Historia

Archeolodzy poszukują zaginionych megalitów Wielkopolski

Ostatnia aktualizacja: 24.07.2021 05:40
Pierwsze monumentalne grobowce megalityczne sprzed kilku tysięcy odkryto w Wielkopolsce dopiero w XXI w. Zdaniem archeologów jest ich jednak zdecydowanie więcej, dlatego rozpoczęli ich poszukiwania. Pierwsze wyniki są obiecujące.
Czy w Wielkopolsce znajdowały się grobowce podobne do tych w Wietrzychowicach na Kujawach. To sprawdzą naukowcy.
Czy w Wielkopolsce znajdowały się grobowce podobne do tych w Wietrzychowicach na Kujawach. To sprawdzą naukowcy. Foto: Shutterstock/bchyla

Grobowce megalityczne typu kujawskiego (określenie to wzięło się od Kujaw, gdzie odkryto dotychczas najwięcej podobnych konstrukcji) uznawane są za jedne z największych konstrukcji sepulkralnych (grobowych) wznoszonych w pradziejach w Polsce. Grobowce kujawskie wznoszono w IV tysiącleciu p.n.e. Usypywano je w kształcie wydłużonego trójkąta i obwarowywano dookoła wielkimi blokami kamiennymi. Szerokość ich podstawy wynosiła od 6 do 15 metrów, a długość – nawet do 150 m. Konstrukcje osiągały wysokość 3 m. Pod nasypami znajdowały się z reguły pojedyncze elitarne pochówki.

shutterstock_grobowce Kujawy Wietrzychowice 1200.jpg
Odnaleziono osady budowniczych "polskich piramid"

Laser namierza grobowce

Do 2019 roku konstrukcje tego typu były nieznane na terenie Wielkopolski. Wówczas ekipa naukowców z Wydziału Archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Muzeum Archeologicznego w Poznaniu namierzyła 5 takich grobowców niedaleko Rokietnicy z pomocą lotniczego skanowania laserowego (ALS). ALS pozwala bardzo dokładnie poznać ukształtowanie terenu - nawet, gdy porasta go gęsty las, a różnice w wysokości nie są widoczne gołym okiem. Tak też było w przypadku budowli z okolic Rokietnicy. Rok później archeolodzy przeprowadzili wykopaliska na ograniczoną skalę, które potwierdziły, że kształty rysujące się na zobrazowaniach faktycznie ukazują pradziejowe grobowce typu kujawskiego.

- Takich konstrukcji jest jednak zdecydowanie więcej na terenie Wielkopolski. Wytypowaliśmy już kilka innych miejsc. W najbliższym czasie udamy się w teren, żeby potwierdzić, że znajdują się tam faktycznie - mówi PAP dr Danuta Żurkiewicz z Wydziału Archeologii UAM, która otrzymała na ten cel środki z Narodowego Centrum Nauki.

Miejsca kultu

Zdaniem Żurkiewicz grobowce kujawskie nie były wyłącznie miejscami pochówku wybranych przedstawicieli lokalnych społeczności, ale także istotnymi punktami związanymi z kultem zmarłych.

- Te kopce wyróżniały się w naturalnym krajobrazie, stanowiąc rodzaj markera - znacznika przynależności do danej grupy obszaru, na którym je zbudowano. Świadczyły też o wysokim poziomie organizacji społeczności i gotowości do poniesienia trudu ich wznoszenia – precyzuje badaczka.

Dlaczego do tej pory te grobowce w Wielkopolsce uszły uwadze ekspertów? Zdaniem badaczki powodów może być kilka. Zapewne przyczyniła się do tego intensywna działalność rolnicza, więc wiele z nich na przestrzeni tysiącleci zostało po prostu rozoranych. Poza tym archeolodzy do tej pory skupiali swoje siły głównie na innych rejonach Wielkopolski - np. na Kujawach (to pogranicze z woj. kujawsko-pomorskim).


shutterstock_grobowce Kujawy Wietrzychowice 1200.jpg
Czy rozwiązano już wszystkie zagadki "kujawskich piramid"?

Badania w dorzeczu Warty

Grupa dr Żurkiewicz wytypuje z pomocą ALS miejsca w dorzeczu środkowej Warty, gdzie mogą znajdować się grobowce kujawskie. Tam planowane jest wykonanie badań nieinwazyjnych z zastosowaniem metod geomagnetycznych, ale również odwiertów.

- Wykopaliska przeprowadzimy w obrębie jednego z wytypowanych grobowców - dodaje dr Żurkiewicz.

Archeolodzy zbadają również otoczenie grobowców i sprawdzą, jak bardzo ludzie żyjący w czasie, gdy one powstały, wpływali na otaczające środowisko. W tym celu przeanalizują - z odwiertów liczących wiele metrów - zawartość pyłków (które powiedzą, jakie rośliny wówczas rosły, których było z czasem mniej, których więcej). W ten sposób można na przykład ocenić, na jaką skalę karczowano lasy czy obsiewano pola uprawne. Archeolodzy chcą też poznać bliżej sieć osadniczą budowniczych grobowców, których określają jako społeczność kultury pucharów lejkowatych.

PAP/Szymon Zdziebłowski/bm

Czytaj także

Zakupy w klimacie sprzed tysiąca lub dwóch tysięcy lat

Ostatnia aktualizacja: 15.09.2018 16:27
Wtedy nie byo takich sklepów jak obecnie. Na 24 Festynie Archeologicznym w Biskupinie, który potrwa do 23 września, funkcjonuje archeomarket. A my sprawdzamy jak dawniej robiono zakupy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kolebka państwa Piastów. Naukowcy ustalili datę budowy palatium na Ostrowie Lednickim

Ostatnia aktualizacja: 05.02.2021 05:40
Budowlę pałacowo-sakralną na Ostrowie Lednickim (woj. wielkopolskie) zaczęto wznosić w latach 936-985. Datę dotyczącą jednej z prawdopodobnych siedzib Mieszka I uzyskano w trakcie nowych analiz fizykochemicznych.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Mimo biblijnego zakazu starożytni Judejczycy spożywali niekoszerne ryby

Ostatnia aktualizacja: 26.05.2021 05:50
Mieszkańcy Judei nie przestrzegali starotestamentowego zakazu jedzenia ryb, które nie posiadają płetw i łusek – dowodzą badania przeprowadzone przez izraelskich uczonych.
rozwiń zwiń
Czytaj także

W Jarosławiu przebadano i zeskanowano laserowo drogę sprzed kilkuset lat

Ostatnia aktualizacja: 10.06.2021 05:30
- To jeden z najdłuższych drewnianych traktów, jakie udało się do tej pory odkryć naukowcom na obecnych terenach Polski - powiedziała PAP archeolog Katarzyna Oleszek, która przebadała i zeskanowała laserowo w centrum Jarosławia osiemnastowieczną drogę o długości 30 metrów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Polska badaczka zidentyfikowała nieznane rodzaje starożytnych greckich tekstyliów

Ostatnia aktualizacja: 15.07.2021 05:45
Dzięki analizie odcisków pieczętnych z Grecji epoki brązu dr hab. Agata Ulanowska z Uniwersytetu Warszawskiego zidentyfikowała wiele nieznanych dotąd rodzajów tekstyliów. Według badaczki jej odkrycie wielokrotnie zwiększa wiedzę na temat między innymi tkanin, wyrobów z wikliny i sznurków.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Nasi przodkowie rośli z zimna. Naukowcy zbadali wpływ klimatu na rozmiary ciał pierwszych Homo sapiens

Ostatnia aktualizacja: 19.07.2021 05:40
Średni rozmiar ciała ludzi zmieniał się znacząco w ciągu ostatnich milionów lat i jest silnie związany z temperaturą otoczenia - twierdzą naukowcy z Cambridge i Tybingi. Surowy klimat napędzał ewolucję w kierunku zwiększenia rozmiarów ciała, czego nie można powiedzieć o cieplejszym środowisku.
rozwiń zwiń