- Żegnano go jak wielkiego Amerykanina i wielkiego żołnierza – mówił Sławomir Szof. Trumna spoczywała na lawecie wojskowej, całe Stany Zjednoczone pogrążone były w żałobie. - Śmierć Eisenhowera w 1969 roku była śmiercią "człowieka legendy" – stwierdził prof. Michałek w audycji "Łysy jak Ike". - Amerykanie żegnali najważniejszego żołnierza w swoich dziejach.

Inwazja we Francji

Na czele wojsk sprzymierzonych stanął 6 czerwca 1944 roku. To pod jego dowództwem rozpoczęła się jedna z największych operacji wojennych – lądowanie żołnierzy w Normandii. Gdy pierwsze dywizje walczyły już na plażach północnej Francji, Eisenhower przemawiał przez radio do narodów zachodniej Europy:

- Dziś rano potężne siły ekspedycyjne wyruszyły ku wybrzeżom Francji. Operacja ta jest rezultatem współdziałania państw alianckich Ameryki i Europy. W ten sposób zespalamy wysiłki z toczącym już bój najeźdźcą, Związkiem Radzieckim - mówił.

 

Nigdy wcześniej w historii żaden z dowódców nie dysponował taką potęgą jak on – mówił w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku", nadanej w czerwcu 2004 roku, historyk wojskowy - prof. Tadeusz Panecki. - Przypomnę, w pierwszym rzucie to było ok. 200 tys. żołnierzy, 4 tys. okrętów, 5 tys. barek desantowych, 11 tys. samolotów. I Eisenhower musiał ogarnąć te wszystkie elementy.

Szlify wojskowe

Był do tego znakomicie przygotowany. Skończył West Point, został szefem sztabu armii ćwiczącej w 1941 roku obronę Stanów Zjednoczonych. Później, w roku 1942 dowodził operacją lądowania wojsk w Afryce, potem na Sycylii i w południowych Włoszech. - Rzeczą najcenniejszą, którą zdobył w tym czasie Eisenhower było doświadczenie w dowodzeniu koalicyjnymi siłami zbrojnymi - skomentował prof. Panecki.

W swych pamiętnikach wojennych "Krucjata w Europie" napisał:

Przykłady historyczne świadczą o tym, że koalicje nie umieją prowadzić wojny. Nawet sława Napoleona jako świetnego dowódcy wojskowego zbladła, gdy naukowcy w uczelniach sztabowych uświadomili sobie, że zawsze walczył przeciw koalicji, a więc przeciwko podzielonym zdaniom oraz różnym interesom politycznym, gospodarczym i wojskowym.

Dlaczego nie zdobył Berlina?

Największy błąd, jaki mu się wytyka, to sprawa zaniechania zdobycia Berlina.

– Kiedy w kwietniu 1945 roku zaistniała realna szansa, by wbrew ustaleniom ze Związkiem Radzieckim zająć Berlin, Eisenhower zdecydowanie się temu sprzeciwił – komentował historyk.

Eisenhower wysuwał dwa argumenty: należało działać na froncie północnym, aby zablokować wyspy duńskie i Skandynawię przed ewentualnym pochodem Armii Czerwonej, a po drugie zdobyć redutę alpejską, tam, gdzie jego zdaniem mogliby się schronić Hitler oraz główne siły niemieckie. Proponował zatem działania oskrzydlające. Berlin pozostawał miastem otwartym.

- Eisenhower miał bardzo trudną rolę do odegrania – stwierdził drugi gość audycji, prof. Krzysztof Michałek. – Okazało się jednak, że był nie tylko świetnym planistą i organizatorem, ale także bardzo skutecznym, dobrym dyplomatą.

Stał się jednym z bohaterów II wojny światowe, to w jego kwaterze, kwaterze głównej Alianckich Sił Ekspedycyjnych w Reims, 7 maja 1945 roku, gen. Alfred Jodl podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy Niemieckiej.

Podróż do Warszawy

Warto odnotować, że gen. Dwight Eisenhower w 1945 roku odbył podróż do Warszawy, ogromne wrażenie zrobiły na nim ruiny Starego Miasta. W Belwederze, przez ówczesnego prezydenta Bolesława Bieruta, został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Virtuti Militari. Chciał w ten sposób wyrazić szacunek dla polskich żołnierzy, którzy w siłach alianckich pomagali wyzwalać Europę.

Zwieńczeniem jego kariery wojskowej było stanowisko szefa połączonych sztabów Stanów Zjednoczonych, ale w lutym 1948 roku zakończył czynną służbę. Przypomniał sobie o nim Harry Truman w roku 1950, po podpisaniu Paktu Północnoatlantyckiego. Stanęła wówczas kwestia, kto stanie na czele połączonych sił w Europie. Padło na Eisenhowera, to on tworzył wszystkie struktury NATO.

"Łysy jak Ike"

Urzekał swym uśmiechem, był osoba czarującą i niezwykle lubianą. Żołnierze nazywali go "Ike". W 1952 roku zaczął ubiegać się o prezydenturę po ustępującym Harrym Trumanie. – Obie partie, zarówno republikanie, jak i demokraci starali się go przyciągnąć na swoją stronę – mówił prof. Michałek. – Bo Eisenhower był bezpartyjny, co więcej rzadko kiedy, nawet w najbliższym otoczeniu, zdradzał się ze swymi poglądami politycznymi.

Młodzi ludzie, chcąc wyrazić swe poparcie dla kandydata zorganizowali akcję "łysy jak Ike" - strzygli włosy w charakterystyczny dla generała sposób. Donosiło o tym Polskie Radio w audycji z cyklu "Muzyka i Aktualności".

Start w wyborach prezydenckich

Ostatecznie Dwight Eisenhower wystartował z ramienia Partii Republikańskiej. W listopadzie 1952 roku został prezydentem USA, mając u boku Richarda Nixona jako swego zastępcę. We wrześniu 1959 roku witał w Waszyngtonie Nikitę Chruszczowa. Cieszył się ogromną popularnością, także wśród mniejszości rasowych. Na wypuszczenie przez Rosjan pierwszego sputnika zareagował błyskawicznie, tworząc NASA i wyposażając ją w kolosalne środki finansowe.

Po opuszczeniu Białego Domu, Ike powrócił na swą farmę w Kansas. Odpoczywał, publikował swe pamiętniki. Służył radą swym następcom – Kennedy’emu, Johnsonowi i krótko Nixonowi.

Zmarł 29 marca 1969 roku, w wieku 78 lat.

- Żegnano go jak wielkiego Amerykanina i wielkiego żołnierza – mówił Sławomir Szof. Trumna spoczywała na lawecie wojskowej, całe Stany Zjednoczone pogrążone były w żałobie. - Śmierć Eisenhowera w 1969 roku była śmiercią "człowieka legendy" – stwierdził prof. Michałek. - Amerykanie żegnali najważniejszego żołnierza w swoich dziejach.

Posłuchaj biografii jednego z najbardziej wybitnych dowódców w historii.

bs/im

8 stycznia 1918 roku Woodrow Wilson przedstawił swój program pokojowy, tzw. czternaście punktów Wilsona. Trzynasty mówił o utworzeniu niepodległego państwa polskiego.

Idealista

Thomas Woodrow Wilson urodził się 28 grudnia 1856 roku w Staunton w stanie Wirginia. Wychował się w rodzinie pastora. Ukończył Uniwersytet Princeton, studiował też na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Wirgiinii, po czym rozpoczął karierę naukową. Już w 1902 roku został rektorem Uniwersytetu Princeton. Na fotelu prezydenta zasiadł 4 marca 1913 roku.

Już rok później musiał podejmować decyzje, które mogły odmienić losy świata. Kiedy w Europie wybuchła I wojna światowa, prezydent Wilson długo zastanawiał się, czy Stany Zjednoczone powinny się w nią wikłać. – Decyzja o przystąpieniu do I wojny światowej była decyzją kontrowersyjną – podkreślał w audycji "Postacie XX wieku" w 1993 roku prof. Longin Pastusiak. – Wilson w początkowej fazie po wybuchu I wojny światowej uważał, że przystąpienie do wojny nie leży w interesie Stanów Zjednoczonych.

Interwencjonista

Prezydent Wilson przedstawiany jest zwykle jako idealista, człowiek, który pełnił pokojową misję na świecie i optował za dominacją prawa międzynarodowego nad krajowym.

Doświadczenie pokazuje, że wcale takim idealistą nie był lub nie mógł być. – W okresie jego prezydentury w latach 1913-1921 Stany Zjednoczone zainicjowały więcej interwencji zbrojnych aniżeli w czasie dwóch poprzednich prezydentur: Theodora Roosevelta i Williama Tafta – przypominał amerykanista, prof. Pastusiak.

Woodrow Wilson sądził, że neutralność Stanów Zjednoczonych pozwoli uniknąć ewentualnych strat. Zachowawcza postawa miała też być atutem w późniejszym oddziaływaniu na obie strony konfliktu. Dopiero ataki na amerykańskie okręty handlowe i pasażerskie stały się przyczynkiem do wypowiedzenia przez Kongres USA wojny Niemcom.

Czternaście punktów Wilsona

8 stycznia 1918 roku w orędziu do Kongresu prezydent przedstawił słynne 14 punktów, których realizacji należałoby się podjąć, aby wprowadzić nowy ład po wojnie. Miały one także zapobiec wybuchowi kolejnego wielkiego konfliktu.

Najważniejszy dla interesów Polski był punkt 13. Wilson zapisał w nim, że ma powstać państwo polskie z dostępem do morza. Woodrow Wilson utrzymywał bardzo bliskie stosunki z Paderewskim i Dmowskim, co pomagało tym mężom stanu optować w sprawach Polski za oceanem. Podobno 6 listopada 1916 roku, kiedy Wilson oczekiwał na wyniki wyborów prezydenckich, do Białego Domu zaprosił właśnie Ignacego Jana Paderewskiego.

W Wersalu

14 grudnia 1918 roku prezydent Woodrow Wilson przybył do Europy, by wziąć udział w paryskiej konferencji pokojowej, która miała ustalić nowy ład po wojnie. Tam spotkał się z przedstawicielami innych 26 państw.

– Jechał z wielką nadzieją do Europy – mówił prof. Longin Pastusiak. – Wierzył, że po takiej wielkiej katastrofie, bo przecież I wojna światowa przyniosła miliony ofiar, wreszcie uda się stworzyć takie mechanizmy w polityce światowej, które zapobiegną wybuchowi nowego kataklizmu dziejowego.

Traktat wersalski nie przyniósł oczekiwanych rezultatów. Największym rozczarowaniem dla Wilsona byli rodacy, którzy nie przyjęli z entuzjazmem paryskich ustaleń. – Jego samoocena była wysoka, a jeżeli towarzyszyła temu jeszcze otoczka idealizmu, w którą zawsze ubierał swoje koncepcje polityczne, to trzeba powiedzieć, że wrócił z Europy bardzo zadowolony – podkreślał prof. Pastusiak. – Natomiast rozczarowaniem dla niego było niedocenienie jego wkładu oraz roli i znaczenia Ligi Narodów przez samo społeczeństwo amerykańskie.

Rozczarowany ojciec Ligi Narodów

Aby przekonać Amerykanów do swoich koncepcji, Wilson udał się w długą podróż po Stanach Zjednoczonych. W czasie tej podróży doznał udaru mózgu i paraliżu lewej strony ciała. Wówczas na wiele miesięcy został wyłączony z działalności prezydenckiej.

– Żona prezydenta tak izolowała męża od świata zewnętrznego, że nawet rozeszły się plotki, że prezydent nie żyje – mówił prof. Longin Pastusiak. – Podejrzewano nawet panią Wilson, że to ona podpisuje za męża różne akty ustawodawcze.

Jako że przez 7 miesięcy nikt nie wiedział, co dzieje się z prezydentem Wilsonem, Kongres Stanów Zjednoczonych wysłał do Białego Domu specjalną delegację, żeby sprawdzić, czy prezydent w ogóle żyje.

Po odmowie ratyfikowania przez Kongres USA traktatu wersalskiego Wilson odszedł ze świata polityki. 28. prezydent USA za przyczynienie się do założenia Ligi Narodów otrzymał w 1919 roku roku Pokojową Nagrodę Nobla. Zmarł 5 lat później.

Posłuchaj, z jakimi rozterkami w czasie swojej prezydentury musiał zmierzyć się Woodrow Wilson.

mb/im

9 sierpnia 1974 Richard Nixon w wyniku afery Watergate jako pierwszy w historii prezydent USA zrzekł się urzędu.

Wszystko zaczęło się 17 czerwca 1972, kiedy to w kwaterze wyborczej demokratów, która mieściła się w kompleksie biurowym Watergate w Waszyngtonie przyłapano włamywaczy. Był wśród nich James McCord, pracownik Komitetu Reelekcji Prezydenta, który działał na rzecz kandydata republikanów, urzędującego prezydenta Richarda Nixona.

Włamania nie powiązano bezpośrednio z wyborami, nie dając jednocześnie wiary, że prezydent USA może być zamieszany w działania o charakterze kryminalnym. Wątek polityczny – z braku dowodów – został wyłączony ze śledztwa. Jesienią 1972 roku Nixon został wybrany w pierwszej turze wyborów na kolejna kadencję. Zwycięstwo było spektakularne – zdobył 60,7 proc. głosów, a jego główny przeciwnik, nominowany z ramienia Partii Demokratycznej George McGovern, jedynie 37,5 proc. głosów.

John F. Kennedy i Richard Nixon w świetle kamer stanęli naprzeciwko siebie 26 września 1960 roku. Dziś debatę tę uznaje się za klasyczny przykład tego, jak ważne w wystąpieniach publicznych są nie tylko treść, ale i mowa ciała, pewność siebie, poznanie oraz wykorzystanie słabości kontrkandydata.

13 lipca 1960 John F. Kennedy został oficjalnym kandydatem na prezydenta z ramienia Partii Demokratycznej. Naprzeciwko stanął ówczesny wiceprezydent USA – Republikanin, Richard Nixon. Kampania wyborcza była wyrównana, jednak większe szanse na wygraną miał znany powszechnie i pokazywany w mediach Nixon.

Wtedy sztab Kennedy’ego zaproponował Republikanom zorganizowanie cyklu debat telewizyjnych. Młody senator nie miał nic do stracenia, Nixon, żeby nie okazać się w oczach opinii publicznej tchórzem, który boi się stanąć w szranki z niedoświadczonym kontrkandydatem, ostatecznie zgodził się na dyskusję przed kamerami. Debata miała być również transmitowana w radiu.

Wymiana zdań

– Przed kamerami telewizji amerykańskiej, na oczach stu milionów wyborców rozegrał się pojedynek o wejście do Białego Domu – słyszymy w relacji z 2 października 1960 w audycji "7 dni w kraju i na świecie". – Na ringu: Demokrata – Kennedy i Republikanin – Nixon.

– Jeżeli uważacie, że wszystko, co zostało dokonane, jest zadowalające, że bogactwo, potęga i prestiż Stanów Zjednoczonych rosną proporcjonalnie do naszych możliwości ekonomicznych i że osiągniemy to, co jako naród, powinniśmy osiągnąć, wówczas przyznaję, powinniście głosować na pana Nixona – mówił John F. Kennedy podczas debaty. – Lecz jeśli prawdą jest, że musimy poderwać się do wielkiego startu, by dogonić utracony czas, jeżeli uważacie, że zadaniem prezydenta jest zająć się niedokończonymi sprawami naszego społeczeństwa, w takim wypadku zaufajcie programowi Partii Demokratycznej.

Richard Nixon odpowiadał: – Pozwolę sobie zwrócić uwagę, że senator Kennedy zbyt często atakuje i zrzuca odpowiedzialność na Rząd Federalny za to, co powinno być u nas w kraju dokonane – zarzucał swojemu kontrkandydatowi. – Zbyt często sieje obietnicami i mówi o konieczności wielkiego kroku naprzód. Jeśli jednak porównamy propozycje, jakie przedstawił wam Kennedy z moimi propozycjami, to jasne staje się, że obietnice Partii Demokratycznej nie mogą dać naszemu krajowi takich osiągnięć, jak program republikański.

Fragment najsłynniejszej debaty telewizyjnej. Starcie kandydatów na prezydenta USA - Johna F. Kennedy'ego i Richarda Nixona (26.09.1960)

Starcie na szczycie

Sztab Kennedy’ego doskonale przygotował swojego kandydata. Przez wiele tygodni zadawali mu pytania, które mogą paść z ust przeciwnika, pokazywali mu wystąpienia Nixona. Ponadto młody senator znacznie lepiej zaprezentował się w telewizji. Był wypoczęty, dobrze ubrany, pewny siebie, nie pocił się, nie denerwował się, mówił wprost do kamer.

Richard Nixon wyglądał na zmęczonego, zrezygnował z pudru, co kamery drastycznie uwidoczniły. Wiceprezydent założył za duży, szary garnitur, który zlewał się z tłem. Silnie gestykulował, nerwowo drapał się po twarzy, niepewnie stał przy mównicy. 

Kennedy w prosty sposób wyjaśniał swoje propozycje zmian, Nixon wolał atakować swojego przeciwnika. Później odbyły się jeszcze trzy debaty, ale ta z 26 września 1960 była najważniejsza.

Moc telewizji

Co ciekawe, wyborcy, którzy słuchali dyskusji polityków w radio, byli przekonani, że lepiej wypadł Richard Nixon. Telewizja jednak uwypukliła pewność siebie młodego senatora i zniszczyła wizerunkowo wiceprezydenta. 8 listopada 1960 po raz pierwszy politycy mieli się przekonać, że równie ważne jak to, o czym się mówi, jest to, w jaki sposób się to robi.

Zaprzysiężenie na 35. Prezydenta USA Johna F. Kennedy’ego (20 stycznia 1961), źr. Rząd USA, Wikipedia/dp

Aż 57 proc. Amerykanów, którzy głosowali w 1960 roku, przyznało, że debaty wpłynęły na ich decyzje. Aż 6 proc. głosujących, a więc blisko 4 mln osób, podjęło decyzję wyłącznie na podstawie debaty. Wybory prezydenckie z 1960 roku uznawane są za jedne z najbardziej kontrowersyjnych w dziejach. Zwycięstwo Johna F. Kennedy’ego zostało rozstrzygnięte różnicą zaledwie 100 tysięcy głosów, czyli 0,2 proc. 20 stycznia 1961 roku JFK został zaprzysiężony na 35. prezydenta Stanów Zjednoczonych.

mb