Historia

Józef Retinger - szara eminencja emigracji

Ostatnia aktualizacja: 12.06.2023 05:40
Człowiek, w którego biografii więcej jest znaków zapytania niż pewnych faktów. Jego życiorys to gotowy materiał na polityczny dreszczowiec. Międzynarodowy awanturnik polityczny, współtwórca Wspólnoty Europejskiej? Kim naprawdę był Józef Retinger?
Brytyjska misja wojskowa w Coetquidan. Widoczni cywilni goście i por. Zbigniew Korfanty. Z lewej Józef Retinger (1940).
Brytyjska misja wojskowa w Coetquidan. Widoczni cywilni goście i por. Zbigniew Korfanty. Z lewej Józef Retinger (1940).Foto: NAC

Posłuchaj
28:53 józef rettinger___1271_99_iv_tr_0-0_1080699387ee8776[00].mp3 Audycja Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku" poświęcona sylwetce Józefa Retingera z udziałem prof. Rafała Habielskiego. (PR, 2.05.1999)
06:16 józef retinger - szara eminencja, podwójny agent, a może kto___3808_02_iv_tr_0-0_108026477a0586a4[00].mp3 Audycja Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków" poświęcona postaci Józefa Retingera, zawiera wypowiedź doktora Janusza Osicy. (PR, 23.12.2002)

 

12 czerwca 1960 roku zmarł Józef Retinger, doradca polityczny gen. Władysława Sikorskiego, agent polski i prawdopodobnie brytyjski, jeden z inicjatorów integracji europejskiej. Postać Retingera najlepiej przedstawia anegdota:

- Ludzie mówią, że jesteś masonem, agentem Intelligence Service, CIA i Watykanu, a także sympatykiem komunizmu. Czasem nawet dodają, że jesteś Żydem i pederastą. Co mam na to powiedzieć? - spytał go kiedyś Denis de Rougemont, jego przyjaciel. Retinger miał się roześmiać i odpowiedzieć: - Powiedz, że to jeszcze nie wszystko...

Urodzony w 1888 roku Retinger w wieku 9 lat dostał się pod opiekę hrabiego Władysława Zamoyskiego - przyjaciela swojego zmarłego ojca. Dzięki protekcji i wsparciu finansowemu arystokraty syn radcy prawnego mógł pozwolić sobie na studia w Szkole Nauk Politycznych w Paryżu.

Towarzysz Sikorskiego, agent brytyjski?

- W latach Wielkiej Wojny był niezwykle dynamicznym orędownikiem sprawy polskiej na Zachodzie. Dynamicznym tak dalece, że zyskał opinię człowieka związanego z masonerią i brytyjskim wywiadem - mówił dr Janusz Osica w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków".

Z generałem Władysławem Sikorskim Retinger spotykał się kilkakrotnie, począwszy od roku 1916. Współpraca między mężczyznami rozpoczęła się wraz z kształtowaniem się Frontu Morges w drugiej połowie lat trzydziestych, zacieśniła się po klęsce wrześniowej 1939 roku.

- Kontakty polsko-brytyjskie przed wojną nie były kontaktami ścisłymi. Sikorski dysponował ambasadą w Londynie, którą kierował ambasador Raczyński, ale chciał mieć osobę, która kontaktowałaby go z Londynem - wyjaśniał prof. Rafał Habielski w audycji "Postacie XX wieku" Sławomira Szofa. - Stosunki między Sikorskim i Raczyńskim były raczej chłodne i oficjalne, natomiast wszyscy publicyści, którzy piszą o relacjach Retingera i Sikorskiego zwracają uwagę na bardzo poufałe stosunki między nimi.

Retinger był powszechnie znany jako osoba, która ma znajomości wśród najważniejszych osób Anglii: to on kontaktował Jana Karskiego z przywódcami brytyjskimi.

Posłuchaj, co Jan Karski mówił o spotkaniach z Retingerem w serwisie specjalnym Polskiego Radia >>>>

Był jedną z niewielu osób, które uczestniczyły w rozmowach między Władysławem Sikorskim i Iwanem Majskim. Towarzyszył Sikorskiemu w niemal wszystkich wyprawach, z wyjątkiem jednej - ostatniej, zakończonej katastrofą gibraltarską 4 lipca 1943.
- To jest argumentem często nieformalnie używanym przez publicystów, jakoby Retinger był agentem brytyjskim, a zarazem, że to Brytyjczycy dokonali zamachu na gen. Sikorskiego - mówił historyk.

Tajna misja skoczka Retingera

W roku 1944 sytuacja Polski była beznadziejna: pozycja rządu Mikołajczyka po konferencji w Teheranie była bardzo słaba, Armia Czerwona parła na Zachód, zapowiadając nową okupację. W tej sytuacji Retinger zdecydował się na przedostanie się do Polski. Wówczas, mając 56 lat, pierwszy raz skoczył ze spadochronem. - Nie do końca wiemy, jakie były intencje akcji i czy była to misja zlecona przez władze brytyjskie, czy była to inicjatywa polska - wyjaśniał gość audycji Sławomira Szofa.

Wiadomo, że Retinger spotkał się z przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego. Według jednej z wersji miał tworzyć kompromisowy rząd w kraju, który byłby akceptowalny dla Stalina. Inną wersję przedstawia Jan Karski, który relacjonował to, co usłyszał na temat sprawy od samego Retingera:

- Anglicy podejrzewali, że rząd polski w Londynie nie informuje podziemia o swojej sytuacji. A pozycja rządu była wówczas bardzo słaba. To Rosjanie się liczyli. Ten człowiek nie miał żadnej misji politycznej, jego zadaniem było tylko pojechanie do kraju i poinformowanie przywódców podziemia, żeby nie mieli złudzeń - wyjaśniał Karski.

Ojciec Europy?

Po wojnie nie zapomniał o Polsce. Na własną rękę organizował pomoc humanitarną dla kraju. Przede wszystkim jednak oddał się kwestii integracji europejskiej. Był sekretarzem generalnym Ruchu Europejskiego, przyjaźnił się z Paulem Henrim Spaakiem, zainicjował kongres w Hadze w 1948 roku, który przyczynił się do powołania Rady Europy.

- Zasługuje na miano osoby, która jest jednym z architektów przekonania, że wielką szansą dla Europy jest integracja - twierdził prof. Rafał Habielski.

Józef Retinger zmarł 12 czerwca 1960 roku.

bm

Czytaj także

Robert Schuman. Jeden z ojców zjednoczonej Europy

Ostatnia aktualizacja: 04.09.2022 05:30
Francuski polityk chociaż nie miał charyzmy przywódcy i męża stanu, to wywarł ogromny wpływ na losy i oblicze powojennej Europy. 58 lat temu zmarł Robert Schuman.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Józef Bujnowski - poeta i profesor na obczyźnie

Ostatnia aktualizacja: 31.03.2017 06:01
- Jest jednym z filarów naszego życia kulturalnego na emigracji, a szczególnie nauki polskiej - pisała o profesorze, poecie i żołnierzu Alicja Moskalowa, dziekan Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

August Zaleski. Ćwierć wieku w prezydenckim fotelu

Ostatnia aktualizacja: 13.09.2023 05:46
Był najdłużej sprawującym urząd prezydenta Polakiem. Funkcję na uchodźstwie pełnił od czerwca 1947 roku do śmierci 7 kwietnia 1972 roku. Choć stanowisko piastował przez 25 lat i był doświadczonym dyplomatą, jego prezydenturę trudno nazwać udaną.
rozwiń zwiń