiecie, traktuje ją bowiem z wyższością i w nieprzyjemny sposób komentuje jej urodę. 

Z biegiem czasu relacja Darcy'ego i Elżbiety zaczyna się jednak zmieniać - młodzi spędzają ze sobą coraz więcej czasu, a niechęć, którą z początku się darzyli, ostatecznie zmienia się w miłość. Ich uczucie dojrzewa jednak powoli, rozpraszane wieloma przeciwnościami losu i niespodziewanymi wydarzeniami. Ostatecznie wszystko jednak kończy się szczęśliwie, a Elżbieta i pan Darcy zaręczają się. 

Na czym polega geniusz Jane Austen?

Tłumaczka Jane Austen Anna Przedpełska-Trzeciakowska powiedziała na antenie Polskiego Radia, że w czasach wiktoriańskich (okres w dziejach Wielkiej Brytanii, gdy państwo znajdowało się pod panowaniem królowej Wiktorii Hanowerskiej, która sprawowała władzę od 1837 do 1901 roku) Austen była porównywana do Williama Shakespeare'a. 

- Ona wprowadziła angielską powieść w jej fazę nowoczesną, wyśmiewając groteskową powagę powieści gotyckiej. A przy tym powołała do życia bohaterów, którzy okazują się wciąż aktualni. Wystarczy zmienić im kostium - wyjaśniła. 

Anna Przedpełska-Trzeciakowska dodała, że geniusz Jan Austen objawia się również w jej wnikliwym przedstawieniu ówczesnych angielskich wyższych klas społecznych - pisarka pokazała na przykład, jak bardzo pozycja społeczna i materialna kobiet była wówczas zależna od małżeństwa.  

jb