Historia

Reforma monetarna Władysława Grabskiego

Ostatnia aktualizacja: 11.01.2024 05:55
100 lat temu, 11 stycznia 1924 roku, Sejm uchwalił ustawę o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej, zwanej reformą Grabskiego. Była to jedna z kluczowych reform gabinetu ekspertów, które uchroniły Polskę przed katastrofą gospodarczą i polityczną.
Nowo wprowadzona waluta, złoty polski (2 złote polskie z 1936 roku)
Nowo wprowadzona waluta, złoty polski (2 złote polskie z 1936 roku) Foto: wikimedia commons

Rząd fachowców, na którego czele stanął Władysław Grabski był 11. rządem Polski niepodległej. Poprzednie trwały średnio 5 miesięcy i 7 dni. Ten powołano specjalnie by naprawić skarb i walutę. Od pierwszych dni był wystawiony na ciężką próbę hiperinflacji. W jej wyniku marka polska oszalała, ceny rosły z dnia na dzień, a na początku stycznia 1924 jej wartość spadła do 1/10 mln części dolara.

- Pensje wypłacano dwa razy dziennie, dlatego że między godziną 9, a przerwą obiadową bywało, marka polska potrafiła stracić nawet 100% wartości – mówił w audycji z cyklu "Piękny i bestia" Marek Urbański.


Posłuchaj
02:42 piękny i bestia, 11___149_04_iii_tr_1-21_11513845889244da[00].mp3 Władysław Grabski - audycja z cyklu "Piękny i bestia". (PR, 23.03.2003)

 

Pracując nad uzdrowieniem polskich finansów rząd Grabskiego przystąpił do zdecydowanego ściągania podatku majątkowego. Ograniczył również inwestycje publiczne i państwowe dotacje dla przedsiębiorstw. Prowadził ponadto bardzo rygorystyczną politykę oszczędnościową w zakresie wydatków na administrację publiczną.

Władysław Grabski fot. Wikimedia Commons.
Władysław Grabski. Fot. Wikimedia/domena publiczna

28 kwietnia 1924 podjął działalność Bank Polski, mający wyłączne prawo emisji banknotów. Markę polską zastąpił złoty polski, równy wartością frankowi szwajcarskiemu. Jeden dolar kosztował 5,18 zł. Za złotego płacono 1,8 mln zachowanych jeszcze przejściowo marek polskich. Kapitał zakładowy Banku Polskiego wynosił 100 mln złotych. Jego akcje nabyło 176 tysięcy osób, często traktując to jako gest patriotyczny. W głównej mierze reformę waluty Grabski oparł na rezerwach krajowych. Konsekwentnie egzekwował podatki od najbogatszych Polaków, wykorzystał też oszczędności budżetowe.

- Grabski i jego ekipa tej arcytrudnej próbie fachowości sprostali - mówił na antenie PR dr Janusz Osica. - Sukces, zdaniem wielu, był porównywalny do zwycięstwa z 1920 roku. Ocalił gospodarczą niepodległość kraju.


Posłuchaj
06:52 reforma walutowa władysława grabskiego___3781_01_iv_tr_0-0_990234088928b7a[00].mp3 Reforma walutowa Władysława Grabskiego - audycja z cyklu "Kronika Polska". Komentuje dr Janusz Osica (PR, 21.10.2001).

 

Po kilku miesiącach odczuwania pozytywnych skutków reformy walutowej, w lipcu 1924 roku, sytuacja ekonomiczna zaczęła się pogarszać, co nie było zaskoczeniem dla jej twórców.

Zmiany skarbowo-walutowe musiały się odbić na rentowności produkcji przemysłowej. Przejściowa stagnacja była konieczną ceną, by reforma zakończyła się sukcesem. Negatywnie na stan polskiej gospodarki wpłynął dodatkowo nieurodzaj oraz wojna celna z Niemcami, toczona od połowy 1925 roku.

W 1925 roku, gdy twórca polskiej złotówki składał dymisję swojego gabinetu, żegnała go wrzawa sejmowej dyskusji. Pełna demagogii, złej woli i niesprawiedliwych oskarżeń.

Ostatecznie kurs złotego ustabilizował się w 1927 roku i pozostał stabilny do końca okresu międzywojennego. Reforma była wielkim dziełem, które uratowało Polskę od nieuniknionej katastrofy gospodarczej i politycznej. Pozostawiła też zdrowe podstawy dla rozwoju życia państwowego i ekonomicznego kraju.

- Grabski był takim Balcerowiczem I Rzeczypospolitej. Obydwaj ustabilizowali walutę polską i umożliwili Polsce normalne życie gospodarcze - mówił na antenie PR Marek Urbański.

Posłuchaj o niuansach reformy gospodarczej premiera Władysława Grabskiego.

mjm/im

Czytaj także

Władysław Grabski - premier w czasie wojny polsko-bolszewickiej

Ostatnia aktualizacja: 07.07.2023 05:48
7 lipca 1874 roku urodził się Władysław Grabski, polityk, ekonomista, poseł na Sejm, minister skarbu, premier w czasie wojny polsko-bolszewickiej, autor reformy walutowej i gospodarczej, rektor SGGW.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tajemnicze samobójstwo Walerego Sławka

Ostatnia aktualizacja: 02.04.2023 05:40
Walery Sławek jest postacią z panteonu wielkich, ale przegranych polityków. Pięknie rozpoczęta biografia człowieka, który tak wiele zrobił dla wywalczenia Polsce wolności, i tragiczny kres osoby, której zawaliło się życie polityczne.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Eugeniusz Kwiatkowski przez całe życie chciał zmieniać Polskę

Ostatnia aktualizacja: 30.12.2020 05:55
- Nieraz myślałem sobie, czego to nie można by dokonać w Polsce z takimi zespołami ludzi, jakich spotkałem w Gdyni, Mościcach albo w Stalowej Woli - pisał Eugeniusz Kwiatkowski, wielki wizjoner II RP.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rok 1924, rok hiperinflacji i złotego polskiego

Ostatnia aktualizacja: 03.01.2019 14:50
8 stycznia 1924 roku za 1 dolara płacono około 10 milionów marek polskich. Powołany niespełna miesiąc wcześniej rząd fachowców Władysław Grabski nazywany ojcem polskiego złotego, stanął przed gigantycznym wyzwaniem. W obliczu hiperinflacji Sejm uchwalił  ustawę o naprawie skarbu i reformie walutowej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Przewrót majowy. O tym, jak Piłsudski chciał obalić polską sejmokrację

Ostatnia aktualizacja: 15.05.2022 05:46
15 maja 1926 marszałek Sejmu Maciej Rataj powołał nowy rząd na czele z Kazimierzem Bartlem -  piętnasty gabinet urzędujący od czasów zakończenia I wojny światowej. Decyzja ta była skutkiem przewrotu majowego marszałka Józefa Piłsudskiego - zbrojnego zamachu stanu, który rozpoczął trzynastoletnie autorytarne rządy sanacji.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Eugeniusz Kwiatkowski. Przez całe życie chciał zmieniać Polskę

Ostatnia aktualizacja: 30.12.2023 05:55
- Nieraz myślałem sobie, czego to nie można by dokonać w Polsce z takimi zespołami ludzi, jakich spotkałem w Gdyni, Mościcach albo w Stalowej Woli - pisał Eugeniusz Kwiatkowski, wielki wizjoner II RP.
rozwiń zwiń