Historia

Dywizjon 303 i inni. W Kanadzie powstaje pomnik w hołdzie polskim lotnikom

Ostatnia aktualizacja: 13.04.2021 05:30
Monument upamiętniający polskich lotników walczących w drugiej wojnie światowej, a także polski personel naziemny w służbie RAF i w Pomocniczej Służbie Kobiet, stanie przy polskim centrum kulturalnym w Mississauga w prowincji Ontario.
Koloryzowana fotografia z 1940 roku przedstawiająca pilotów Dywizjonu 303
Koloryzowana fotografia z 1940 roku przedstawiająca pilotów Dywizjonu 303Foto: domena publiczna

"W Kanadzie po wojnie znalazło schronienie wielu asów polskiego lotnictwa, wielu polskich żołnierzy, którzy nie mogli wrócić do Polski, bo przecież ci, którzy wrócili jak (Stanisław) Skalski, skazany na karę śmierci, ryzykowali życiem. Było kilka propozycji lokalizacji (pomnika), dostaliśmy pozwolenie od Polskiego Centrum Jana Pawła II w Mississauga i z tej właśnie możliwości chcemy skorzystać. Nie ma takiego pomnika w Kanadzie" - powiedział w rozmowie z PAP 97-letni Bolesław Fujarczuk, który był radiooperatorem w Dywizjonie 303 i jest jednym z inicjatorów budowy monumentu.

Bitwa o Anglię - zobacz serwis specjalny

Pomnik "Spirala Zwycięstwa" ma powstać do listopada, będzie przypominać zarówno o lotnikach jak i o służbach pomocniczych i dlatego tablica na pomniku nie będzie wymieniać żadnych nazwisk.

"Liczymy na to, że kiedy zarówno dorośli Polacy, jak i ich dzieci zobaczą pomnik, zainteresują się wkładem polskiego wojska, to stworzy taką ważniejszą sprawę, pojawi się opowieść. Obserwowałem reakcje widzów np. podczas pokazów filmu o Dywizjonie 303. Sala była zapełniona przeważnie młodymi ludźmi, kilka osób po filmie podeszło do mnie, bo ktoś powiedział, że byłem w tym dywizjonie, choć nie od początku, bo w Anglii znalazłem się dopiero w 1943 roku. Ale właśnie ci młodzi ludzie zadawali pytania, chcieli się spotkać" - dodał Fujarczuk.

Pomysłodawcy pomnika chcą również stworzyć rozbudowaną stronę internetową, opowiadającą zarówno o lotnikach, jak o tych, bez których pomocy działania pilotów nie byłyby możliwe.

Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

"To personel naziemny, kierowcy ciężarówek, dowóz paliwa, historie takie jak mojej babci, mamy i ciotki, które przez Syberię znalazły się w końcu w Wielkiej Brytanii i służyły w Pomocniczej Służbie Kobiet. O takich historiach opowiada m.in. niewydana książka mojego ojca, są historie dokumentowane przez Instytut Sikorskiego w Londynie, historie, które Simon Rese zebrał na stronie Historicaleye.com, opowieści rejestrowane przez muzeum lotnictwa w Ottawie. Chcemy więc stworzyć część edukacyjną" - powiedział PAP Chris Ostrowski, syn jednego z organizatorów komitetu budowy pomnika, zmarłego w 2020 roku w wieku 100 lat Marcelego Ostrowskiego, pilota i strzelca pokładowego dywizjonu 301.

Fujarczuk podkreślił, że możliwości pokazania ciekawej polskiej historii jest wiele. "Ja na przykład od siedmiu lat organizuję turniej golfowy dla weteranów, nie tylko drugiej wojny światowej. Oczywiście w ubiegłym roku turnieju nie było. Turniej to okazja, by uczcić ważny polski wkład do historii, zatem wydarzenia takie jak bitwa o Anglię czy bitwa pod Monte Cassino, Konstytucja 3 Maja. Chodziło też o to, by kanadyjskiej publiczności przekazać, skąd my jesteśmy" - powiedział weteran.

Autorami projektu są tworzący w Kanadzie polscy rzeźbiarze Ania i Wojtek Biczysko. Na obelisku ma znaleźć się m.in. kompozycja ze stalowych wstęg, symbolizująca walkę powietrzną trzech samolotów.


Posłuchaj
29:17 wspomnienia polskiego lotnika.mp3 Wspomnienia płk. Witolda Urbanowicza - dowódcy legendarnego dywizjonu 303. (RWE, 30.11.1980 r.)


dywizjon-303_663.jpg
Dywizjon 303. Bohaterowie bitwy o Anglię

W Kanadzie po wojnie znaleźli się m.in. pierwszy dowódca dywizjonu 303 Zdzisław Krasnodębski, Bolesław Orliński, który był pilotem i dowódcą 305. Dywizjonu Bombowego, Janusz Żurakowski, który od 1952 roku jako pilot oblatywacz pracował w Avro Aircraft i był pierwszym pilotem w Kanadzie, który przekroczył barierę dźwięku. Bolesław Fujarczuk był radiooperatorem pokładowym w dywizjonie 303. Archiwalna strona Zarządu Głównego Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Kanadzie wymienia 48 polskich pilotów i członków załóg odznaczonych Virtuti Militari.

Organizatorem budowy pomnika jest grupa działaczy polonijnych i Fundacja im. Maksymiliana Kolbego w Mississauga. Całkowity koszt pomnika to 195 tysięcy dolarów kanadyjskich, a zbiórka środków cały czas trwa. Jak podkreślił Chris Ostrowski, pandemia COVID-19 jest dużą przeszkodą w dotarciu z informacjami. Pomysłodawcy skontaktowali się z polonijnymi organizacjami, trwają rozmowy z polonijnymi biznesami. Część finansowania zapewniło kanadyjskie ministerstwo ds. weteranów, inicjatywę ma także wesprzeć ze swojego budżetu Instytut Pamięci Narodowej.

Patronat honorowy nad budową pomnika objęły Ambasada RP w Ottawie, Konsulat Generalny RP w Toronto, kanadyjskie ministerstwo ds. weteranów, IPN, Stowarzyszenie Weteranów Polskiej Armii w Ameryce, Związek Nauczycielstwa Polskiego w Kanadzie i Związek Narodowy Polski Gmina 1.

Z Toronto Anna Lach (PAP)

Czytaj także

Arkady Fiedler - wielkie podróże i Dywizjon 303

Ostatnia aktualizacja: 07.03.2024 05:40
Jako podróżnik zwiedził niemal cały świat. Jego książki należą dziś do klasyki literatury podróżniczej. Na historiach opisanych przez Arkadego Fiedlera wychowały się pokolenia żądnych przygód obieżyświatów. 7 marca mija 39. rocznica śmierci Arkadego Fidlera. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tadeusz Sawicz. Ostatni polski bohater Bitwy o Anglię

Ostatnia aktualizacja: 13.02.2024 05:45
Do swojej śmierci w 2011 roku był ostatnim polskim lotnikiem, który brał udział w Bitwie o Anglię i ostatnim członkiem Brygady Pościgowej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Mirosław Ferić. As myśliwski z Dywizjonu 303

Ostatnia aktualizacja: 14.02.2024 05:41
Należał do elitarnego grona pilotów - asów myśliwskich w legendarnym Dywizjonie 303. Był jednym z bohaterów Bitwy o Anglię. Dzisiaj 82. rocznica jego śmierci.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bohdan Arct. Od pilota Dywizjonu 303 do pisarza

Ostatnia aktualizacja: 27.05.2023 05:45
W czasie II wojny światowej w szeregach Polskiego Zespołu Myśliwskiego walczył w Afryce. Po wojnie zajął się pisarstwem. Został aresztowany przez władze PRL za rzekome ujawnienie tajemnic dotyczących konstrukcji radzieckich samolotów. W Archiwum Polskiego Radia zachował się wywiad z Bohdanem Arctem.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Samolot Dakota gen. Sosnkowskiego trafi do zbiorów Muzeum Wojska Polskiego

Ostatnia aktualizacja: 24.06.2019 12:50
24 czerwca do zbiorów Muzeum Wojska Polskiego trafi samolot Dakota, z którego korzystał Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych generał Kazimierz Sosnkowski. Uroczyste przekazanie samolotu z udziałem wiceministra obrony narodowej Tomasza Szotkowskiego odbędzie się o 14.30 na Cytadeli Warszawskiej gdzie powstaje nowa siedziba Muzeum Wojska Polskiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Josef František. Czech, który był najlepszym polskim pilotem bitwy o Anglię

Ostatnia aktualizacja: 08.10.2023 05:45
Zanim zginął 83 lata temu, 8 października 1940 roku, w ciągu miesiąca zestrzelił 17 maszyn wroga. W chwili śmierci był najskuteczniejszym polskim pilotem. Cenę za wyjątkową skuteczność Czecha musieli płacić jego koledzy z Dywizjonu 303.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Koniec Bitwy o Anglię. Zwycięstwo z udziałem bohaterskich polskich pilotów

Ostatnia aktualizacja: 31.10.2023 05:59
83 lata temu zakończyła się Bitwa o Anglię. Trwająca od lipca batalia miała bezprecedensowy wpływ na przebieg II wojny światowej. Niebagatelną rolę odegrali w niej polscy piloci samolotów myśliwskich.
rozwiń zwiń