Scytowie zamieszkiwali olbrzymie stepy ciągnące się od Dunaju na zachodzie, po góry Ałtaj na wschodzie i Kaukaz na południu. Jak wynika z badań archeologicznych, Scytowie zamieszkiwali również tereny dzisiejszej Polski.  

Pierwsze wzmianki na ich temat sięgają VII w. p.n.e. i mówią o  walkach Scytów z Asyryjczykami. Koczowniczy lud słynął z waleczności (stąd u Greków przeświadczenie, że wywodzą się oni od Heraklesa) i niezwykłych umiejętności jeździeckich. Najbardziej rozwinięte organizmy państwowe stworzyli w pierwszym wieku naszej ery na obszarze Krymu. Schyłek kultury scytyjskiej datowany jest na początkowe wieki naszej ery. 

Scytowie nie byli tylko półdzikimi nomadami. Wywarli duży wpływ na kultury swoich potężnych sąsiadów, rozpowszechniając nowe technologie, takie jak siodła i inne usprawnienia do jazdy konnej. Byli też pierwszymi znanymi użytkownikami i wytwórcami łuków kompozytowych. Pozostawili po sobie kunsztownie zdobione dzieła sztuki użytkowej: uprzęże, klamry, naczynia.  Starożytne imperia greckie, rzymskie, perskie i chińskie pozostawiły po sobie wiele źródeł opisujących zwyczaje i praktyki budzących postrach konnych wojowników, którzy przybyli z głębi Eurazji.

Mimo dowodów pochodzących ze źródeł pisanych i archeologicznych, niewiele wiadomo o historii Scytów. Nie pozostawili po sobie pisma, a źródła milczą o tym, jakim językiem lub językami mówili, skąd pochodzili i w jakim stopniu różne kultury rozsiane na tak ogromnym obszarze były ze sobą spokrewnione.

Nowe badanie opublikowane w czasopiśmie "Science Advances" przez międzynarodowy zespół genetyków, antropologów i archeologów pod kierownictwem naukowców z Departamentu Archeogenetyki Instytutu Maxa Plancka dla Nauki o Historii Człowieka w Jenie (Niemcy) rzuca nowe światło na historię Scytów, a to dzięki 111 starożytnym próbkom genomów pochodzących z kluczowych scytyjskich i niescytyjskich kultur archeologicznych stepu Azji Środkowej.

Przybyli z dalekiej Syberii

Wyniki badania ujawniają, że znaczne zmiany genetyczne były związane z upadkiem długotrwałych grup osiadłych z epoki brązu i powstaniem scytyjskich kultur koczowniczych w epoce żelaza. W późnej epoce brązu na wielkim stepie dominowały względnie jednorodne pod względem genetycznym grupy pasterskie, ale na przełomie pierwszego tysiąclecia p.n.e., napływ ludności ze wschodu, zachodu i południa na step utworzył nowe, wymieszane pule genów.

Niezwykłe odkrycie Polaków w syberyjskiej "Dolinie Królów"

Badanie idzie jeszcze dalej, identyfikując co najmniej dwa główne źródła pochodzenia koczowniczych grup z epoki żelaza. Wschodnie źródło prawdopodobnie pochodzi z populacji w górach Ałtaj, które w trakcie epoki żelaza rozprzestrzeniały się na zachód i południe, mieszając się w miarę przemieszczania. Wyniki genetyczne pokrywają się z lokalizacją i czasami pochodzenia znalezisk archeologicznych. Dowody sugerują ekspansję populacji z obszaru Ałtaju, gdzie znaleziono najwcześniejsze pochówki scytyjskie, na teren dzisiejszego południowego, środkowego i wschodniego Kazachstanu. To łączy populację migrującą z obszaru Ałtaju z takimi kulturami scytyjskimi jak Saka, Tasmola i Pazyryk.

Co zaskakujące, z zachodniego Uralu pochodzi odrębna, ale równocześnie istniejąca grupa społeczności. W przeciwieństwie do wschodniej, ta zachodnia, sauromacko-sarmacka pula genowa, pozostała w dużej mierze spójna podczas rozprzestrzeniania się kultur sarmackich z Uralu na stepy pontyjsko-kaspijskie.

Wyniki badań potwierdzają m.in. przekaz Herodota, który utrzymywał, że Scytowie przybyli na europejsko-azjatyckie pogranicze z Dalekiego Wschodu (który u Herodota miał być złotodajną krainą zamieszkaną przez gryfy).  

Kurhan scytyjski w Eleke Sazy we wschodnim Kazachstanie.

Upadek związany z migracjami?

Badania obejmują również okres przejściowy po epoce żelaza, ujawniając nowe zmiany genetyczne i domieszki. Wydarzenia te nasiliły się na początku pierwszego tysiąclecia naszej ery, co zbiegło się z upadkiem, a następnie zanikiem kultur scytyjskich na stepie centralnym. W tym przypadku nowy, dalekowschodni napływ ludności euroazjatyckiej jest prawdopodobnie związany z rozprzestrzenianiem się imperiów koczowniczych, takich jak konfederacje Xiongnu i Xianbei, na wschodnim stepie w pierwszych wiekach naszej ery, a także z niewielkim napływem ludności ze źródeł irańskich, prawdopodobnie związanym z ekspansją cywilizacji perskiej z południa.

"Chociaż wiele otwartych pytań dotyczących historii Scytów nie może być rozwiązanych wyłącznie na podstawie starożytnego DNA, badanie to pokazuje, jak bardzo populacje Eurazji zmieniały się i mieszały na przestrzeni czasu" podkreślają autorzy badania. "Przyszłe badania powinny nadal badać dynamikę tych transeurazjatyckich powiązań, obejmując różne okresy i regiony geograficzne, ujawniając historię powiązań między zachodnią, środkową i wschodnią Eurazją w odległej przeszłości i ich genetyczne dziedzictwo w dzisiejszych populacjach Eurazji" dodają.

EurekaAlert!/bm

Pozostałości miasta odnaleziono nieopodal Doliny Królów, gdzie znajdują się grobowce faraonów, w południowym Egipcie, w prowincji Luksor. Ruiny zostały odkryte podczas poszukiwań świątyni grobowej faraona Tutenchamona.

Howard Carter - odkrywca grobowca Tutanchamona

- Ulice miasta otoczone są domami, niektóre z nich mają ściany o wysokości do 3 metrów  - wyjaśnia Zahi Hawass, archeolog, który kierował wykopaliskami w Złotym Mieście i były minister ds. starożytności. - W domach tych znajdowały się pokoje wypełnione drobiazgami i narzędziami, których starożytni Egipcjanie używali w życiu codziennym.

Odkryto także pozostałości falistych murów i świątyń. Zdaniem archeologów, pozostałości  miasta rozciągają się aż do pozostałości Deir el-Medina, starożytnej wioski zamieszkanej przez budowniczych grobowców w Dolinie Królów.

W "Złotym Mieście" odkryto liczne artefakty. Na zdjęciu: ozdoba z motywem skarabeusza. Fot. PAP/Zahi Hawass Center For Egyptology

Bardzo ważny ośrodek

Źródła wskazują, że w "Złotym Mieście" znajdowały się trzy królewskie rezydencje i że stanowiło ono największe centrum administracyjnym i wytwórczym w prowincji Luksor w XIV wieku p.n.e.

- Wiele zagranicznych misji szukało tego miasta i nigdy go nie znalazło – podkreśla Zahi Hawass.

Miasto zostało założone przez faraona Amenhotepa III (panował w latach 1391-1353 p.n.e.), dziadka Tutenchamona. Było ono zamieszkane podczas współrządzenia Amenhotepa III z jego synem, Amenhotepem IV (który później zmienił imię na Echnaton), jak również podczas rządów Tutanchamona i jego następcy - faraona Aja.

- Odkrycie tego zaginionego miasta jest najważniejszym odkryciem archeologicznym od czasu grobowca Tutanchamona  które miało miejsce w 1922 roku - oceniła Betsy Brian, profesor egiptologii na Uniwersytecie Johna Hopkinsa.

Zagadka Amenhotepa-Echnatona

- Odkrycie Zaginionego Miasta nie tylko da nam rzadki wgląd w życie starożytnych Egipcjan w czasie, gdy imperium było najbogatsze, ale pomoże nam rzucić światło na jedną z największych tajemnic historii: dlaczego Amenhotep IV-Echnaton i królowa Nefertiti postanowili przenieść się do Amarny – wskazuje prof. Betsy Brian.

W Egipcie królowa była jedna - Nefretete

Amenhotep IV był  nie tylko władcą Egiptu, ale także reformatorem religijnym. W czasie swojego panowania odrzucił wielobóstwo i wprowadził w jego miejsce kult jednego boga – Atona, wyobrażanego pod postacią tarczy słonecznej. Zmienił wówczas imię na Echnaton ("Blask Atona"). Prawdopodobnie Faraon wprowadził henoteizm (wywyższenie jednego boga ponad innych) niż czysty monoteizm (wiarę w jednego boga). 

Reforma religijna Echnatona była rewolucją w skali państwa. Na polecenie władcy wprowadzono m.in. nową stylistykę w sztuce sakralnej. Symbolem zmian miało być też przeniesienie stolicy. Kilka lat po tym, jak Echnaton rozpoczął swoje panowanie około 1350 roku p.n.e., „Złote Miasto” zostało opuszczone, a stolica Egiptu została przeniesiona do Amarny, gdzie władca wzniósł nową stolicę - Achetaton.

Po śmierci Echnatona jego reforma została zarzucona, a następca władcy – Tutenchamon – przywrócił Złotemu Miastu status stolicy.

livescience.com/bm

Według badaczy i nurków ze sztokholmskiego Muzeum Wraków oba statki wybudowano w 1648 roku: "Apollo" w Wismarze w Niemczech, a "Marię" w stoczni Skeppsholmen w Sztokholmie. Ustalono to dzięki analizie próbek drewna dębowego, jakie posłużyło do budowy jednostek.

Okręty potopu

Źródła historyczne wskazują, że okręty zostały celowo zatopione w pobliżu wyspy Vaxholm w 1677 roku. Zanim zostały wycofane ze służby, posłużyły królowi Karolowi X Gustawowi do najazdu na Polskę podczas potopu szwedzkiego (1655-1660).

- Tego typu średniej wielkości okręty (ok. 35 metrów długości, 8 metrów szerokości) wyposażone były w ciężką artylerię. To nieduże statki, ale porządnie zbudowane, aby mogły utrzymać ciężar wyposażenia. Charakteryzowały się stosunkowo silnym ogniem - twierdzi archeolog podwodny Patrik Hoeglund.

Początkowo nurkowie, natrafiając na wraki jesienią 2019 roku, sądzili że odkryli duże okręty podobne do galeonu "Vasa", który został wydobyty w 1961 roku i prezentowany jest w Muzeum Vasa w Sztokholmie. Mająca 69 metrów długości i 12 metrów szerokości "Vasa" zatonęła w 1628 roku tuż po zwodowaniu na oczach tłumów. Ten ogromny statek był przygotowywany do wojny z Polską, na jego dziobie umieszczono podobizny polskich szlachciców w upokarzającej pozie.
Jak podkreśla Hoeglund, duże okręty typu "Vasa" były pomysłem króla Gustawa II Adolfa i miały świadczyć o wielkości królestwa Szwecji, budząc strach. Były jednak niepraktyczne.

Przewoziły skradzione z Polski skarby

- Po śmierci Gustawa Adolfa w 1632 roku zrezygnowano z niewygodnych jednostek na rzecz średnich okrętów wojennych. Te mogły służyć do wielu rzeczy i były bardziej zdatne do żeglugi - uważa archeolog podwodny.

Gustaw II Adolf – twórca szwedzkiej potęgi

W drodze powrotnej z Polski okręty "Apollo" oraz "Maria" przywiozły do Szwecji wiele łupów wojennych. Grabiono właściwie wszystko: dzieła sztuki, książki, a nawet rzeźby, fontanny, posadzki. Zrabowane skarby są do dziś własnością szwedzkiego państwa. Część z nich można zobaczyć m.in. w Zbrojowni Zamku Królewskiego w Sztokholmie oraz na Zamku Skokloster.
Muzeum Wraków (Vrak - Museum of Wrecks) w Sztokholmie jest nową placówką, która ma zostać otwarta jesienią na wyspie Djurgarden w pobliżu Muzeum Vasa.

PAP/bm

Barlinek to położone nad Jeziorem Barlineckim miasto, którego historia sięga czasów średniowiecza. Teren ten stanowił najpierw część państwa Piastów, potem był pod panowaniem książąt wielkopolskich, a pod koniec XIII wieku znalazł się w rękach niemieckich. Niemcy z krótkimi przerwami rządzili w mieście aż do 1945 roku. Nazywali je "Nova Berlyn" i "Klein Berlin" (Mały Berlin), a potem "Berlinchen" ("Berlinek"). Gdy po przegranej wojnie Berlinek znalazł się w granicach Polski, Niemców wysiedlono, a w dawnej nazwie, kojarzącej się jednoznacznie z niedawnym okupantem, wymieniono jedną literę i tak w 1946 roku na mapie pojawił się Barlinek.

Nie wiadomo jeszcze, jakiej "narodowości" są zabytki, które próbował sprzedać przedsiębiorczy mieszkaniec Barlinka. Kilkanaście grotów strzał do kuszy i łuku, grot oszczepu, ostrze sztyletu oraz średniowieczne żeleźce topora zauważyli na jednym z portali aukcyjnych funkcjonariusze zachodniopomorskiej policji zajmujący się zwalczaniem cyberprzestępczości.

"Przedmioty te w 90 proc. pochodzą z okresu średniowiecza, jeden z nich – rodzaj sztyletu – może pochodzić z czasów rzymskich. Wszystkie są badane. To ciekawa kolekcja, niekoniecznie pochodzi z Barlinka; jest szansa, że trafi do Muzeum Narodowego w Szczecinie" – powiedział PAP w poniedziałek koordynator wojewódzki ds. zabytków Komendy Wojewódzkiej Policji w Szczecinie kom. dr Marek Łuczak. - "Według wyjaśnień mieszkańca Barlinka, wszystkie zabytki pozyskał wcześniej jego nieżyjący ojciec" – dodał.

Zabezpieczone artefakty zostały zdeponowane w Muzeum Narodowym w Szczecinie, gdzie badane są pod kątem określenia przynależności i autentyczności.

Zabytki archeologiczne - na podstawie art. 35 Ustawy o Ochronie Zabytków i Opiece nad Zabytkami - są własnością Skarbu Państwa. Osoba, która usiłuje je sprzedać, może odpowiadać za paserstwo, zagrożone karą do 5 lat więzienia.

PAP/mc

Szwecja. Zidentyfikowano wraki okrętów. Brały udział w potopie

Śledztwo archeologiczne 

Mniej więcej 12-letnie dziecko pochowano w bardzo płytkim grobie - tuż pod powierzchnią w jednej z dwóch komór jaskini Tunel Wielki (Małopolska) niedaleko Ojcowa. Archeologów najbardziej zaskoczyło to, że dziecko złożono do grobu z czaszką ptaka (zięby) w ustach. Druga ptasia czaszka znajdowała się tuż przy policzku dziecka. Znaleziska szkieletu dokonano kilkadziesiąt lat temu w czasie wykopalisk. Jednak dopiero w ostatnich latach naukowcy przyjrzeli się odkryciu i dokonali jego szczegółowych analiz, w tym genetycznych.

Po kilku latach analiz naukowcy są prawie pewni, że wiedzą skąd się wzięła i kim była nietypowo pochowana zmarła. Uważają, że dziewczynka mogła przybyć do Polski wraz z wojskami najeźdźczymi podczas potopu szwedzkiego, czyli na początku drugiej połowy XVII w.

Pod Toruniem odkryto szwedzki skarb. Kilkadziesiąt srebrnych monet sprzed 400 lat

"To nie były typowe badania archeologiczne. Aby dojść do takiego wniosku, musieliśmy zastosować szerokie spektrum metod badawczych. To była detektywistyczna praca" - mówi PAP dr Małgorzata Kot z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, która wraz z zespołem analizuje to niezwykłe znalezisko w ramach projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki.
Co pozwoliło badaczom na tak konkretne ustalenie? Jak sami mówią, złożyło się na to bardzo wiele pośrednich dowodów. Po pierwsze pochówek ten był bardzo nietypowy, jak na obszar Polski. Z analiz genetycznych wynikło, że zmarła nie była Słowianką − tropy prowadziły przede wszystkim w kierunku ziem zamieszkałych przez Finów.

Naukowcy mieli problemy z precyzyjnym określeniem czasu śmierci, ostatecznie udało się ustalić, dzięki zastosowaniu metody radiowęglowej, że doszło do niej w drugiej połowie XVII lub w XVIII wieku.

Kapitulacja pod Ujściem. Potop szwedzki zaczął się od sromotnej klęski Polaków

Tajemniczy fiński rytuał

Badacze następnie rozejrzeli się za zbliżonymi rytuałami pogrzebowymi w ówczesnej Skandynawii. Nie udało im się znaleźć bezpośrednich analogii, ale zwrócili uwagę, że w niektórych regionach Finlandii kilkaset lat temu chrześcijaństwo nie było jeszcze tak mocno zakorzenione i nierzadkie były praktyki nawiązujące do czasów pogańskich. Jak mówi dr Kot, w niektórych jej częściach, jak w Karelii, jeszcze w XIX wieku osoba, która zginęła w lesie, musiała być pochowana nie na cmentarzu, lecz właśnie w lesie.
"Nasz fiński kolega, doktor Frog, zwrócił uwagę na to, że ptaki symbolizowały nawet wówczas wędrówkę duszy po śmierci. Jednak pochówków z głowami ptaków nie znamy z terenu północno-wschodniej Skandynawii" - zaznacza dr Kot.

"Zaczęliśmy szukać okoliczności, kiedy w XVII i XVIII w. »ludzie z północy« mogli się znaleźć w rejonie Ojcowa. Na plan pierwszy zdecydowanie wysuwa się tutaj czas potopu szwedzkiego, podczas którego najeźdźcy jeszcze w 1655 r. zajęli ojcowski zamek, obsadzając go swoją załogą” - opowiada PAP dr Michał Wojenka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Ale skąd miała się pojawić mała dziewczynka i to z Finlandii w tym czasie w Polsce? I na to naukowcy mają odpowiedź. Jak wyjaśnia dr Wojenka, w potopie uczestniczyły również wojska fińskie.

Ze źródeł historycznych wiadomo, że w szwedzkim garnizonie na Wawelu było wówczas 3 tys. żołnierzy, głównie Finów. Wojska te dotarły do Małopolski na jesieni (co ciekawe, analiza szczątków ptasich wskazuje, że obie zięby zostały uśmiercone jesienią). A zdaniem badaczy część tego garnizonu znajdowała się na zamku w Ojcowie, który jest nieopodal jaskini Tunel Wielki.

Narodowe Czytanie "Trylogii" w Polskim Radiu

"Często sobie wyobrażamy, że w czasie potopu do Polski wkroczyła wyłącznie regularna armia, ale z ówczesnych relacji wiemy, że w taborach było też całkiem sporo kobiet i dzieci. Tak też było i przypadku szwedzkiego garnizonu na zamku w Ojcowie" - uważa dr Wojenka.

Naukowcy nie są pewni, jak dziewczynka zmarła. Czy była to tragiczna śmierć w lesie, w jaskini? Dlatego zgodnie ze zwyczajem musiała zostać pochowana w pobliżu miejsca zgonu? Tego - jak przyznają archeolodzy - nie da się wykluczyć. Z analiz kości wynika, że nie miała lekkiego życia. Widoczne na kościach długich tzw. linie Harrisa świadczą o tym, że w czasie swojego życia cierpiała głód.
Wiemy, że zmarła była obca na tych ziemiach. Obcy jest też rytuał, w jakim została pochowana. Wszystkie elementy układanki wydają się wskazywać, że przybyła ona do Polski wraz z najeźdźcami w czasie potopu. I nigdy już Polski nie opuściła - wskazują badacze.

"Jak z cytryny wycisnęliśmy z dostępnych analiz, tyle informacji, ile było to możliwe. Uważamy, że na 95 proc. nasza wersja wydarzeń jest właściwa" - dodaje dr Wojenka.

Artykuł na temat szczegółowych analiz nietypowego pochówku ukazał się w niemieckim czasopiśmie naukowym "Praehistorische Zeitschrift".

PAP/mc

Taniec w służbie nauki

Archeolog dźwięku Riitta Rainio jest pracownikiem naukowym Akademii Fińskiej oraz kierownikiem zespołu zajmującego się akustyką miejsc sakralnych na Uniwersytecie Helsińskim. Badania archeoakustyczne mogą dać współczesnym naukowcom przybliżoną wiedzę na temat pejzażu dźwiękowego, który jako niematerialna część prehistorycznych kultur jest dziś zupełnie nieznany. A przecież dźwięk to coś podstawowego zarówno w przyrodzie, jak i w ludzkim doświadczeniu od samego początku naszego gatunku.

Badaczkę zainteresowały między innymi "ozdoby składające się z zębów łosia zawieszone na odzieży lub naszyte na nią", które "emitują głośny grzechoczący dźwięk podczas ruchu". Jej zdaniem akustyka tych ozdób była bardzo istotną częścią psychicznego przeżycia tańca, które towarzyszyło ludziom w epoce kamiennej. "Noszenie grzechotek podczas tańca ułatwia takie zanurzenie się w środowisku akustycznym, że dźwięk i rytm mogą przejąć kontrolę nad ruchami. To tak, jakby człowiek był przez kogoś prowadzony w tańcu" - mówi archeolog.

Riitta Rainio dla celów badawczych tańczyła przez sześć godzin, nosząc ozdoby z zębów łosia wyprodukowane według modelu z epoki kamiennej. Badaczka oraz artysta Juha Valkeapää przeprowadzili eksperyment, aby dowiedzieć się, jakiego rodzaju ślady zużycia powstają w zębach, gdy uderzają o siebie i poruszają się we wszystkich kierunkach. Dźwięk zębowej grzechotki może być czysty i jasny lub głośny i dudniący, w zależności od liczby i jakości zębów, a także intensywności ruchu.

Rekonstrukcja tańca z ozdobami z zębów łosia dokonana przez muzykolog Julię Szpinicką z Uniwersytetu Helsińskiego:

Łosiowe dekoracje

Zęby zostały poddane analizie pod kątem mikroskopijnych śladów przed i po tańcu. Następnie ślady te porównano ze znaleziskami z wyspy Jużny Olenij położonej na jeziorze Onega w autonomicznej Republice Karelii wchodzącej w skład Federacji Rosyjskiej i graniczącej od zachodu z Finlandią. Na znajdującym się tam cmentarzysku z okresu późnego mezolitu (środkowa epoka kamienia, ok. 8000 lat temu) odkryto 177 grobów kobiet, mężczyzn i dzieci, z czego ponad połowa zawierała ozdoby z zębów łosia. Niektóre z artefaktów składają się nawet z ponad trzystu pojedynczych zębów.

Jewgienij Giria, archeolog z Rosyjskiej Akademii Nauk specjalizujący się w mikrośladach, udokumentował i przeanalizował ślady zużycia zębów łosia znalezionych w czterech grobach wybranych do eksperymentu. Porównując wyszczerbienia, zagłębienia, nacięcia i wygładzone powierzchnie zębów, zaobserwował wyraźne podobieństwo między zębami użytymi w tańcu przez Riittę Rainio oraz zębami z epoki kamiennej.

Dźwiękowy wehikuł czasu

Ślady w zębach z epoki kamiennej są wprawdzie głębsze i bardziej rozległe, ale zdaniem Rosjanina to wynik znacznie dłuższego użytkowania prehistorycznych ozdób. "Noszono je przez lata, a nawet dekady, więc różnice między śladami nie są zaskoczeniem" - mówi Jewgienij Giria.

Profesor archeologii Kristiina Mannermaa z Uniwersytetu w Helsinkach nie kryje podekscytowania wynikami eksperymentu. "Grzechotki z zębów łosia są fascynujące, ponieważ mogą przenieść nas w świat sprzed tysięcy lat i przybliżyć nam emocje, które w tańcu kierują ciałem. Można zamknąć oczy, wsłuchać się w dźwięk grzechotek i dać się ponieść falom dźwiękowym do ogniska nad jeziorem w świecie łowców-zbieraczy z epoki kamiennej" - mówi badaczka.

American Association for the Advancement of Science/mc

Pozostałości drogi odkryto w lutym przy ulicy Grunwaldzkiej, leżącej w centrum podkarpackiego miasta Jarosław. W przeszłości prowadziła ona do bramy miejskiej wiodącej w kierunku Krakowa i Rzeszowa. 

Trasa składała się z konstrukcji nośnej w postaci trzech drewnianych legarów ułożonych poprzecznie w stosunku do położnych na nich belek. Belki połączone były z pomocą kołków.

Drewniana droga w Jarosławiu

- Do tej pory udało się nam odsłonić drewniany trakt na długości 30 metrów. Jednak wiemy, że był on z całą pewnością dłuższy o kolejne kilkadziesiąt metrów, bo w czasie nadzorów archeologicznych napotykam się na kolejne jej fragmenty - powiedziała Nauce w Polsce archeolog Katarzyna Oleszek, która kierowała pracami poprzedzającymi wymianę nawierzchni i przyłączy kanalizacyjnych.

Według Katarzyny Oleszek trakt miał trzy metry szerokości. Był zbyt wąska, aby dwa jadące nią wozy mogły się wyminąć, a to oznacza, że była to "droga jednokierunkowa". W ocenie archeolożki jest to jedna z najdłuższych tras tego typu, znalezionych do tej pory na terenie Polski. 

Droga została zeskanowana laserowo. Jak mówi Katarzyna Oleszek, dzięki zastosowaniu tej technologii udało się opisać zabytek z dokładnością co do jednego milimetra. 

Prace nad drewnianym traktem w Jarosławiu

Na podstawie skanu została stworzona dostępna dla każdego zainteresowanego animacja. 

Jak mówi Oleszek, na drodze nie widać śladów po kopytach czy po wozach, które po niej jeździły, co oznacza, że wykorzystane drewno do jej budowy - zapewne dębowe - było bardzo wytrzymałe. Dodatkowo - co wynika z badań - w kilku miejscach widoczne są ślady po naprawach, co świadczy o regularnych "robotach drogowych".

Włodarze miasta mogli sobie pozwolić na kosztowną drogę dlatego, że w XVII wieku w Jarosławiu odbywał się jeden z największych w Europie jarmarków, na którym handlowano suknem, skórami oraz winem. 

- Wówczas przybywało do Jarosławia nawet 30 tysięcy osób - podkreśliła Oleszek w rozmowie z Polską Agencją Prasową.

- Trakt miał służyć około 100 lat, a potem nad nim położono bruk - opowiadała archeolog.

Widok drewnianego traktu w Jarosławiu

Badaczka zapytana o dalsze losy drogi powiedziała, że tylko część z niej przekazano do konserwacji. Według Katarzyny Oleszek w najbliższych miesiącach trakt ma być wyeksponowany w centralnej części Jarosławia. 

Katarzyna Oleszek w rozmowie z PAP powiedziała również, że kilkaset lat temu miasto znajdowało się na trasie 400-kilometrowego traktu wiodącego z Bielska-Białej do Lwowa, wybudowanego przez habsburską Austrię. Tylko na terenie Jarosławia droga była drewniana, poza nim - gruntowa.

Prace nad drogą w Jarosławiu

W miarę postępu prac archeologicznych okazało się, że pod drewnianymi belkami znajduje się jeszcze starsza, utwardzana droga, która zapewne istniała w tym miejscu od lokacji Jarosławia w XIV w.

W obrębie drogi archeolodzy odkryli monety, fragmenty podeszew i gwoździe. Zabytki trafią do Muzeum w Jarosławiu.

PAP/szz/jb

Przedstawiciele nieznanego wcześniej gatunku zamieszkiwali Bliski Wschód do 130 tys. lat temu. Odkrycia dokonano na stanowisku archeologicznym Nesher Ramla, w pobliżu miasta Ramla (Izrael).

Analizy anatomiczne wskazują, że człowiek z Nesher Ramla wykazywał podobieństwo do jeszcze bardziej archaicznych reprezentantów rodzaju Homo, którzy pochodzą sprzed 400 tys. lat.
Według naukowców z Uniwersytetu w Tel Awiwie i Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie w zakresie żuchwy i zębów gatunek przypomina raczej neandertalczyków, natomiast pod względem czaszki bliżej mu do naszego gatunku.

Zarazem jednak, jak podkreślają naukowcy, jest wielce nieprawdopodobne, żeby szczątki należały do naszego gatunku. Świadczą o tym duże zęby i brak kości brody (podbródka).
Naukowcy przypuszczają, że ludzie z Nesher Ramla byli populacją, z którą krzyżowali się przedstawiciele Homo sapiens, kiedy przybyli w te strony ok. 200 tys. lat temu.

- Odkrycie nowego typu gatunku w obrębie rodzaju Homo ma ogromne znaczenie naukowe – opisuje prof. Israel Hershkovitz z Uniwersytetu w Tel Awiwie. – Pozwala to lepiej zinterpretować wcześniej znalezione ludzkie skamieniałości, dodać kolejny element do układanki przedstawiającej ewolucje człowieka i zrozumieć przebieg migracji ludzkich.

Odkrycia dokonano podczas wykopalisk ratunkowych. Na głębokości ośmiu metrów natrafiono na dużą ilość kości zwierząt, w tym koni, danieli i turów, a także narzędzia kamienne i kości ludzkie.

Fragment żuchwy i kości czaszki. Fot.: Avi Levin and Ilan Theiler, Sackler Faculty of Medicine, Tel Aviv University

PAP/bm