Prof. Kornat: Maurycy Mochnacki był wyrazicielem kultu wolności

W sobotę w Warszawie odbyły się uroczystości pogrzebowe Maurycego Mochnackiego - polskiego publicysty i powstańca listopadowego, ale przede wszystkim działacza niepodległościowego, który wyrażał konfrontacyjną bezkompromisową postawę względem Rosji. 

- Dla wielu patriotów polskich, powstanie listopadowe miało być demonstracyjnym zrywem, pozwalającym coś wygrać, wynegocjować przy stole rokować z caratem. Dla ludzi takich jak Mochnacki należało postawić wszystko na jedną kartę, przeciąć tę więź, jaka była wytworzona z racji ustanowienia przez Kongres Wiedeński Królestwa Polskiego związanego unią dynastyczną z Rosją, należało pójść na całość, walczyć o Polskę wolną, całą i niepodległą. To był dylemat dla wielu ludzi (...) ale nie dla Mochnackiego - mówił w Polskim Radiu 24 historyk prof. Marek Kornat. 

Siła dziejów przedrozbiorowych

Rozmówca Polskiego Radia 24 podkreślił, że Mochnacki nie był w takim rozumowaniu osamotniony. - Było wielu myślących podobnie, to on przecież tworzy tzw. klub rewolucyjny, który potem przekształca się w Towarzystwo Patriotyczne - wskazał i dodał, że Towarzystwo stawiało sprawy niepodległości Polski. - Silnie odwoływano się do historii narodu i przedrozbiorowych dziejów Polski. W tychże doświadczeniach widziano główną siłę pozwalającą przetrwać czasy niewoli i upomnieć się o Polskę w chwili, gdy będzie to możliwe w przyszłości. Ta myśl mocno kiełkuje u Mochnackiemu, czemu daje on wyraz w swojej publicystyce - wyliczał historyk.  

Czytaj także: 

• "Był najwybitniejszym przedstawicielem ówczesnego pokolenia". Politolog wspomina Maurycego Mochnackigo
• "Hołd dla pokolenia Wielkiej Emigracji". Żurawski vel Grajewski o sprowadzeniu szczątków Mochnackiego
• "To przypominanie o ważnych postaciach". Mariusz Olczak o sprowadzeniu szczątków Maurycego Mochnackiego

Pytany o znaczenie "romantyzmu politycznego" w życiu i działalności Mochnackiego, gość "Tematu dnia" odparł, że "wyraża się on nie tylko w idei walki zbrojnej o niepodległość, ale też ma on wiele innych typowych przekonań dla epoki romantyzmu, czy też głównych idei romantycznych". - Jak wiadomo, (Mochnacki) czerpał wiele inspiracji z filozofii niemieckiej - przypomniał historyk i podkreślił, że "Mochnacki uważał przeszłość - to, że jesteśmy narodem historycznym, a więc takim, który ma przeszłość państwową - za gwarancję pomyślności, umożliwiającą przetrwanie niewoli".

"Nasza duchowość zaprzeczeniem despotyzmu"

- Dodać by jeszcze należało, że literaturę podnosił bardzo wysoko, do rangi głównej siły sprawczej i pomyślności narodu i jego przetrwania. - Naród, który nie ma literatury własnej, nie jest narodem - to jedna z myśli Mochnackiego. - To człowiek pozostający wyrazicielem kultu wolności: naród polski jako pielgrzym wolności, sługa wolności. Chodzi o zwrócenie uwagi, że nasza duchowość jest zaprzeczeniem moskiewskiego despotyzmu, który jest antytezą europejskiej cywilizacji. To też jeden z charakterystycznych dla doby romantyzmu wątków polskiej myśli politycznej, u Mochnackiego znajduje on dosyć dobitny wyraz w jego pismach - stwierdził prof. Marek Kornak.

Posłuchaj

Prof. Marek Kornat: Mochnacki uważał przeszłość - to, że jesteśmy narodem historycznym, a więc takim, który ma przeszłość państwową - za gwarancję pomyślności, umożliwiającą przetrwanie niewoli ("Temat dnia/ Gość PR24") 24:41

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Więcej - w nagraniu. Zachęcamy do wysłuchania rozmowy. 

Żołnierz, publicysta, bohater powstania

Maurycy Mochnacki wykazał się niezwykłym męstwem podczas Powstania Listopadowego, był kilkukrotnie ranny, został odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Był także krytykiem literackim i teoretykiem polskiego romantyzmu. Jego dwie najważniejsze prace - "O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym" oraz "Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831" pozostały niedokończone. Prace nad pierwszą przerwał wybuch powstania, nad drugą - przedwczesna śmierć Mochnackiego.

W czasie Powstania założył Towarzystwo Patriotyczne i był reprezentantem idei walki do końca. Przebywając na emigracji we Francji, forsował ideę bezkompromisowej walki z caratem. Na warszawskim grobie Maurycego Mochnackiego będzie stała kopia pomnika z Auxerre. Jest to kolumna zwieńczona popiersiem Mochnackiego wykonanym z brązu. Z boku pomnika upamiętniony jest jego brat, również powstaniec listopadowy, z kolei od frontu umieszczona została łacińska sentencja, której autorem może być Adam Mickiewicz, a która sławi dokonania Mochnackiego. Pomnik, dzięki wsparciu Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, odtworzyła Fundacja Wolność i Demokracja.

Maurycy Mochnacki był orędownikiem walki o niepodległość przeciwko Rosji. Po upadku powstania w 1831 roku wyemigrował do francuskiego Auxerre, gdzie został pochowany po tym, jak 20 grudnia 1834 zmarł na gruźlicę.

***

Audycja: "Temat dnia/ Gość PR24"

Prowadzący: Mateusz Drozda

Gość: prof. Marek Kornat (historyk)

Data emisji: 28.11.2021

Godzina emisji: 9.06

Polskie Radio 24, IAR/ mbl