28 listopada 1627 roku rozegrała się bitwa pod Oliwą. Flota Rzeczpospolitej zwyciężyła hegemona Morza Bałtyckiego - szwedzką armadę.

Gdańsk był dla Rzeczpospolitej handlowym oknem na świat. Szwedzi doskonale o tym wiedzieli. Wykorzystując dominację na Morzu Bałtyckim, zarządzili blokadę portu. Liczyli na to, że doprowadzi ona przeciwnika do gospodarczej zapaści.  

- Szwedzi mieli zdecydowaną przewagę. Ich flota operująca w rejonie Bałtyku składała się z około 80 okrętów i licznych statków transportowych - mówiła prof. Jolanta Choińska-Mika w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika polska".

Przeciwko tej potędze Rzeczpospolita była w stanie wystawić siedem okrętów, w tym jednostki przerobione ze statków handlowych.  

Wykorzystana okazja

- Dowództwo polskie wykorzystało moment, kiedy to, z powodu sztormów na Bałtyku, duża część floty szwedzkiej odstąpiła od blokady Gdańska, chroniąc się w swoim porcie macierzystym - wyjaśniała historyk.

Polska flota - w tym momencie liczniejsza, ale gorzej uzbrojona - zagrodziła drogę szwedzkiej armadzie. Bitwa podzielona była na dwa starcia: flagowy okręt nieprzyjaciela "Tigern" prowadził walkę z admiralską jednostką "Święty Jerzy" i niewielką "Panną Wodną", drugi pojedynek wywiązał się między polskim "Wodnikiem" i szwedzkim galeonem "Solen".

Krew i morze

"Tigern", po ostrzelaniu przez salwy z polskich okrętów, został zdobyty abordażem. W bitwie poniósł niestety śmierć dowódca polskiej floty - Holender Arend Dickman, którego powalił pocisk z wycofującej się szwedzkiej jednostki "Pelikan".

Marynarze z "Wodnika" również chcieli zdobyć "Solena" abordażem. Gdy statki sczepiły się burtami i wywiązała się walka na szwedzkim okręcie, jeden z szyprów nieprzyjaciela zszedł pod pokład i wysadził komorę prochową. "Solen" poszedł na dno, oddając morskim odmętom życia wielu walczących. Od tego wydarzenia ukuto powiedzenie, że tego dnia słońce (szwed. Solen) zaszło nad Gdańskiem w południe.  

Bitwa była zakończona. Reszta szwedzkiej eskadry wycofała się z zatoki. Na Bałtyk mogły wypłynąć polskie statki handlowe.

bm

– Kaprowie byli ludźmi morza, często korsarzami, których zatrudniali władcy. Monarchowie wydawali im tzw. patenty, listy kaperskie, upoważniające do niszczenia i uprowadzania nieprzyjacielskich statków. Ten system był popularny w Europie od średniowiecza i utrzymał się aż do XVII wieku – wyjaśniła historyczka prof. Jolanta Choińska-Mika w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika Polska".

Zygmunt August potrzebował floty do prowadzenia wojny o dominium Maris Baltici, czyli o panowanie na obszarze Inflant, a co za tym idzie: kontrolę nad całym basenem Morza Bałtyckiego. W wojnie brały udział: państwo polsko-litewskie (przekształcone w 1569 roku w Rzeczpospolitą Obojga Narodów), Szwecja, Dania i Rosja.

– Powołana wówczas flota kaperska liczyła około 10 okrętów i bardzo szybko się rozrastała. Pod koniec wojny, w późnych latach 60. XVI wieku było już 30 jednostek. Odgrywały one niezwykle istotną rolę w działaniach wojennych, skutecznie blokując tak zwaną żeglugę narewską. To był bardzo ważny szlak handlowy, który umożliwiał Moskwie nawiązanie bezpośrednich stosunków handlowych z portami bałtyckimi – mówiła historyk.

Powołana przez króla Komisja Morska miała na celu kontrolę nad działalnością floty kaperskiej. Korsarze w służbie króla nie należeli do zdyscyplinowanych. Dali się we znaki zwłaszcza gdańszczanom, którzy utrzymywali się z handlu. Z powodu działalności królewskich piratów wybuchł konflikt pomiędzy monarchą i gdańskimi mieszczanami.

Działalność floty kaperskiej wygasła wraz z zakończeniem wojny o dominium Maris Baltici. Od początku XVII wieku zaczęto budować regularne siły morskie. Ich największym sprawdzianem była bitwa pod Oliwą stoczona 28 listopada 1627 roku.

bm

38 monet zalegało w ziemi na głębokości ok 10 centymetrów pod ziemią. Monety pochodzą z XVI i XVII wieku. Na większości z nich widnieje wizerunek Gustawa II Adolfa (króla Szwecji w latach 1611–1632, zwanego Lwem Północy), a także monety z dynastii Wazów.

W lesie odkryto kolejny skarb!
Nie trzeba pirackich map, okrętów i bezludnych wysp - polska ziemia skrywa świadectwo tysięcy lat burzliwej historii. Tym razem grupa WELES w #NadleśnictwoCierpiszewo natrafiła na kilkadziesiąt ponad 300 letnich, srebrnych monet szwedzkich😲 pic.twitter.com/4lRB1Ydlt9

— Lasy Państwowe (@LPanstwowe) November 14, 2020

Gustaw II Adolf – twórca szwedzkiej potęgi

Skarb nazwano "sakiewką potopową", bo to prawdopodobnie właśnie podczas potopu szwedzkiego monety zostały zakopane w ziemi. 

Niespełna miesiąc temu poszukiwacze z grupy Weles odkryli na terenie Nadleśnictwa Cierpiszewo fragmenty uprzęży sprzed 2500 lat. Najprawdopodobniej należała ona do scytyjskiego wojownika. Znalezisko stanowi dowód na kontakty między ludami zamieszkującymi północną Polskę a Scytami, którzy zamieszkiwali ziemie od Morza Czarnego po pas Karpat, a jak wskazują niedawne odkrycia - zakładali swoje grody również na Podkarpaciu. 

Poszukiwania Grupy Weles prowadzone są na podstawie pozwolenia od kujawsko-pomorskiego konserwatora zabytków z siedzibą w Toruniu, Nadleśnictwa Cierpiszewo oraz w porozumieniu w wójtem gminy Wielka Nieszawka Krzysztofem Czarneckim.

"Zasady te reguluje Zarządzenie nr 47 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 2018 roku,na podstawie którego konkretne nadleśnictwo może wydać pozwolenie na takie poszukiwania. Należy określić m.in. miejsce, zakres prac, rodzaj wykorzystywanych urządzeń czy sposób zabezpieczenia prac" - wyjaśniają na Twitterze Lasy Państwowe. 

Lasy Państwowe/bm