Bezcenne materiały zostały odkryte w dwóch zbiorach dotyczących działalności "Szarych Szeregów" (taki kryptonim konspiracyjny nosiła Organizacja Harcerzy ZHP oraz cały Związek podczas okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej). 

Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

Zostały one zebrane przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego oraz ówczesną prokuraturę wojskową, które prowadziły po zakończeniu wojny śledztwo przeciwko rotmistrzowi Pileckiemu. W pokazowym i sterowanym ręcznie procesie tak zwanej "grupy Pileckiego" zapadło kilka wyroków śmierci, zamienionych w przypadku Marii Szelągowskiej i Tadeusza Płużańskiego na dożywocie.
Prośby o ułaskawienie Witolda Pileckiego nie zostały uwzględnione. Odrzucił je ówczesny prezydent Bolesław Bierut. Egzekucję wykonano. Rotmistrza zabito go strzałem w tył głowy 25 maja 1948 roku w stołecznym więzieniu na Rakowieckiej.

Zdjęcia Witolda Pileckiego wykonane po aresztowaniu przez UB w maju 1947 roku/źr. IPN

Raporty rotmistrza "Witolda" z powstańczej Warszawy

Pilecki walczył w Powstaniu Warszawskim jako strzelec w niewielkiej kompanii Narodowych Sił Zbrojnych "Warszawianka". W trakcie dalszych walk dowodził I Batalionem zgrupowania "Chrobry II" i to na jego temat pisał w jednym z zachowanych raportów.

Zobacz raporty rtm. Pileckiego: Batalion Zgrupowania CHROBRY II_powstanie warszawskie.pdf

Wspomniane walki miały miejsce niedaleko przedwojennej siedziby dziennika "Rzeczpospolita", w tzw. Reducie Witolda w centrum stolicy. Pilecki sporządził nawet odręczny szkic tego właśnie rejonu starć z Niemcami.

Witold Pilecki - zobacz serwis specjalny

Dwa starannie opracowane maszynopisy powstały już po upadku powstania. Prawdopodobnie jesienią 1944 roku lub wczesną wiosną 1945. Tylko jeden z nich jest odręcznie podpisany przez Pileckiego i jego towarzyszy walki: porucznika Kazika i podporuczników: Stefana oraz Leka. Raporty ze względu na ich konspiracyjny charakter zawierają przede wszystkim pseudonimy, stopnie wojskowe i imiona. Bardzo rzadko pojawiają się w nich nazwiska. Opisują też bardzo dokładnie powstanie oddziałów, w których walczył Pilecki a nawet wysokość żołdu wypłacanego powstańcom w dolarach.

Zobacz Raporty Pileckiego z Powstania Warszawskiego.pdf

Co charakterystyczne, jedna z powstańczych relacji powstała najprawdodpodobniej w tym samym czasie, co słynny "Raport Witolda Pileckiego z Auschwitz". Wskazuje na to podobna czcionka maszyny do pisania i papier użyty do sporządzenia obydwu dokumentów.

Walki na ulicach

Powstańcze raporty Pileckiego przypominają reportaże wojenne: jest w nich dużo szczegółów, opisów rodzajów używanej przez powstańców broni, potyczek z Niemcami, czasami podawane są liczby zabitych i rannych powstańców.

"Powstanie wybuchło w Warszawie – pisze Pilecki – dn.[ia] 1 sierpnia 1944 r. w godzinach popołudniowych [i] zastało poszczególnych żołnierzy, którzy potem tworzyli I Baon [skrót od batalionu – przyp. PL] Zgrupowania Chrobry II w różnych sytuacjach i rejonach miasta, gdzie walcząc opanowują poszczególne obiekty, ulice, odcinki".

I dalej:

"Przez noc z 1-go na 2-gi[ego] sierpnia [1944 r.] sytuacja zaczyna się wyjaśniać o tyle, że można scalić opanowane przez nas odcinki w większe rejony. Powstają [wtedy] zawiązki oddziałów, plutonów, kompanii, dowództwa odcinków. (…) Rotmistrz "Witold" i por.[ucznik] "Janek" (…) otrzymują od mjr. "Lika" nowe zadanie: opanować skrzyżowanie Alei Jerozolimskich i Żelaznej oraz Pl.[acu] Starynkiewicza, zakorkować arterię główną, po której posuwały się [niemieckie] oddziały panc.[erne] (…) siejąc ogniem wzdłuż Żelaznej i grożąc wtargnięciem w głąb rejonu Chrobry II".

17 dni w dwóch opisach, kilku tabelach i meldunku

Obydwa raporty z Powstania Warszawskiego kończą się opisami walk z 13 sierpnia 1944 roku. Dołączone są do nich dane statystyczne z okresu 28 września – 1 października (wśród nich m.in. lista powstańczych płac).

Ostatnią część odnalezionych materiałów kończy krótki meldunek sytuacyjny rotmistrza Pielckiego z 2 października 1944 roku:

"Z powodu zawieszenia broni żadnej akcji bojowej ze strony naszej ani npla [nieprzyjaciela – przy. PL] nie było. D-ca 2giej Komp.[anii] Witold rtm.:. I nieczytelny podpis.

Piotr Litka

TAP był jedną z ponad setki organizacji konspiracyjnych, które zawiązały się po klęsce wojny obronnej 1939 roku. 

To, że członkowie organizacji swoją działalność rozpoczęli w kościele jest dobitnym znakiem tego, jaki charakter miała TAP. Organizacja była dziełem oficerów, którzy odwoływali się do wiary chrześcijańskiej i idei narodowych. Nie miała jednak charakteru skrajnego - w jej założeniach ideowych brak było haseł szowinistycznych. TAP uznawała zwierzchnictwo Polskiego Rządu na Uchodźstwie, ale nie uznawała gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza za jego reprezentanta - uznawano go za człowieka skompromitowanej sanacji. 

Witold Pilecki z mjr. Janem Włodarkiewiczem ps. Drawicz, komendantem Tajnej Armii Polskiej. Miejsce nieznane, rok 1939 lub 1940/ źr. IPN

Organizacja swoim zasięgiem obejmowała Warszawę, Siedlce, Lublin, Radom, Łódź, Konin, Inowrocław, Włocławek i Kraków. Żołnierze organizacji zajmowali się sabotażem, TAP organizowała także przerzut ludzi za granicę i tzw. legalizację, czyli wytwarzanie fałszywych dokumentów. Jednak głównym zajęciem żołnierz Tajnej Armii Polskiej był wywiad informacyjny: członkowie TAP obserwowali ruchy wojsk nieprzyjaciela, sporządzali raporty na temat aresztowań i kolaboracji z Niemcami.

Kliknij w obrazek i poznaj szlak życia Witolda Pileckiego:

>

Duże zasługi w organizowaniu tych działań miał Stanisław Dangel, który w grudniu 1939 roku stanął na czele wywiadu TAP. To także on zostanie wyznaczony przez Włodarkiewicza na przewodniczącego komitetu, który miał stworzyć deklarację ideową politycznej nadbudowy TAP. Organizację nazwano "Znak", taki też tytuł otrzymało czasopismo wydawane przez środowisko Tajnej Armii. 

Tajna Armia Polska związana była z Centralnym Komitetem Organizacji Niepodległościowych, który cieszył się uznaniem ze strony Naczelnego Wodza i premiera gen. Władysława Sikorskiego. W kwietniu 1940 roku organizacje, które wchodziły w skład CKON przekształciły się w Komitet Porozumiewawczy Organizacji Niepodległościowych, która przekształciła się w końcu w Konfederację Narodu. Na podstawie tego porozumienia wyodrębniono wojskowy pion organizacji - Konfederację Zbrojną z Janem Włodarkiewiczem na czele, której TAP była najbardziej znaczącą częścią. Miało to miejsce w październiku 1940 roku. 

Jan Włodarkiewicz - pierwszy komendant "Wachlarza"

Miesiąc wcześniej zaniepokojony aresztowaniami wśród członków TAP i wieściami, które napływały z okolic Oświęcimia rtm. Witold Pilecki podjął decyzję, że da się zamknąć w KL Auschwitz. 19 września 1940 roku został pojmany w łapance na Żoliborzu. 

Pozostając w strukturach Konfederacji Narodu, Jan Włodarkiewicz podjął decyzję o rozpoczęciu współpracy z Związkiem Walki Zbrojnej (na przeszkodzie nie stał już Michał Tokarzewski-Karszawicz, jego miejsce zajął Stefan Rowecki "Grot"). Apel Rządu na Uchodźstwie o skonsolidowanie organizacji podziemnych spowodował, że we wrześniu 1941 roku doszło do scalenia Konfederacji Zbrojnej ze Związkiem Walki Zbrojnej, wielu z jej członków przeszło do wydzielonej w ZWZ organizacji dywersyjnej "Wachlarz", pozostając tym samym pod komendą jej dowódcy Jana Włodarkiewicza. 

bm

Korzystałem z książki Kazimierza Malinowskiego "Tajna Armia Polska. Znak. Konfederacja Zbrojna. Zarys genezy, organizacji i działalności", Warszawa 1986.